Terapia zastępcza testosteronem (TRT – ang. testosterone replacement therapy) to metoda leczenia polegająca na podawaniu pacjentowi odpowiednich dawek testosteronu w celu wyrównania jego niedoboru. Dzięki tej terapii możliwe jest przywrócenie prawidłowego poziomu hormonu w organizmie, co przekłada się na poprawę samopoczucia, funkcji metabolicznych oraz ogólnej jakości życia.
Spis treści:
Terapia zastępcza testosteronem – co to jest?
Testosteron jest kluczowym androgenem, czyli „hormonem męskim”, który odpowiada za rozwój cech płciowych, takich jak niski tembr głosu, owłosienie ciała oraz prawidłowe funkcjonowanie narządów rozrodczych. Ponadto, wpływa na masę mięśniową, gęstość kości, poziom energii oraz libido. Jego niedobór może prowadzić do szeregu nieprzyjemnych objawów, takich jak spadek siły i wytrzymałości, zmęczenie, pogorszenie nastroju, problemy z koncentracją, a także zaburzenia erekcji.
Poziom testosteronu naturalnie zmniejsza się wraz z wiekiem – już po 25. roku życia zaczyna spadać o około 1% rocznie. Wśród mężczyzn w wieku 40-60 lat niski poziom tego hormonu dotyczy nawet 9% populacji. Z kolei u osób powyżej 60. roku życia problem ten może dotykać aż 22-30% mężczyzn. W niektórych przypadkach niedobór testosteronu prowadzi do wyraźnie widocznych zaburzeń. W takich sytuacjach skutecznym rozwiązaniem może być terapia zastępcza testosteronem.
Terapia zastępcza testosteronem nie jest tym samym co stosowanie testosteronu jako środka dopingującego. Podawane dawki są dobierane indywidualnie i mają na celu jedynie przywrócenie prawidłowego poziomu hormonu, a nie jego sztuczne zwiększanie. Cały proces leczenia odbywa się pod ścisłym nadzorem lekarza i rozpoczyna się od szczegółowej diagnostyki laboratoryjnej. Badania hormonalne oraz biochemiczne pozwalają na dokładne określenie poziomu testosteronu i dostosowanie terapii do potrzeb pacjenta.
Terapia zastępcza testosteronem przynosi wiele korzyści zarówno w aspekcie fizycznym, jak i psychicznym. Może poprawić poziom energii, libido, masę mięśniową oraz nastrój, a także pomóc w regulacji metabolizmu i funkcji poznawczych. Dzięki odpowiednio dobranej terapii mężczyźni mogą odzyskać lepszą jakość życia i samopoczucie.
Hormonalna terapia zastępcza testosteronem
Niedobór testosteronu jest problemem, który dotyka wielu mężczyzn, szczególnie po 40. roku życia. Badania wskazują, że może on występować nawet u 22-30% panów powyżej 60. roku życia. Spadek poziomu testosteronu objawia się na różne sposoby – od przewlekłego zmęczenia i osłabienia, przez problemy z libido i erekcją, aż po zwiększenie tkanki tłuszczowej, utratę masy mięśniowej czy pogorszenie nastroju i zdolności poznawczych. W sytuacjach, gdy naturalne metody, takie jak zdrowa dieta, aktywność fizyczna i odpowiednia higiena snu, nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, pomocna może okazać się hormonalna terapia zastępcza testosteronem (TRT – testosterone replacement therapy).
Dlaczego testosteron jest tak ważny? Upraszczając, jest kluczowym hormonem wpływającym na zdrowie i funkcjonowanie mężczyzn. Odpowiada za:
* prawidłowy rozwój narządów płciowych i cech męskich (np. owłosienie, niski tembr głosu)
* podtrzymanie funkcji seksualnych i libido
* masę mięśniową i siłę fizyczną
* metabolizm tłuszczów i gospodarkę węglowodanową
* nastrój, poziom energii oraz zdolności poznawcze.
Poziom testosteronu naturalnie maleje wraz z wiekiem – już po 25. roku życia spada o ok. 1% rocznie. Problem pojawia się, gdy jego niedobór staje się znaczący i powoduje objawy wpływające na jakość życia. W takich przypadkach hormonalna terapia zastępcza testosteronem może pomóc przywrócić prawidłową równowagę hormonalną i poprawić funkcjonowanie organizmu.
Hormonalna terapia zastępcza testosteronem polega na dostarczaniu organizmowi testosteronu w kontrolowanych dawkach. Hormon ten może być podawany w różnych formach, najczęściej w zastrzykach domięśniowych czy żelach i plastrach skórnych.
Celem terapii jest uzupełnienie niedoboru testosteronu i złagodzenie objawów związanych z jego niskim poziomem. Wyrównanie stężenia tego hormonu może przynieść szereg korzyści, takich jak poprawa libido i funkcji seksualnych, zwiększenie masy mięśniowej i siły, redukcja tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicy brzucha, poprawa nastroju oraz poziomu energii i koncentracji. Testosteron posiada także korzystny wpływ na metabolizm i regulację poziomu cholesterolu.
