Zapalenie więzadeł

Organizm ludzki składa się z ogromnej ilości stawów, które służą przede wszystkim do umożliwienia wykonywania ruchów oraz poruszania się. Każdy staw zbudowany jest z torebki stawowej, więzadła, ścięgien, przyczepów mięśni czy kości będącymi głównym elementem całego składu stawu. Ludzki szkielet, który składa się również z wielu kości, nie byłby w stanie dokonywać jakiegokolwiek ruchu, jeśli każda kość nie byłaby ze sobą bezpośrednio połączona i usztywniona. To zadanie należy między innymi do więzadeł, jednakże ze względu na swoją budowę oraz podatność na urazy ulegają uszkodzeniom, które doprowadzają do zapaleń. Zapalenie więzadeł jest głównym problemem wśród sportowców i ludzi bardzo rzadko uprawiających sport, a nieleczone mogą prowadzić do ciężkich kontuzji.

Więzadło – co to jest?

Więzadło jest anatomiczną strukturą zbudowaną z tkanki łącznej, która ze swojej natury jest bardzo wytrzymała. Buduje je mnóstwo włókien tkanki, których najważniejszym zadaniem jest wzmacnianie połączeń między dwoma kośćmi, czy nawet narządami. Zazwyczaj mają swoje miejsce w torebce stawowej i są jednym z elementów budowy stawu, które stabilizują cały szkielet. W wielu miejscach organizmu występują pojedynczo poza stawem, aby amortyzować cały korpus mięśniowo-szkieletowy i dbać o jego prawidłowe działanie. Więzadła można różnicować na:

• Więzadła otrzewnowe – dbają o utrzymanie na odpowiednim miejscu narządów wewnętrznych czy zębów.
• Więzadła torebkowe – występujące pod powłoką torebki stawowej.
• Zewnątrztorebkowe, które leżą poza stawem.
• Wewnątrztorebkowe, znajdujące się w środku stawu.

Jednakże warto wspomnieć, że pasma tkanki łącznej budującej więzadła, pomimo swojej wytrzymałości, są bardzo mało elastyczne i praktycznie wcale nie mają zdolności do rozciągania się. Wpływa to, na to, że mimo, iż dobrze trzymają połączenia między kośćmi, to jednak są zdecydowanie podatne na uszkodzenie. Niektóre wchodzący w skład zwłaszcza dużych stawów, jak biodrowy czy barkowy, są jednymi z najmocniejszych więzadeł występujących w całym szkielecie człowieka i ze względu na to, że muszą utrzymać ogromne kości cechują się bardzo dużą wytrzymałością.

Oprócz utrzymania kości w obrębie danego stawu i wzmocnienia go, więzadła umożliwiają przede wszystkim bezpieczny kierunek ruchu dwóch kości w stawie oraz zapobiega nadmiernemu oddalania się im od siebie, co mogłoby skutkować wypadnięciem kości ze stawów. Oprócz wzmacniania mechanizmu wszystkich stawów w organizmie dbają o podtrzymanie na swoim miejscu zębów oraz narządów wewnętrznych. W jamie brzusznej jest ich ogromna sieć, która utrzymuje na odpowiednim miejscu przeponę, wątrobę, żołądek, śledzionę czy dwunastnicę, pęcherz moczowy oraz narządy rozrodcze zwłaszcza podczas ruchu ciała.

Czym różni się więzadło od ścięgna?

