Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej - ASD

Aktualnie świat coraz bardziej się rozwija pod aspektem technologicznym, społecznym, medycznym i wieloma innymi względami. Jednakże wraz z prężnie rozwijającą się cywilizacją powstaje i częściej diagnozuje się coraz to więcej chorób wszystkich układów ciała. Wedle wielu naukowców przyczyną jest fakt, że społeczeństwo znacznie się przemęcza. ludzie jako biologiczne osobniki są coraz słabsze, a planeta coraz bardziej zanieczyszczona. W głównej mierze tyczy się to chorób układu krwionośnego, a w tym serca, gdzie wiele dzieci rodzi się już z wieloma wadami. Podobnie jest w przypadku ubytku przegrody międzyprzedsionkowej serca, o czym wiele informacji można znaleźć poniżej w tym artykule.

Spis treści:

Jak jest zbudowany mięsień sercowy?

Mięsień sercowy, czyli pospolicie zwane serce jest centralnym narządem układu krwionośnego u ludzi, jak i u wielu zwierząt. Znajduje się w środkowej części klatki piersiowej, tuż pod płucami, dokładnie z lewej strony. Jego najważniejszą rolą dla organizmu jest przepompowanie krwi między płucami, a komórkami całego organizmu i odwrotnie. Jest to ogromna funkcja, gdyż dzięki swojej pracy zaopatruje wszystkie tkanki w niezbędny do pracy i rozwoju tlen oraz składniki odżywcze. Drugą rolą pracy serca jest odebranie “zużytej” krwi z powrotem do płuc, aby usunąć produkty przemiany materii i móc wymienić ją na “świeżą” pełną potrzebnych dla organizmu składników.

Serce zbudowane jest z czterech jam, przestrzeni, które są od siebie oddzielona za pomocą odpowiednich przegród i zastawek. Wyróżnia się w jego górnej części dwa przedsionki – lewy i prawy – i analogicznie do tego poniżej ich dwie komory serca. Pospolicie nadano nazwę prawego serca dla przedsionka i komory prawej oraz lewego serca dla położonego po lewej stronie przedsionka i komory lewej. Zarówno w sercu prawym, jak i lewym pomiędzy przedsionkiem, a komorą występuje specjalna zastawka, która zapobiega cofaniu się krwi z komory do przedsionka. W przypadku prawego przedsionka i prawej komory jest to zastawka trójdzielna, czyli posiadająca trzy płatki. Natomiast w przypadku lewego serca istnieje zastawka mitralna, czyli inaczej dwudzielna zbudowana z dwóch płatków.

Dlaczego to ważne? Z tego względu, że praca mięśnia sercowego polega na tym, że krew napływa do odpowiedniej komory tylko i wyłącznie z przedsionka, nigdy odwrotnie. Gdyż prowadziłoby to do znacznych nieprawidłowości serca, co mogłoby zakończyć się poważnymi, a nawet śmiertelnymi skutkami dla pacjenta. Całe serce jest zabezpieczone i oddzielone od reszty organizmu z zewnętrznej strony specjalnym workiem, zwanym osierdziem serca. W warunkach całkowicie fizjologicznych podaje się, że powinno zawierać niewielką ilość specjalnego płynu, który ułatwia ruchy serca i zapobiega tarciu.

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej co to jest?

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej – ASD, jako skrót od pełnej angielskiej nazwy choroby – atrial septal defect. Jest to jedna z najczęściej występujących wrodzonych wad serca diagnozowanych u osób dorosłych i dość często przez wielu naukowców i lekarzy mówi się, że jest to wada izolowana. Co to oznacza? Niektóre wrodzone defekty zarówno w budowie, jak i funkcjonowaniu określonego narządu mogą istnieć, jako cały zbiór innych zaburzeń, z którymi dziecko przychodzi na świat. W przypadku wad izolowanych, to zaburzenie, które jest tylko jedne i konkretnie to właśnie z tym jest problem, bez obecności innych defektów przez, która określona wada mogłaby się rozwinąć.