Terapia zastępcza testosteronem powinna być przeprowadzana wyłącznie po dokładnej diagnostyce i potwierdzeniu niedoboru tego hormonu na podstawie badań laboratoryjnych. Niekiedy przyczyną obniżonego poziomu testosteronu są choroby, takie jak cukrzyca typu 2 czy choroby serca, dlatego kluczowe jest ustalenie źródła problemu. Jeśli zauważasz u siebie objawy takie jak przewlekłe zmęczenie i spadek energii, zmniejszone libido i problemy z erekcją, zwiększona tkanka tłuszczowa, zwłaszcza w okolicy brzucha, osłabienie mięśni, spadek siły, drażliwość, depresyjny nastrój czy problemy z koncentracją– warto skonsultować się ze specjalistą, który przeprowadzi odpowiednie badania i pomoże dobrać najlepszą formę terapii.
Odpowiednio dobrana kuracja pomaga w przywróceniu prawidłowego poziomu testosteronu, poprawia samopoczucie i jakość życia. Ważne jest jednak, aby terapię przeprowadzać pod ścisłą kontrolą lekarza, który dobierze odpowiednie dawki i będzie monitorować efekty leczenia.
Terapia zastępcza testosteronem – jakie dawki?
Terapia zastępcza testosteronem ma na celu przywrócenie optymalnego poziomu testosteronu we krwi, co przekłada się na poprawę samopoczucia oraz funkcjonowania organizmu.
Dawkowanie testosteronu jest jednak procesem skomplikowanym i wymaga indywidualnego podejścia. Nie ma jednej uniwersalnej dawki odpowiedniej dla wszystkich pacjentów – lekarze dobierają ją na podstawie wyników badań, wieku, masy ciała, stylu życia oraz reakcji organizmu na leczenie.
Dobór odpowiedniej dawki testosteronu wymaga regularnego monitorowania stężenia hormonu we krwi. Pierwsze badania kontrolne wykonuje się zwykle po 4–8 tygodniach od rozpoczęcia terapii, aby ocenić skuteczność leczenia i wykryć ewentualne skutki uboczne. Bardzo ważne jest również monitorowanie innych parametrów, takich jak poziom dihydrotestosteronu (DHT), estradiolu (E2), hematokrytu czy PSA (antygenu sterczowego), zwłaszcza u mężczyzn po 40. roku życia.
Nieprawidłowo dobrana dawka może prowadzić do szeregu problemów. Zbyt niski poziom testosteronu może sprawić, że pacjent nie zauważy żadnych efektów terapii, natomiast zbyt wysokie dawki mogą prowadzić do nadmiernej aromatyzacji testosteronu do estradiolu, co zwiększa ryzyko ginekomastii (powiększenia gruczołów piersiowych) oraz innych skutków ubocznych, takich jak wahania nastroju, trądzik czy nadciśnienie. Nie należy też porównywać swoich dawek testosteronu do dawek innych pacjentów, właśnie ze względu na tak indywidualną odpowiedź organizmu na terapię.
Jednym z najczęstszych błędów w terapii zastępczej testosteronem jest samodzielne modyfikowanie dawek bez konsultacji z lekarzem. Niektórzy pacjenci zwiększają dawkę, oczekując lepszych efektów, co często prowadzi do działań niepożądanych. Również stosowanie zbyt dużych odstępów między iniekcjami może powodować nagłe wahania poziomu hormonów, co negatywnie wpływa na samopoczucie. Zmiana dawki może być konieczna, gdy wyniki badań odbiegają od wartości docelowych lub gdy pojawiają się objawy niedoboru bądź nadmiaru testosteronu. Wszelkie modyfikacje powinny być jednak wprowadzane stopniowo, pod ścisłą kontrolą lekarza.
Dostępne formy terapii i ich dawkowanie
Testosteron można podawać na kilka różnych sposobów – najczęściej w postaci iniekcji domięśniowych oraz żeli przezskórnych. Dostępne są także preparaty doustne. Każda z tych metod ma swoje zalety i wady, a wybór odpowiedniego preparatu zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta.
Iniekcje domięśniowe
Jedną z najczęściej stosowanych form terapii zastępczej testosteronem są zastrzyki domięśniowe, które zapewniają stosunkowo wysoką biodostępność testosteronu. Stosuje się tutaj różne estry testosteronu, które różnią się czasem działania.
Jednym z popularnych preparatów jest Testosteronum prolongatum (100 mg/ml). Standardowa dawka wynosi od 100 do 200 mg tygodniowo, choć w niektórych przypadkach można stosować nawet 300 mg. Po osiągnięciu stabilizacji poziomu testosteronu często zmniejsza się dawkę do 100 mg podawanych co 2–4 tygodnie.
Dostępne są także inne, które podaje się zazwyczaj w dawce od 70 do 200 mg na tydzień. Każdy organizm reaguje inaczej, dlatego konieczne jest monitorowanie poziomu testosteronu we krwi i dostosowywanie dawek, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Dla pacjentów, którzy preferują rzadsze iniekcje, dostępny jest również undekanian testosteronu (Nebido). To preparat o przedłużonym działaniu, podawany w dawce 1000 mg co 10–14 tygodni. Jest to wygodna opcja, ponieważ wymaga mniej wizyt u lekarza, a jego stosowanie pozwala na utrzymanie bardziej stabilnego poziomu testosteronu we krwi przez dłuższy czas.