Mimo, iż po kontuzji, gdy dochodzi do zapalenia w obrębie stawów pacjent często nie jest w stanie odróżnić, czy jest kłopot ze ścięgnem czy więzadłem. Jednakże są to dwa różne uszkodzenia. Podobne są w tym, że obie struktury przyłączają się do kości, lecz ścięgno jest dużo bardziej rozciągliwe i elastyczne, niż samo więzadło.  Bardzo często wskazują na podobne objawy, lecz należy koniecznie zróżnicować, czym się różni ścięgno od więzadła. To pierwsze jest przede wszystkim przedłużeniem przyczepu mięśnia do kości. Ścięgno nie zachowuje się jak więzadło, które dba o poprawne ułożenie dwóch sąsiadujących obok siebie kości, a o poprawne przyłączenie się brzuśca mięśniowego do tkanki kostnej. Główną funkcją ścięgna jest przede wszystkim to, aby cała siła przełożenia ruchu nie spoczywała bezpośrednio na mięśniu, a na kości, która będzie podnosiła się w stronę przyczepu początkowego mięśnia. Ważnym aspektem jest również dodać, że samo więzadło uczestniczy biernie w całym systemie wytworzenia ruchu, a natomiast to właśnie ścięgno razem z mięśniami odpowiada za wykonanie ruchu i jego czynny udział w nim.

Co jest przyczyną powstania zapalenia więzadeł? 

Ze względu na silną, lecz nie elastyczną budowę włókien tkanki łącznej, które tworzą więzadło, dochodzi do ich częstych uszkodzeń. Najwięcej przypadków takich urazów tworzą sportowcy, gdyż do tak silnych kontuzji dochodzi w przypadku szybkiego i gwałtownego ruchu, powstałego podczas gry w koszykówkę, piłkę nożną, siatkówkę, jazdy konnej czy na nartach. Paradoksalnie zdarzenie może mieć również miejsce u osób, które bardzo rzadko uprawiają sport i nie prowadzą aktywnego trybu życia, a nagle podejmą się czynności o dużym wysiłku fizycznym.

Do urazu dochodzi bezpośrednio lub pośrednio w wyniku różnych kontuzji. Zazwyczaj ma miejsce nadmierne naciągnięcie czy napięcie całego stawu, co w efekcie daje skręcanie, zwichnięcie czy typowe „wypadnięcie” że stawu kości. Zwłaszcza podczas niefortunnego ułożenia kończyny i wysokoenergetycznego wypadkowi może dojść do:

• naderwania,
• naciągnięcia,
• pęknięcia,
• całkowitego zerwania więzadeł.

Każdy rodzaj urazu więzadeł prowadzi do jego stanu zapalnego, który nieleczony może doprowadzić do katastrofy. Czasami wpływa na to nawet potknięcie się, krzywe ustawienie stopy na nierównym podłożu czy podczas lądowania nawet z niewielkiej wysokości, jak stopień schodów. Nie zawsze jakikolwiek uraz wpływa na całkowite uszkodzenie więzadła, jednak w większości przypadków dochodzi do chociażby jego naciągnięcia czy naderwania. Każdy z urazów może doprowadzić do zapalenia więzadła.

Pomimo tego, że każde więzadło może ulec uszkodzeniu i dojść do jego zapalenia, to najczęściej spotyka się w stawach kończyn dolnych. Dotykają one stawu biodrowego, stopy i najczęściej kolana.

Jakie objawy świadczą o wystąpieniu zapalenia więzadła?

W zależności od miejsca występowania urazu mogą się one różnie objawiać, aczkolwiek występują charakterystyczne symptomy najczęściej świadczące właśnie o zapaleniu jakiegokolwiek więzadła. Zazwyczaj do takich dolegliwości zalicza się:

• Silny ból w obrębie całego zestawu, do którego przynależy więzadło.
• Znaczne uczucie ocieplenia się bolącej części ciała.
• Widoczny obrzęk stawu.
• Uczucie sztywności i ograniczenia w wykonaniu specyficznych ruchów w danym stawie. 
• Czasami może dojść nawet do całkowitego uniemożliwienia ruchu danym częściom ciała, jak np. niemożność chodzenia czy podniesienia rąk.
• Mogą pojawić się również siniaki rozlane pod powierzchnią skóry czy krwiaki różnej wielkości.

Objawy zazwyczaj są dość charakterystyczne i nie da się ich pomylić z niczym innym. Ze względu na typowe objawy stanu zapalnego więzadeł dzielimy je na kilka stopni.