Opisywana choroba charakteryzuje się przeciekiem lewo-prawym. Dzieje się tak ze względu na to, że anatomicznie ściana prawej przegrody jest znacznie cieńsza niż lewej,a przez to bardziej podatna na jakiekolwiek zaburzenia. Z racji tego przy istniejącym ubytku przegrody międzyprzedsionkowej krew przecieka z lewej strony serca do prawej, a nie odwrotnie, co powoduje znaczne obciążenie objętościowe prawego serca, czyli tego słabszego. Przeciek odwrotny w chorobie może nastąpić tylko i wyłącznie w powstaniu dodatkowo nadciśnienia płucnego, które występuje wraz z głęboką sinicą, która nie cofa się nawet przy tlenoterapii. Ze względu na to, że choroba jest wrodzona, czyli dzieci rodzą się z nią, pierwsze przecieki lewo-prawo krwi następują już w pierwszych miesiącach życia małego człowieka.

Epidemiologia

Według zbiorów wielu danych i wykonanych statystyk ubytek przegrody międzyprzedsionkowej diagnozuje się u prawie 25% chorych dorosłych z wrodzonymi wadami serca. Dodatkowo ASD stanowi, aż około 10% wszystkich poznanych dotychczas defektów serca, co potwierdza dużą częstość występowania choroby. Ważnym jest również dodać, że według przeprowadzonych badań jednostka chorobowa występuje dokładnie 2 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Zakłada się, że dzieje się tak ze względu na znacznie większy wpływ gospodarki hormonalnej na organizm kobiety, przez co jest bardziej podatny on na choroby sercowo-naczyniowe niż w przypadku płci męskiej.

Rodzaje ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej serca

Wszelkie wady serca wrodzone bądź nabyte charakteryzują się tym, że mogą występować różne odmiany jednego schorzenia. Tak jest również w chorobie ASD. Wyróżnia się ubytki:

typu ostium secundum (septum secundum),
typu ostium primum (septum primum),
typu sinus venosus (jako anomalia zatoki wieńcowej),
drożny otwór owalny,
wada żyły głównej.

Najczęściej spotyka się z dwoma z nich, które również są najczęściej opisywane. Mianowicie jest to: ASD I → typ ostium primum oraz ASD II → typ ostium secundum. Są one tak naprawdę swoimi przeciwieństwami, dzięki czemu łatwym jest rozróżnienie ich.
Typ ASD I charakteryzuje się rzadkością występowania wśród pacjentów, a jego pierwsze konkretne objawy obserwuje się już we wczesnym dzieciństwie. Ukazuje się, jako głęboka sinica centralna i szybko rozwijające się nadciśnienie płucne.
Typ ASD II jest najczęstszym występującym typem ubytku międzyprzedsionkowym wśród daignozowanych chorych, lecz niestety dochodzi do tego dość późno, bo około 40. roku życia pacjentów. Dzieje się tak, ze względu na to, że typ ostium secundum dopiero tak późno daje jakiekolwiek pierwsze dolegliwości, a wcześniej przebiega całkowicie bezobjawowo. Wówczas następuje tak późne wdrażanie jakiejkolwiek diagnostyki i kolejno leczenia choroby.

Jakie są objawy?

Mimo, iż ostium primum, a ostium secundum to dwa totalnie różniące się od siebie typy ubytku to dają w większości identyczne dolegliwości. Różnica polega jedynie na skojarzeniu określonego przypadku pacjenta z innymi towarzyszącymi anomaliami. Poniżej najczęstsze symptomy ubytku międzyprzedsionkowego serca, z którymi pacjenci się zgłaszają.