Wadą terapii iniekcyjnej jest ryzyko wahań hormonalnych – po podaniu zastrzyku poziom testosteronu jest wysoki, ale stopniowo spada przed kolejną dawką, co może prowadzić do okresowych spadków energii czy nastroju.
Preparaty doustne
Doustne formy testosteronu, takie jak undekanian testosteronu (Undestor) czy mesterolon (Proviron), są łatwiejsze w stosowaniu, ale mają swoje ograniczenia.
Undekanian testosteronu podaje się zwykle w dawce początkowej 120–160 mg dziennie przez pierwsze 2–3 tygodnie, a następnie dawka podtrzymująca wynosi od 40 do 120 mg na dobę. Jego biodostępność jest niższa niż w przypadku iniekcji.
Mesterolon (Proviron) jest syntetyczną pochodną dihydrotestosteronu (DHT) i podaje się go w dawce 75–100 mg dziennie. Jego działanie różni się od typowego testosteronu, ponieważ nie ulega aromatyzacji do estradiolu, co oznacza, że nie powoduje działań niepożądanych związanych z nadmiarem estrogenów.
U starszych mężczyzn doustne preparaty testosteronu są rzadziej stosowane, ponieważ wykazują mniejszą skuteczność w leczeniu zespołu niedoboru testosteronu.
Żele przezskórne
Alternatywą dla iniekcji i tabletek są żele zawierające testosteron, takie jak Androtop. Terapia przezskórna jest dobrze tolerowana przez pacjentów i pozwala na uzyskanie stabilnego poziomu hormonu bez gwałtownych wahań.
Standardowa dawka początkowa to 50 mg testosteronu dziennie (co odpowiada około 5 g żelu). Dawka może być modyfikowana w zakresie od 25 do 100 mg na dobę, w zależności od indywidualnej odpowiedzi pacjenta.
Żel nakłada się na skórę (górną część ramion i barki), unikając okolic narządów płciowych. Po aplikacji należy odczekać, aż lek się wchłonie, aby zapobiec przeniesieniu preparatu.
Dzięki codziennemu stosowaniu żelu poziom testosteronu we krwi utrzymuje się na stabilnym poziomie, co pozwala uniknąć wahań charakterystycznych dla iniekcji. Terapia przezskórna stanowi obecnie jedną z najczęściej wybieranych form terapii zastępczej testosteronem.
Terapia zastępcza testosteronem – Szczecin
Terapia zastępcza testosteronem wymaga ścisłej kontroli lekarskiej. W Szczecinie można skorzystać zarówno z publicznych, jak i prywatnych placówek, gdzie specjaliści zajmują się diagnostyką i leczeniem niedoboru testosteronu. Proces leczenia obejmuje:
- Diagnostykę – wykonanie badań laboratoryjnych
Podstawą rozpoczęcia terapii jest dokładna diagnostyka. Oznacza się poziom testosteronu całkowitego oraz wolnego, a także inne parametry. - Indywidualne dobranie terapii
Na podstawie wyników lekarz określa najlepszą formę leczenia – może to być żel do codziennego stosowania na skórę lub iniekcje domięśniowe podawane w różnych odstępach czasu. - Regularne kontrole i badania
Aby terapia była bezpieczna i skuteczna, konieczne jest kontrolowanie poziomu hormonów oraz ogólnego stanu zdrowia. W trakcie leczenia regularnie wykonuje się badania laboratoryjne, by sprawdzić reakcję organizmu i uniknąć ewentualnych skutków ubocznych.
Choć terapia testosteronem przynosi liczne korzyści, tak jak każda forma leczenia, może wiązać się z pewnym ryzykiem. Do możliwych skutków ubocznych należą trądzik i przetłuszczanie się skóry, obrzęki spowodowane zatrzymywaniem wody w organizmie, zmniejszenie płodności, zwiększenie ryzyka przerostu prostaty (u niektórych pacjentów), czy wzrost hematokrytu, co może zwiększać ryzyko zakrzepicy. Dlatego tak ważna jest regularna kontrola lekarska i dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Gdzie w Szczecinie można wykonać badania i podjąć leczenie?
W Szczecinie dostępne są różne opcje diagnostyki i terapii zastępczej testosteronem:
- Publiczne placówki w ramach NFZ – aby dostać się do specjalisty, np. do endokrynologa, konieczne jest skierowanie od lekarza rodzinnego. Warto jednak pamiętać, że czas oczekiwania na wizytę może wynosić kilka i więcej miesięcy.
- Prywatne kliniki i gabinety – pozwalają na szybsze wykonanie badań oraz rozpoczęcie leczenia bez konieczności długiego oczekiwania.
Terapia zastępcza testosteronem może znacząco poprawić jakość życia mężczyzn zmagających się z niedoborem tego hormonu. Dzięki nowoczesnym metodom terapeutycznym pacjenci mogą bezpiecznie przywrócić prawidłowy poziom testosteronu i odzyskać energię, siłę oraz dobre samopoczucie. Jeśli zauważasz u siebie objawy mogące wskazywać na niski poziom testosteronu, warto wykonać odpowiednie badania i skonsultować się ze specjalistą. Szczecin oferuje szeroki wybór placówek diagnostycznych i terapeutycznych, umożliwiając szybkie podjęcie skutecznego leczenia.