Stopień I → jakiekolwiek dolegliwości bólowe występują po wzmożonej aktywności fizycznej.

Stopień II → ból pojawia się podczas pierwszych minut aktywności fizycznej, jednak razem z czasem trwania wysiłku całkowicie ustępuje, aby powrócić później w czasie odpoczynku.

Stopień III → nie problem jest go pomylić z poprzednimi, gdyż w tej fazie ostry ból praktycznie nie przestaje towarzyszyć podczas całego treningu.

Stopień IV → jest to najbardziej charakterystyczny, ale również i najcięższy stopień zapalenia więzadła, gdyż objawia się praktycznie całkowitym uniemożliwieniem dokonania ruchu w danym stawie z powodu silnego naderwania bądź zerwania struktury.

Jak rozpoznać zapalenie więzadeł i co robić w danej sytuacji?

W przypadku występowania wymienionych wyżej symptomów charakterystycznych dla zapalenia więzadła, należy niezwłocznie zastosować leczenie zachowawcze. 

Trzeci i czwarty stopień zapalenia należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem. Jednakże w fazie pierwszej i drugiej początkowo można zastosować leczenie domowe. Polega ono na zastosowaniu kilku prostych metod, aby zmniejszyć dolegliwości i ulżyć sobie w problemie. Jest to:

1. Chłodzenie za pomocą kostek lodu, żeli i maści o charakterze chłodzącym czy nawet z pomocą mrożonek miejsca, w którym doszło do uszkodzenia.
2. Należy odciążyć staw i zadbać o jego odpoczynek. Można daną część ciała oprzeć o jakąkolwiek rzecz bądź po prostu się położyć.
3. Umieścić kończynę na tyle wysoko, aby znajdowała się powyżej serca, tym samym doprowadzając do zmniejszenia się krążenia, co trochę znosi dolegliwości.
4. Można owinąć bolące miejsce bandażem, aczkolwiek należy zwrócić na to szczególną uwagę, aby samo owinięcie nie było zbyt mocne. W innym przypadku może to doprowadzić do zatrzymania krążenia w danym miejscu, a tym sposobem do niedokrwienia tkanek prowadzącym do martwicy kończyny i jej koniecznej amputacji.

Jeśli przy zastosowaniu leczenia zachowawczego objawy nie ustępują w ciągu 24 do 48 godzin, a znacznie się powiększają należy pilnie zgłosić się na konsultację lekarską.

Jak lekarz rozpoznaje zapalenie więzadła i jak je leczyć?

W sytuacji, kiedy objawy są bardzo silne lub nie chcą ustąpić w ciągu dwóch dni, konieczna jest wizyta u lekarza. W celu rozpoznania schorzenia specjalista, zazwyczaj ortopeda przeprowadzi dokładny wywiad z uwzględnieniem zbadania chorego miejsca. W tym celu służą specjalne testy diagnostyczne ortopedyczno-fizjoterapeutyczne, które umożliwiają dokładniejsze zlokalizowanie bólu oraz konkretnej struktury. Zazwyczaj, aby potwierdzić diagnozę lekarz kieruje na zrobienie badania ultrasonograficznego w obrębie uszkodzenia.

Leczenie obejmuje terapię zachowawczą, fizjoterapię, a w cięższych przypadkach leczenie operacyjne. W przypadku leczenia zachowawczego zalecane jest unieruchomienie danego stawu za pomocą ortezy czy specjalnego stabilizatora stawu, schładzanie chorego miejsca, elewacja kończyny oraz duża ilość odpoczynku. Dodatkowo można zastosować leki przeciwzapalne oraz przeciwbólowe w postaci tabletek doustnych czy różnych żeli i maści stosowanych bezpośrednio na miejsce uszkodzenia. Leczenie zazwyczaj trwa przynajmniej dwa tygodnie, a może potrwać nawet pół roku w przypadku leczenia operacyjnego, które w ciężkich przypadkach jest niezbędne.