Duszność wysiłkowa.
Zaburzenia rytmu serca.
Uczucie napadów kołatania serca.
Podwyższone ciśnienie w żyłach szyjnych.
Osłabienie i ciągłe bądź szybko następujące uczucie zmęczenia.
Częste i nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.
Nadciśnienie płucne.
Szmery serca.
Zatory paradoksalnie i ropnie w mózgu.
Dość delikatna budowa ciała.
Tętnienie żył szyjnych i prawej komory u dzieci z uwypukleniem klatki piersiowej.
Objawy niewydolności prawokomorowej, czyli najczęściej:

Czy choroba ASD może spowodować powikłania?

W większości poważnych chorób, czyli dotyczących szczególnie znaczących narządów, w tym serca mogą wystąpić powikłania pochorobowe lub ukazać się już w trakcie trwania choroby. Czasami zdarza się, że dana jednostka chorobowa nie jest odpowiednio leczona bądź diagnoza i terapia zostały podjęte dość późno, gdy choroba ma miejsce już dłuższy czas. Najczęstsze opisywane powikłania towarzyszące ubytku międzyprzedsionkowym to:

migotanie przedsionków,
niewydolność prawokomorowa,
zapalenie wsierdzia,
zespół chorego węzła,
częste nawroty zapalenia płuc,
późne udary mózgu,
sinica obwodowa,
tachykardia, czyli znacznie przyspieszone bicie serca,
duszności,
płucna choroba naczyniowa, nadciśnienie płucne,
powiększenie wątroby,
obrzęki,
częste migreny.

Do kogo udać się w przypadku podejrzenia choroby?

W przypadku, gdy pojawi się choć kilka z wyżej wymienionych objawów, które wzbudzą podejrzenia, należy umówić się na wizytę u lekarza rodzinnego. Przeprowadzi on szczegółowy wywiad i wykona wstępne badanie, aby sprawdzić na jakie kolejne badania skierować pacjenta. W większości takich sytuacji chory zostanie pokierowany bezpośrednio do kardiologa, gdyż to on jest specjalistą, który może pomóc w przypadku wystąpienia ubytku przegrody międzyprzedsionkowej. Lekarz ten również zaleci wykonanie odpowiednich badań w celu diagnostyki i dobierze odpowiednie leczenie, które będzie najlepsze dla danego pacjenta. W chwili, gdy znany jest już termin wizyty specjalistycznej u kardiologa warto dodatkowo przygotować kartkę z pomiarem ciśnień i tętna przez okres dwóch tygodni przed wizytą. Znacznie to usprawni diagnozę i będzie to dodatkowa informacja dla lekarza odnosząca się do pracy mięśnia sercowego. Zazwyczaj zaleca się mierzyć ciśnienie ciśnieniomierzem 3 razy dziennie o stałych porach codziennie przez chociaż 10 dni. Na kartce należy wtedy zapisywać ciśnienie skurczowe, rozkurczowe i tętno i jeśli jest taka możliwość to dodatkowe, godzinowe informacje, jak szybki spacer, trening czy wchodzenie po schodach. Ważnym jest w takich notatkach uwzględnienie słabszego samopoczucia i pogorszenie się zdrowia, jak bóle w klatce piersiowej, duszności, omdlenie czy męczliwość.

Jak wygląda rozpoznanie ubytka przegrody międzyprzedsionkowej?

Całkowite rozpoznanie zazwyczaj odbywa się u specjalisty, jakim w tym przypadku będzie lekarz kardiolog. Wstępnie na wizycie przeprowadzi szczegółowy wywiad. Na początku choroba przebiega bezobjawowo, więc chory nawet nie wie, że w jego organizmie ma miejsce taki defekt. W momencie, w którym zgłasza się do lekarza to sytuacja, gdzie występują już określone objawy, o które w wywiadzie na pewno zapyta specjalista. Najczęściej jest to szybka męczliwość, duszności i częste nawracające infekcje płuc, jednak oczywiście każdy człowiek jest inny i mogą to być nieznacznie inne symptomy. Dodatkowo ważną kwestią jest:

wiek i płeć pacjenta,
od kiedy dane objawy mają miejsce,
w jakich sytuacjach pojawia się męczliwość czy duszności,
czy w rodzinie są przypadki zachorowalności na serce bądź inne przewlekłe schorzenia, gdyż wpływa to na obciążenie genetyczne chorego,
jakie są warunki mieszkaniowe (schody do domu) czy praca.