Dla kogo terapia zastępcza testosteronem?
Terapia zastępcza testosteronem (TRT) to skuteczna metoda leczenia niedoboru tego hormonu u mężczyzn. Choć niski poziom testosteronu naturalnie pojawia się wraz z wiekiem, istnieją również inne przyczyny prowadzące do jego deficytu. Leczenie testosteronem jest szczególnie rekomendowane dla mężczyzn, u których stwierdzono hipogonadyzm lub inne zaburzenia hormonalne potwierdzone badaniami laboratoryjnymi.
Terapia testosteronem jest przeznaczona dla mężczyzn, którzy zmagają się z objawami niedoboru tego hormonu oraz mają potwierdzone laboratoryjnie niskie jego stężenie. Do wskazań należą m.in.:
- Pierwotny i wtórny hipogonadyzm męski – czyli stan, w którym organizm produkuje zbyt mało testosteronu z powodu nieprawidłowej pracy jąder lub przysadki mózgowej.
- Zespół Klinefeltera – wrodzona choroba genetyczna prowadząca do niewystarczającej produkcji testosteronu i niepełnego rozwoju cech płciowych. Terapia zastępcza testosteronem pozwala na rozwój masy mięśniowej i owłosienia ciała, oraz redukcję ginekomastii.
- Dysgenezja jąder z hipogonadyzmem – zaburzenie rozwoju jąder, które prowadzi do ich niedoczynności i niskiego poziomu testosteronu.
- Opóźnione dojrzewanie płciowe – terapia zastępcza testosteronem może być stosowana w przypadku chłopców z zaburzeniami dojrzewania, które wynikają z deficytu testosteronu.
- Zespoły pokastracyjne – np. po usunięciu jąder w wyniku urazu, nowotworu lub innych schorzeń, prowadzące do gwałtownego spadku poziomu testosteronu.
- Cukrzyca typu 2 z hipogonadyzmem – niski poziom testosteronu u mężczyzn z cukrzycą może wpływać na pogorszenie wrażliwości na insulinę, a terapia zastępcza testosteronem dobrze wpływa m.in. na regulację gospodarki węglowodanowej.
- Obniżona masa kostna i osteoporoza z hipogonadyzmem – testosteron odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu gęstości kości. Niedobór tego hormonu może prowadzić do osłabienia struktury kostnej i zwiększenia ryzyka złamań.
- Zaburzenia seksualne związane z niskim poziomem testosteronu – w tym spadek libido, zaburzenia erekcji oraz trudności w osiąganiu satysfakcji seksualnej.
- Zaburzenia spermatogenezy – w niektórych przypadkach terapia zastępcza testosteronem może pomóc w regulacji procesu produkcji plemników.
A jakie objawy niedoboru testosteronu mogą wskazywać na potrzebę terapii? Jeśli je u siebie zauważasz, warto wykonać badania poziomu testosteronu i skonsultować się ze specjalistą.
- Spadek libido i zaburzenia erekcji
- Przewlekłe zmęczenie i brak energii
- Zmniejszenie masy mięśniowej oraz przyrost tkanki tłuszczowej
- Obniżony nastrój, drażliwość, stany depresyjne
- Problemy z koncentracją i pamięcią
- Problemy ze snem
- Zmniejszona gęstość kości i większa podatność na złamania
W jakim wieku można rozpocząć TRT?
Terapia zastępcza testosteronem jest zazwyczaj przeznaczona dla mężczyzn powyżej 35. roku życia, którzy mają potwierdzony laboratoryjnie niedobór tego hormonu oraz objawy hipogonadyzmu. W niektórych przypadkach (np. we wrodzonych chorobach z zaburzeniami hormonalnymi) terapia zastępcza testosteronem może zostać rozpoczęta wcześniej, ale decyzję o leczeniu podejmuje lekarz.
A jak wygląda to u kobiet? Kobiety mogą mieć wskazania do terapii zastępczej testosteronem w przypadku klinicznie potwierdzonego niedoboru testosteronu. Najczęściej terapia testosteronem może być rozważana u kobiet:
- Po menopauzie chirurgicznej (usunięcie jajników)
- Po naturalnej menopauzie, jeśli standardowa terapia estrogenowo-progesteronowa nie przynosi poprawy
- Z zespołem nadnerczowo-płciowym lub innymi rzadkimi chorobami prowadzącymi do niedoboru androgenów
Terapię zastępczą testosteronem u kobiet stosuje się ostrożnie, w niskich dawkach, aby uniknąć działań niepożądanych (np. nadmiernego owłosienia, trądziku, zmian głosu). Leczenie powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza (np. endokrynologa lub ginekologa).
Terapia zastępcza testosteronem – przeciwwskazania
Terapia zastępcza testosteronem (TRT) to skuteczna metoda leczenia mężczyzn z niedoborem tego hormonu. Stosuje się ją w celu poprawy jakości życia, zwiększenia libido, poprawy nastroju czy przeciwdziałania chorobom metabolicznym. Jednak nie każdy pacjent może skorzystać z tego rodzaju terapii – istnieją przeciwwskazania, które mogą wykluczyć lub znacząco utrudnić jej wdrożenie.