Zaleceniem dla lekarza do przeprowadzenia operacji jest często III i IV stopień uszkodzenia więzadła. Zabiegi przeprowadzane przez chirurga przebiegają w pełnym lub miejscowym znieczuleniu, zazwyczaj przy użyciu metody, jaką jest artroskopia. Jest on mało inwazyjną metodą, która polega na wziernikowaniu wnętrza stawu bez rozległego rozcinania skóry, a małych nacięć okolic stawu czy danego więzadła. Podczas tej techniki można zarówno zbadać stopień uszkodzenia oraz usunąć przyczynę. Przeprowadzenie artroskopii daje zwykle bardzo pozytywne efekty, ze względu na jej małą inwazyjność oraz dokładność, jednakże w tym przypadku powrót do zdrowia może potrwać nawet do 10-12 miesięcy.

Na czym polega rehabilitacja w przypadku zapalenia więzadeł?

W celu jak najszybszego powrotu do pełnej sprawności i zdrowia pacjenta oraz możliwości powrotu do treningów w przypadku sportowców niezbędne jest wprowadzenie, jak najszybciej fizjoterapii w proces leczenia. Zazwyczaj jest to najpóźniej w drugiej dobie od uszkodzenia. Odpowiednio przeprowadzona rehabilitacja zapewnia przyspieszenie regeneracji uszkodzonych więzadeł oraz dba o utrzymanie pełnej sprawności struktur sąsiadujących z uszkodzonymi tkankami. Dodatkowo ma ona pomóc choremu w cierpieniu i zmniejszyć jego dolegliwości bólowe. Taka forma leczenia polega zarówno na ćwiczeniach oraz zabiegach fizykoterapeutycznych.

Fizykoterapia przypisywana jest indywidualnie w zależności od stopnia urazu, występowania ewentualnych przeciwwskazań czy wielu innych czynników. Najczęściej przepisywane są zabiegi elektroterapii, magnetoterapii, laseroterapii, z wykorzystaniem fali uderzeniowej, ultradźwięków czy korzystnego działania na organizm jakie niesie krioterapia.

W kwestii kinezyterapii, czyli ćwiczeń zalecane są przede wszystkim ćwiczenia wzmacniające mięśnie całej okolicy stawu, rozluźniające oraz takie, które zadbają o powrót do pełnej ruchomości. Dodatkowo fizjoterapeuta ustala specjalny program ćwiczeń do wykorzystania w domu oraz nauczy, jak poprawnie wykonywać każde z nich. Zawarte będą w nich ćwiczenia w kolejności od najprostszego, do najtrudniejszego oraz od prostych czynnych, przez ekscentryczne do tych najintensywniejszych z obciążeniem. Cała terapia ruchem ma na celu regularne wzmacnianie oraz rozluźnianie odpowiednich struktur stawu, czyli mięśni, ścięgien i więzadeł, aby w przyszłości zapobiec przed ponownym uszkodzeniem.

Bardzo często terapeuci stosują do leczenia zapalenia więzadeł taping, drenaż limfatyczny, niektóre metody terapii manualnej oraz zachęcają pacjentów do znacznej aktywności fizycznej. Głównie są to spacery, pływanie czy regularne rozluźnianie całego ciała w celu powrotu do pełnej sprawności stawu oraz zapobiegnięciu kolejnej takiej kontuzji w przyszłości. W przypadku sportowców, zwłaszcza przygotowujących się do zawodów czy sezonowców, należy pamiętać o właściwym i bezpiecznym przygotowaniu całego korpusu mięśniowego za pomocą odpowiednio dobranego treningu. Powinien on opierać się na delikatnych ćwiczeniach początkowych, a razem z każdym dniem trwania, aby były coraz trudniejsze i intensywniejsze. W ten sposób mogą odpowiednio przygotować zarówno więzadła, jak i ścięgna mięśni do regularnych obciążeń, tym samym uodparniają je na niefortunne uszkodzenia.