Szczegółowy i dobrze przeprowadzony wywiad to już prawie połowa sukcesu do postawienia właściwej diagnozy, według wielu lekarzy oraz badanie osłuchowe. To ostatnie to nic innego jak ocena dźwięków, jakie wydaje serce za pomocą stetoskopu. Drugim krokiem jest wybór odpowiednich badań do zlecenia do wykonania dla pacjenta. Zazwyczaj są to badania nieinwazyjne, czyli bez ingerencji w ludzkie ciało. Jednakże w tym przypadku mogą zostać przepisane również te inwazyjne, w celu jak najdokładniejszego potwierdzenia ubytku przegrody międzyprzedsionkowej, czyli ASD. Do wykonania chory ma najczęściej całą listę badań.

EKG, czyli badanie elektrokardiograficzne serca jest całkowcie bezbolesne i ocenia pracę serca. Polega na nałożeniu specjalnego pasa z elektrodami na klatkę piersiową pacjenta oraz dwa klipsy wyposażone w małe elektrody na nadgarstek i kostkę jednej nogi. Całość badania trwa zaledwie niecałą minutę i należy podczas niego leżeć nieruchomo.

UKG to skrót od badania ultrasonokardiografii, inna często używana przez lekarzy nazwa tej czynności kontrolnej to echokardiografia. Polega to rozebraniu się chorego od pasa w górę i położeniu się na kozetce. Następnie lekarz przykłada odpowiednią głowicę od aparatu USG z nałożonym na nią specjalnym żelem do ciała pacjenta w okolicy klatki piersiowej. Badanie służy do oceny wizualnej narządu oraz jego opisu pod względem budowy i pracy, zwłaszcza w sytuacji wystąpienia ubytku przegrody międzyprzedsionkowej.

RTG, czyli inaczej zdjęcie rentgenowskie polega na zobrazowaniu dwuwymiarowego danej okolicy ciała, a w tym przypadku klatki piersiowej. Pacjent jak w poprzednich badaniach musi rozebrać się od pasa w górę i stanąć przy specjalnym urządzeniu, które zrobi takie zdjęcie. W trakcie wykonywania badania należy stać nieruchomo, a całość trwa krócej niż pacjent zdążyłby się rozebrać.

Cewnikowanie serca należy do badań inwazyjnych i potrzebne jest do tego wcześniejsze, odpowiednie przygotowanie się pacjenta. Całe badanie polega na wkłuciu się w tętnicę lub żyłę najczęściej w pachwinach,a rzadziej w szyję i wprowadzeniu specjalnego cewnika. Rurka jest prowadzona aż do serca, aby zaobserwować mięsień sercowy i światło dużych naczyń. Przed wykonaniem zabiegu podawane jest znieczulenie miejscowe lub rzadziej ogólne i środek uspokajający.

Angiografia wieńcowa, inaczej zwana koronarografią również jest badaniem inwazyjnym i polega na tym samym co cewnikowanie serca. Różnica polega na tym, że angiografia odbywa się przy podaniu środka kontrastującego. Zarówno to badanie, jak i cewnikowanie trwają około 30 minut i są wykonywane w szpitalu.

Jak przygotować się do badania cewnikowania lub angiografii serca?