Bezwzględne przeciwwskazania do terapii zastępczej testosteronem
Bezwzględne przeciwwskazania oznaczają warunki lub okoliczności, w których stosowanie danego leczenia lub zabiegu jest absolutnie zabronione ze względu na wysokie ryzyko poważnych powikłań lub zagrożenia życia. Niektóre schorzenia całkowicie wykluczają możliwość terapii testosteronem. Do najważniejszych z nich należą:
Nowotwory hormonozależne (rak prostaty i rak sutka)
Terapia zastępcza testosteronem nie może być stosowana u pacjentów z lokalnie zaawansowanym lub przerzutowym rakiem prostaty oraz u pacjentów z nowotworem piersi – chociaż rak sutka u mężczyzn występuje rzadko, jego obecność stanowi bezwzględne przeciwwskazanie do stosowania terapii zastępczej testosteronem.
U pacjentów, którzy z powodu raka prostaty przeszli prostatektomię radykalną (czyli chirurgiczne usunięcie całej prostaty wraz z sąsiadującymi tkankami), terapia może zostać wdrożona dopiero po roku od operacji i tylko w przypadku braku wznowy nowotworu (PSA < 0,04 ng/mL, czyli poziom markera specyficznego dla prostaty musi być bardzo niski).
Znacznie podwyższony hematokryt (policytemia)
Testosteron nasila produkcję erytrocytów, co może prowadzić do zagęszczenia krwi i zwiększenia ryzyka zakrzepicy, udaru mózgu oraz zatorowości płucnej. Dlatego hematokryt powyżej 54% stanowi bezwzględne przeciwwskazanie do terapii zastępczej testosteronem. Regularne wykonywanie morfologii krwi jest konieczne do kontrolowania tego parametru w trakcie terapii TRT.
Zaawansowane choroby serca (niewydolność serca NYHA IV)
Ciężka przewlekła niewydolność serca (klasa IV według NYHA), czyli stan, w którym pacjent ma dolegliwości, takie jak duszności, nawet w spoczynku, wyklucza terapię testosteronem. W takich przypadkach ryzyko zaostrzenia niewydolności krążenia przewyższa potencjalne korzyści terapii zastępczej testosteronem.
Ciężkie objawy ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS)
Mężczyźni cierpiący na objawy LUTS (lower urinary tract symptoms, czyli objawy z dolnego odcinka dróg moczowych) – takie jak częstomocz, pieczenie i ból przy oddawaniu moczu, nagłe parcie na pęcherz czy przerywany i osłabiony strumień moczu – powinni unikać terapii zastępczej testosteronem. Przed rozpoczęciem terapii konieczna jest dokładna diagnostyka przyczyn LUTS, np. przy użyciu kwestionariusza IPSS.
Aktywna chęć posiadania potomstwa
Testosteron hamuje produkcję plemników, co może prowadzić do okresowej niepłodności. Mężczyźni planujący ojcostwo powinni rozważyć alternatywne metody leczenia hipogonadyzmu, np. stymulację gonadotropinami.
Względne przeciwwskazania do terapii zastępczej testosteronem
Przeciwwskazania względne to sytuacje, w których zastosowanie danego leczenia lub zabiegu może być ryzykowne, ale możliwe do przeprowadzenia, jeżeli korzyści przewyższają potencjalne zagrożenia. Niektóre schorzenia wymagają indywidualnej oceny lekarza przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu terapii zastępczej testosteronem.
Choroby sercowo-naczyniowe
W przeszłości terapia zastępcza testosteronem budziła obawy dotyczące wpływu na układ krążenia. Ostrożność należy zachować u pacjentów z przebytym zawałem serca, niestabilną chorobą wieńcową czy zaburzeniami rytmu serca. Każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie przez lekarza.
Obturacyjny bezdech senny
Terapia zastępcza testosteronem może pogłębiać bezdech senny, szczególnie jeśli nie jest on odpowiednio leczony. Pacjenci z tą chorobą wymagają wcześniejszej diagnostyki i, jeśli to konieczne, zastosowania aparatu CPAP przed rozpoczęciem terapii testosteronem.
Obecność chorób predysponujących do policytemii
Pacjenci z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) lub ciężkim bezdechem sennym mają większe ryzyko wzrostu liczby erytrocytów i hematokrytu w trakcie terapii zastępczej testosteronem. W takich przypadkach konieczne są częstsze badania morfologii krwi.
Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH)
Łagodny rozrost gruczołu krokowego sam w sobie nie jest przeciwwskazaniem do terapii zastępczej testosteronem, jeśli nie towarzyszą mu nasilone objawy utrudnionego oddawania moczu. Zaleca się jednak zwracanie uwagi na objawy, takie jak częstomocz, pieczenie i ból przy oddawaniu moczu, nagłe parcie na pęcherz czy przerywany i osłabiony strumień moczu, oraz kontrolowanie wielkości prostaty podczas terapii.