Z racji tego, że samo badanie nie trwa dość długo, to już po nich należy przez kilka godzin zostać w pozycji leżącej, dlatego warto zabrać ze sobą podręczną torbę z najpotrzebniejszymi rzeczami. Zwłaszcza, że czasami lekarz może zadecydować, że pacjent po wykonaniu inwazyjnej diagnostyki ubytku przegrody międzyprzedsionkowej zostanie w szpitalu na noc, aby mieć go pod kontrolą. Dodatkowo ważnym jest bycie na czczo lub nie spożywanie pokarmów przynajmniej i to największe minimum – 6 godzin przed planowaną godziną wykonania badania. W przypadku zażywania leków na stałe zaleca się je przyjąć, jednakże, o ilości dawki oraz samej czynności decyduje lekarz prowadzący badanie.
Należy również zadbać o prawidłowe nawodnienie organizmu. Zaleca się w przypadku angiografii wieńcowej, aby pacjent przed wykonaniem jej wypił co najmniej 1 litr wody mineralnej. Kładzie się na to nacisk, gdyż im bardziej nawodniony pacjent przed zabiegiem, tym szybciej po nim organizm pozbędzie się z moczem kontrastu. Dodatkowo tuż przed wykonaniem badania pacjent musi zdjąć biżuterię oraz wszystkie metalowe elementy, które posiada, jak np. protezy zębowe.

Jak wyleczyć ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej?

Choroba, jaką jest ubytek przegrody międzyprzedsionkowej należy do grupy schorzeń z tych, które nie zawsze się leczy. W niektórych sytuacjach, gdy ASD nie jest znacznie rozwinięte, a stan pacjenta jest ogólnie dobry, to podejmuje się tylko badania profilaktyczne co kilka miesięcy. Robi się to po to, aby regularnie monitorować czy występują jakieś zmiany, czy ubytek się powiększa lub czy stan pacjenta się pogarsza. Jednakże, gdy lekarz oceni, że podjęcie leczenia jest konieczne, aby poprawić stan życia chorego wybiera się odpowiednią terapię. W ASD stosuje się różne metody lecznicze, zarówno farmakoterapię, jaki i niekiedy nawet zabiegi operacyjne.

Farmakoterapia zazwyczaj jest dobierana w zależności od konkretnych zaburzeń
i stanu pacjenta. W przypadku występowania zaburzeń rytmu serca podawane są beta-blokery, aby wyrównać pracę mięśnia. Dodatkowo często potrzebne jest zażywanie przez chorych medykamentów przeciwzakrzepowych.

Leczenie operacyjne podejmowane jest zazwyczaj, gdy istnieją konkretne wskazania i jest ono faktycznie potrzebne. Zabiegi wykonuje się w przypadku wystąpienia nadciśnienia płucnego, zatoru skrzyżowanego, zaburzeń rytmu serca lub istotnego przecieku krwi lewo-prawo o przynajmniej 1,5 raza większa niż jest to w normalnym przecieku systemowym. Zabiegi operacyjne wykonywane są w dwóch wariantach.

Pierwszy polega na przezskórnym zamknięciu danego ubytku poprzez wstawienie specjalnej zapinki w mięsień sercowy. Jest to rodzaj zabiegu o dość niskim odsetku powikłań, jednakże nie jest to wstanie na całkowite zasklepienie ubytków mających duże rozmiary.

Drugą zaś opcją wybieraną nieraz przez medyków jest operacja dokładniejsza, lecz mogąca prowadzić do dużych powikłań. Wykonuje się ją w przypadku zaistniałych dodatkowo anatomicznych ograniczeń. Polega ona na bezpośredniej ingerencji w narząd przy użyciu jednego z dwóch sposobów. Jest to całkowite zamknięcie ubytku poprzez założenie szwów w miejscu defektu bądź przyklejeniu specjalnego materiału biologicznego, który stworzy pospolicie nazwaną łatkę, która zasklepia cały uszczerbek.

Śmiertelność operacyjna jest dość niska i zróżnicowana pod względem tego, który rodzaj ubytku przegrody międzyprzedsionkowej ma miejsce. W przypadku najczęściej występującego typu – ASD II, czyli ostium secundum wynosi ona około 2%, natomiast przy ostium primum, czyli ASD I około 5%. Są to dość niskie czynniki umieralności okołooperacyjnej z tego względu, gdy wystąpią wyżej wymienione wskazania do przeprowadzenia leczenia operacyjnego jest ono stosowane.

Rehabilitacja w przypadku ubytku przegrody międzyprzedsionkowej

Fizjoterapia w przypadku ubytku przegrody międzyprzedsionkowej jest najważniejsza w momencie, gdy doszło do przeprowadzenia zabiegów operacyjnych. Pracę rehabilitacyjną z pacjentem zaczyna się już przed wykonaniem operacji, w chwili, gdy zgłosi się do szpitala, a kończy się nawet kilka tygodni po przeprowadzonym zabiegu. Jednakże nie wolno zapomnieć o pacjentach, u których postawiono na inny rodzaj leczenia niż operacja, gdyż u nich przeprowadzenie kilkutygodniowej rehabilitacji jest również szczególnie ważne.

Najważniejszymi celami pracy fizjoterapeuty jest nie tylko poprawa pracy mięśnia sercowego, ale również polepszenie ogólnej wydolności organizmu, co przyczyni się do zmniejszenia duszności i męczliwości. Głównie stawia się na rehabilitację ruchową, czyli tak zwaną kinezyterapię. Obejmuje ona ćwiczenia zazwyczaj ogólnousprawniające, poprawiające kondycję i sprawność całego organizmu. Dodatkowo zaleca się pacjentom, aby na codzień również nie zapominali o aktywności fizycznej. Mogą to być prace w ogródku, bieganie, nordic walking, jazda na rowerze czy spacery. Nieważne jest co pacjent wybierze, a to, aby czuł się z wybraną przez siebie aktywnością dobrze, przyjemnie i najważniejsze, aby robił to regularnie, a najlepiej codziennie. Często pacjentom z problemami kardiologicznymi zaleca się również wybranie formy terapii, jaką są wyjazdy na okres około dwóch tygodni do uzdrowisk czy sanatoriów. Wpływ klimatyczny i dodatkowych zabiegów, które są tam wykonywane korzystając tylko z dóbr natury przynoszą ogromne korzyści dla pracy całego organizmu i znacząco ją usprawniają.

Dieta, zalecenia i profilaktyka przy ASD

Nie ma jednej złotej rady, jak zapobiec wystąpieniu ubytku przegrody międzyprzedsionkowej u płodu, ani jak zapobiec jego powiększeniu czy pogorszeniu się zdrowia już w trakcie lat trwania choroby. Jednakże istnieje cała seria zaleceń co robić po zakończeniu terapii ASD bądź w trakcie jej trwania, gdy choroba została zdiagnozowana. Zaleca się:

Leczyć nadciśnienie, o ile takie występuje – 140/90 nie powinno przekraczać tych wartości u zdrowych ludzi oraz pamiętać o regularnym przyjmowaniu leków przeciwnadciśnieniowych.
Stosować profilaktyczną antybiotykoterapię, jeśli taka została zalecona.
Ograniczyć spożywanie soli w przyjmowanych posiłkach.
Rzucić palenie i alkohol bądź ograniczyć do totalnego minimum.
Pić wodę z niską zawartością sodu.
Stosować odpowiednią dietę, czyli spożywanie małych porcji posiłków, aczkolwiek o stałych porach i jeść niskotłuszczowe potrawy.
Utrzymywać prawidłową masę ciała, a ludziom zmagającym się z otyłością zaleca się dążenia do uzyskania prawidłowej wagi.
Pamiętać o regularnej aktywności fizycznej w umiarkowanym stopniu przynajmniej 3 razy w tygodniu. Liczy się nawet mała aktywność, ważne, aby była.
Regularnie uczęszczać na wizyty kontrolne oraz wykonywać badania kontrolne oceniające stan pracy serca, ubytku przegrody międzyprzedsionkowej oraz naczyń krwionośnych. Zaleca się wykonywać je w poradniach kardiologicznych co około pół roku.

Warto pamiętać, aby za każdym razem idąc na wizytę kontrolną do specjalisty zabrać ze sobą cały komplet przeprowadzonych badań i opisów wykonywanych wcześniej zabiegów.