Historia raka prostaty
Mężczyźni, którzy przeszli leczenie nowotworu prostaty, mogą rozważyć terapię zastępczą testosteronem, jeśli spełniają określone warunki, m.in. takie jak:
- upłynął co najmniej rok od prostatektomii, czyli zabiegu chirurgicznego usunięcia prostaty,
- nie ma oznak wznowy nowotworu (PSA < 0,04 ng/mL),
- nie byli poddani radioterapii prostaty.
Dzięki odpowiedniej kwalifikacji TRT może być bezpieczna i skuteczna, poprawiając jakość życia oraz zdrowie pacjentów.
Co daje terapia zastępcza testosteronem?
Terapia zastępcza testosteronem (TRT) ma na celu przywrócenie prawidłowego poziomu tego kluczowego hormonu, co przekłada się na liczne korzyści zdrowotne, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Testosteron wpływa na funkcjonowanie organizmu na wielu poziomach – od poprawy sprawności seksualnej, przez zwiększenie energii i siły mięśniowej, aż po lepszą kondycję kości i układu sercowo-naczyniowego.
Do efektów terapii zastępczej testosteronem należą:
* Poprawa funkcji seksualnych
Jednym z głównych powodów stosowania terapii zastępczej testosteronem jest zwiększenie libido oraz poprawa jakości erekcji. Niski poziom testosteronu może prowadzić do osłabienia popędu seksualnego i problemów ze wzwodem. Terapia pomaga przywrócić prawidłową aktywność seksualną, co pozytywnie wpływa na życie intymne i relacje partnerskie.
* Wzrost energii i motywacji
Mężczyźni z niedoborem testosteronu często skarżą się na chroniczne zmęczenie, brak chęci do działania i spadek motywacji. Terapia zastępcza testosteronem może znacząco poprawić poziom energii, co przekłada się na większą aktywność fizyczną i umysłową.
* Poprawa samopoczucia i redukcja objawów depresji
Niski testosteron bywa powiązany z depresją, lękiem i obniżonym nastrojem. Badania wykazały, że terapia hormonalna może poprawić nastrój, zwiększyć pewność siebie oraz zmniejszyć negatywne emocje i stres.
* Zwiększenie masy mięśniowej i siły
Testosteron działa anabolicznie, czyli budująco i regenerująco, wspierając syntezę białek, co prowadzi do wzrostu mięśni. U osób stosujących terapię zastępczą testosteronem często obserwuje się zwiększenie masy mięśniowej i siły fizycznej, co poprawia nie tylko wygląd, ale i ogólną sprawność organizmu.
* Redukcja tkanki tłuszczowej
Terapia zastępcza testosteronem pomaga zmniejszyć ilość tkanki tłuszczowej, zwłaszcza trzewnej, która gromadzi się wokół narządów wewnętrznych i jest szczególnie niebezpieczna dla zdrowia. W połączeniu z aktywnością fizyczną TRT może wspierać utrzymanie zdrowej sylwetki.
* Poprawa gęstości kości
Testosteron pozytywnie wpływa na mineralizację kości, a jego niski poziom może prowadzić do osteoporozy i zwiększonego ryzyka złamań. Terapia hormonalna poprawia gęstość kości, co jest szczególnie ważne zwłaszcza dla starszych mężczyzn.
* Lepsza kontrola glikemii i redukcja ryzyka chorób metabolicznych
Terapia zastępcza testosteronem może poprawiać wrażliwość na insulinę, co oznacza lepszą kontrolę poziomu cukru we krwi. Ma to szczególne znaczenie dla mężczyzn z cukrzycą typu 2 i zespołem metabolicznym. Ponadto, testosteron pomaga obniżać poziom cholesterolu i trójglicerydów, co zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
* Zwiększenie liczby erytrocytów i poprawa wydolności organizmu
Testosteron stymuluje produkcję erytropoetyny, co prowadzi do zwiększenia liczby czerwonych krwinek. Dzięki temu organizm lepiej transportuje tlen, co poprawia wydolność, a także zmniejsza się ryzyko anemii.
* Lepsza jakość snu
Wielu mężczyzn z niedoborem testosteronu cierpi na problemy ze snem, takie jak bezsenność czy płytki sen. Terapia hormonalna może pomóc w regulacji rytmu dobowego i poprawie jakości nocnego wypoczynku.
To, jakie korzyści przyniesie terapia zastępcza testosteronem, zależy od indywidualnych czynników, takich jak wiek, stan zdrowia czy stopień niedoboru hormonu. Większość pacjentów zauważa poprawę w kilku obszarach jednocześnie – zarówno pod względem samopoczucia, sprawności fizycznej, jak i funkcji seksualnych. Pamiętaj jednak, że przed rozpoczęciem terapii konieczna jest konsultacja z lekarzem, który oceni, czy jest ona odpowiednia w danym przypadku i pomoże dobrać właściwą dawkę hormonu.
Na czym polega terapia zastępcza testosteronem?
Testosteron to kluczowy hormon męski odpowiedzialny za wiele funkcji organizmu – od regulacji libido i masy mięśniowej, po wpływ na poziom energii i samopoczucie. Jego naturalny spadek rozpoczyna się około 25. roku życia, a po 40. roku życia może prowadzić do wyraźnych objawów niedoboru, takich jak przewlekłe zmęczenie, spadek libido i problemy z erekcją, wzrost tkanki tłuszczowej i utrata masy mięśniowej czy pogorszenie nastroju, rozdrażnienie i problemy z koncentracją. Nie tylko wiek odpowiada za obniżenie poziomu testosteronu. Tryb życia – brak aktywności fizycznej, stres, nieodpowiednia dieta czy używki – mogą przyspieszać ten proces.
Terapia zastępcza testosteronem (ang. Testosterone Replacement Therapy – TRT) to skuteczna metoda leczenia niedoboru testosteronu stosowana głównie u mężczyzn. Polega na podawaniu syntetycznego hormonu w celu przywrócenia jego prawidłowego poziomu w organizmie. Proces leczenia składa się z kilku etapów – od diagnostyki, przez wybór odpowiedniej formy terapii, po regularne kontrolowanie efektów i bezpieczeństwa stosowania hormonów. Dzięki tej terapii pacjenci mogą liczyć na poprawę libido i jakości życia seksualnego, zwiększenie masy mięśniowej i redukcję tkanki tłuszczowej, wzrost poziomu energii i poprawę samopoczucia oraz lepszą regenerację organizmu i poprawę jakości snu.
Jak wygląda terapia zastępcza testosteronem?
Leczenie TRT rozpoczyna się od szczegółowej diagnostyki, która pozwala określić poziom testosteronu oraz wykluczyć inne możliwe przyczyny dolegliwości pacjenta.
Najpierw lekarz przeprowadza szczegółową rozmowę z pacjentem, analizując objawy oraz potencjalne czynniki wpływające na niski poziom testosteronu. Może również posłużyć się testem ADAM (ang. Androgen Deficiency in the Aging Male), który pomaga w ocenie ryzyka niedoboru hormonu. Następnie pacjent musi wykonać szereg badań laboratoryjnych zaleconych przez lekarza, takich jak:
- poziom testosteronu całkowitego,
- poziom estradiolu, prolaktyny i LH,
- pełną morfologię krwi,
- próby wątrobowe czyli ALT (aminotransferaza alaninowa), AST (aminotransferaza asparaginianowa), ALP (fosfataza alkaliczna), GGTP (gamma-glutamylotransferaza) oraz bilirubina (całkowita, bezpośrednia i pośrednia),
- poziom glukozy oraz lipidogram.
Po potwierdzeniu niedoboru testosteronu lekarz dobiera odpowiednią formę terapii i ustala indywidualny plan leczenia. Dawka testosteronu jest dostosowana do wieku pacjenta, nasilenia objawów oraz poziomu hormonów we krwi.
Testosteron można podawać na kilka sposobów:
- Zastrzyki domięśniowe – stosowane najczęściej, podawane co 2–3 tygodnie lub w formie długodziałających preparatów raz na kilka miesięcy.
- Leki doustne – wymagają codziennego przyjmowania, rzadziej stosowane.
- Preparaty transdermalne (żele i plastry) – stosowane codziennie na skórę, zapewniają stabilny poziom testosteronu we krwi i są wygodne w użyciu.
Po wdrożeniu terapii zastępczej testosteronem pacjent powinien pozostawać pod stałą kontrolą lekarza. Regularnie wykonuje się badania krwi, aby monitorować poziom testosteronu oraz obserwować ewentualne skutki uboczne. Zalecane są wizyty kontrolne co 2–3 miesiące, zwłaszcza w pierwszym roku terapii.
Podawanie testosteronu prowadzi do stopniowego przywrócenia jego optymalnego poziomu, co skutkuje poprawą wielu aspektów zdrowia i samopoczucia. Efekty terapii zastępczej testosteronem obejmują poprawę libido i funkcji seksualnych, wzrost energii i motywacji, redukcję stanów depresyjnych, poprawę masy mięśniowej i redukcję tkanki tłuszczowej, lepszą wrażliwość na insulinę i obniżenie poziomu cholesterolu, a także poprawę gęstości kości i zmniejszenie ryzyka osteoporozy.
Po jakim czasie będzie widać efekty terapii zastępczej testosteronem? Pełne efekty terapii są widoczne po około 6 miesiącach, ale pierwsze zmiany można zaobserwować znacznie wcześniej:
- po 3 tygodniach – następuje poprawa libido,
- po 3–6 tygodniach – dochodzi do wzrostu energii i motywacji,
- po 12–16 tygodniach – zachodzą zmiany w składzie ciała (wzrost masy mięśniowej, redukcja tkanki tłuszczowej),
- po 3–6 miesiącach – uzyskiwana jest pełna poprawa funkcji seksualnych.
Jak długo trwa terapia zastępcza testosteronem? TRT może być stosowana zarówno przez kilka miesięcy, jak i przez całe życie pacjenta. Jeśli terapia przynosi pozytywne efekty i nie występują skutki uboczne, leczenie może być kontynuowane przez wiele lat. Decyzję o długości terapii podejmuje lekarz na podstawie regularnych badań kontrolnych, w których szczególną uwagę zwraca się na poziom testosteronu w surowicy, morfologię krwi i hematokryt, funkcjonowanie wątroby, poziom PSA (marker specyficzny dla prostaty), ciśnienie tętnicze krwi oraz masę ciała.
W niektórych przypadkach konieczne jest przerwanie terapii zastępczej testosteronem, zwłaszcza jeśli pojawią się działania niepożądane, takie jak ginekomastia (powiększenie gruczołów piersiowych), wzrost hematokrytu (zwiększona „lepkość krwi”) czy nasilenie bezdechu sennego.
Ile kosztuje terapia zastępcza testosteronem?
Terapia zastępcza testosteronem (TRT) to rozwiązanie dla mężczyzn z niedoborem tego hormonu. Może znacząco poprawić samopoczucie, energię, libido i ogólną jakość życia. Jednak zanim zdecydujesz się na leczenie, warto wiedzieć, jakie koszty mogą się z nim wiązać.
Cena terapii zastępczej testosteronem zależy od kilku kluczowych czynników, takich jak:
* Rodzaj preparatu – testosteron jest dostępny w formie iniekcji, tabletek, żeli oraz plastrów. Preparaty iniekcyjne są zazwyczaj tańsze niż żele.
* Dawkowanie i częstotliwość stosowania – im wyższa dawka i częstsze iniekcje, tym większe koszty miesięczne.
* Koszt wizyt u lekarza – terapia zastępcza testosteronem wymaga stałej opieki specjalisty (androloga, endokrynologa czy urologa).
* Kontrolne badania laboratoryjne – konieczne do kontrolowania poziomu hormonów.
* Dodatkowe leki – w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie gonadotropiny kosmówkowej (hCG) lub inhibitorów aromatazy, co zwiększa wydatki.
Koszt pierwszej wizyty i badań diagnostycznych
Przed rozpoczęciem terapii konieczna jest konsultacja lekarska oraz wykonanie badań. Koszt pierwszej wizyty u specjalisty waha się od 300 do 500 zł. Następnie lekarz zleca zestaw badań laboratoryjnych, które wykonywane prywatnie mogą kosztować 500–800 zł.
Koszt leczenia – testosteron w iniekcjach i żelu
Najczęściej stosowanymi formami terapii zastępczej testosteronem są zastrzyki oraz żele do aplikacji na skórę.
- Testosteron w zastrzykach (np. Testosteron Prolongatum, Omnadren 250) – to najtańsza opcja. Koszt ampułek zależy od dawki, producenta i apteki, ale średnio wynosi 50–150 zł miesięcznie.
- Testosteron w żelu (np. Androtop) – wygodniejsza, ale droższa forma terapii. Cena preparatu waha się od 190 do 380 zł za opakowanie, a miesięczny koszt leczenia to około 240 zł.
Po rozpoczęciu terapii należy regularnie sprawdzać poziom testosteronu oraz inne parametry krwi. W pierwszych miesiącach badania kontrolne mogą kosztować około 150 zł miesięcznie, ale po ustabilizowaniu terapii wystarczą rzadsze kontrole, co zmniejsza ten koszt do 50–75 zł miesięcznie.
Ważnym elementem terapii zastępczej testosteronem może być gonadotropina kosmówkowa (hCG), która wspiera produkcję naturalnego testosteronu i pomaga w zapobieganiu zanikowi jąder. Jej koszt to około 80–100 zł miesięcznie.
Koszty generują również wizyty kontrolne u lekarza, ale są kluczowe dla leczenia i nie należy ich pomijać. W początkowej fazie terapii mogą kosztować 500–600 zł miesięcznie, ale po kilku miesiącach, gdy leczenie się stabilizuje, częstotliwość wizyt maleje, a koszt spada do 170–250 zł co 2-3 miesiące.
Podsumowując, średni miesięczny koszt terapii zastępczej testosteronem w Polsce wynosi około 500–1000 zł, w zależności od wybranego rodzaju testosteronu, konieczności stosowania dodatkowych leków oraz częstotliwości badań i wizyt kontrolnych
Na początku leczenia koszty są wyższe (około 900–1000 zł miesięcznie), ale po kilku miesiącach można je zmniejszyć do 500–650 zł.
Przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu terapii zastępczej testosteronem warto więc dokładnie przeanalizować koszty i skonsultować się z doświadczonym lekarzem, aby dostosować leczenie do indywidualnych potrzeb i możliwości finansowych.
Bibliografia:
- Ide, H. The impact of testosterone in men’s health. Endocr J 70, 655–662 (2023).
- Barbonetti, A., D’Andrea, S. & Francavilla, S. Testosterone replacement therapy. Andrology 8, 1551–1566 (2020).
- Yabluchanskiy, A. & Tsitouras, P. D. Is Testosterone Replacement Therapy in Older Men Effective and Safe? Drugs Aging 36, 981–989 (2019).
- Lew-Starowicz, Michał; Lew-Starowicz, Zbigniew; Skrzypulec-Plinta, Violetta. Seksuologia. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017, 618 s. ISBN 978-83-200-5468-2
- Przegląd Urologiczny – Rozpoznawanie i leczenie zespołu niedoboru testosteronu u mężczyzn. http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1394.
- Rapa, D. & Paszkowski, T. Suplementacja testosteronem a seksualność kobiet. (2005).
