Skolioza

Czym jest skolioza?

Kręgosłup jest ważną częścią szkieletu każdego człowieka. Można go podzielić na 5 odcinków, a każdy z nich składa się z odpowiedniej liczby kręgów. Budowa kręgosłupa u zdrowej osoby, patrząc na nią z przodu, jest prosta. Jednak, gdy przyjrzeć się z boku, od razu widać naturalnie występujące krzywizny, tak zwane lordozy i kifozy. Skolioza nie jest wadą postawy, ale chorobą, która powoduje nieprawidłowe skrzywienie kręgosłupa, zniekształca go. Zazwyczaj mówi się o niej jako bocznym skrzywieniu kręgosłupa. Jednak deformacja ta często przebiega nie tylko w jednej bocznej płaszczyźnie, ale trzech: oprócz bocznej (1), może to być także znaczne pogłębienie naturalnych krzywizn kręgosłupa – lordozy i kifozy (2) , ale też zmiana ułożenia kręgów poprzez skręcenie – tzw. rotacja (3). 

Na jakie pytania odpowie ten tekst:

1. Do czego prowadzi skolioza?
2. Kto choruje?
3. Jakie są czynniki ryzyka powstania choroby?
4. Jakie są objawy?
5. Jak zdiagnozować chorobę?
6. Kiedy skolioza postępuje?
7. Jak wygląda leczenie?
8. Jaki jest cel leczenia nieoperacyjnego?
9. Jakie są stopnie skrzywienia?
10. Kiedy decyzja o operacji?
11. Jak spać przy zdiagnozowanym skrzywieniu kręgosłupa?
12. Czy zawsze trzeba leczyć skoliozę?

Do czego prowadzi skolioza?

Jest to poważna choroba, bo nie dotyka tylko budowy anatomicznej człowieka. Nieprawidłowe skrzywienie kręgosłupa wpływa całościowo na funkcjonowanie organizmu człowieka. Nieleczona i zaawansowana postać schorzenia może wywołać niebezpieczne powikłania. Fizyczna wydolność organizmu chorego może być znacznie ograniczona. Poprzez zniekształcenie klatki piersiowej, może dochodzić do nacisku na narządy wewnętrzne. Następstwem tego są występujące różnego rodzaju bóle, ale też skrajnie, może dojść do problemów z oddychaniem czy układem krążenia.

Wyróżniamy skoliozę funkcjonalną i strukturalną:

• Skolioza funkcjonalna, nazywana też czynnościową, to zaledwie 4% przypadków. Skrzywienie dotyczy jednej płaszczyzny. Nie osiąga dużych rozmiarów stopnia skrzywienia. Często po znalezieniu i wyeliminowaniu przyczyny, zmiany ustępują.
• Skolioza strukturalna, to utrwalona deformacja kręgosłupa w trzech płaszczyznach. Może osiągać duże stopnie skrzywienia, wyrażone w kątach. Są to również przypadki niewyjaśnionego pochodzenia, tak zwane idiopatyczne. 80% wszystkich przypadków z tego rodzajem skrzywienia kręgosłupa to deformacje, których przyczyny nie są znane. Występują pomimo prowadzenia zdrowego trybu życia i aktywności fizycznej.

Kto choruje?

Choroba dotyka dużo częściej dzieci, niż dorosłych. Z tego względu bierze się pod uwagę etap rozwoju dziecka, aby odpowiednio zaklasyfikować przypadek:

1. 1. wczesnodziecięca – okres niemowlęcy do 3 roku życia,
   2. dziecięca – od 3 do 10 lat dziecka,
   3. młodzieńcza – okres dojrzewania.

Statystyki pokazują, że dużo częściej chorują dziewczynki.

Jakie są czynniki ryzyka powstania choroby?

• wiek – u dzieci często pojawia się między 9. a 15. rokiem życia
• płeć – u dziewczynek skrzywienie kręgosłupa pojawia się aż 7 razy częściej niż u chłopców,
• genetyczne obciążenia w rodzinie.

W wieku dorosłym również może się pojawić. Zazwyczaj dzieje się tak na skutek pogarszającego się stanu kręgosłupa. U osób po 40 roku życia może to być już spowodowane zwyrodnieniami stawów międzykręgowych, bądź urazami, długą pracą w nieprawidłowych pozycjach, chorobami wrodzonymi. Szczególnie niebezpieczne jest to wówczas, gdy skoliozie towarzyszy osteoporoza – cywilizacyjna choroba osłabiająca budowę kości. Wówczas kręgosłup jest już całkowicie osłabiony. To, co skłania osobę dorosłą do leczenia, jest przede wszystkim pojawiający się ból. Nie tyle co skrzywienie, ale stale utrzymujący się ból w okolicy kręgosłupa, co jakiś czas mijający, ale jednak regularnie nawracający.

Jakie są objawy?

W zależności od tego, jak mocno zaawansowana jest choroba i jak mocno skrzywiony jest kręgosłup, występują różne objawy, takie jak:

• wygięcie kręgosłupa na bok,
• nierówne ustawienie barków,
• wystające łopatki, jedna z nich może być nieco przesunięta (skręcona do przodu),
• garb po jednej stronie pleców, tak zwany garb żebrowy,
• nierówne ustawienie bioder,
• wcięcie w talii różne z dwóch stron, z jednej wyraźniejsze,
• pozorna lub rzeczywista różnica w długości nóg    

Jak zdiagnozować chorobę?

Skoliozę często myli się z wadą postawy. Nieprawidłowa postawa jest widoczna gołym okiem. Natomiast aby mówić, czy mamy do czynienia ze złą postawą czy faktycznie z chorobą skrzywienia bocznego kręgosłupa, konieczne są specjalne badania i pomiary.

Diagnozy dokonuje lekarza ortopeda. Na podstawie fizycznego badania pacjenta oraz analizie zdjęcia rentgenowskiego kręgosłupa, dokonuje pomiarów i ocenia faktyczny stan zdrowia. Pierwsze badanie, w gabinecie powinno w większości wystarczyć. Lekarz zbiera szczegółowe dane, aby móc ustalić ważne informacje. Sprawdza rodzaj skrzywienia, szczegóły jak kręgosłup się układa, żeby móc ocenić plan leczenia i oszacować szanse na wyprostowanie pleców.  Aby określić stopień zniekształcenia stosuje się pomiary według metody Cobba. Lekarz, na podstawie zdjęcia RTG, mierzy w specjalny sposób stopień skrzywienia kręgosłupa.  Gdy wynosi on powyżej 10 stopni, to diagnozuje się chorobę.

Metoda Cobba jest powszechnie stosowanym sposobem na diagnozowanie skrzywienia kręgosłupa.  Służy ona także w czasie procesu rehabilitacji. Dzięki pomiarom można mieć punkt odniesienia, czy leczenie jest skuteczne.

Na podstawie kąta skrzywienia badanego metodą Cobba, wyróżniono trzy stopnie deformacji kręgosłupa:

1. 10 – 24 stopni;
2. 25 – 40 stopni;
3. powyżej 50 stopni.

Znaną metodą pomiarową kąta skrzywienia kręgosłupa, jest również metoda Grucy. Wyróżnił on cztery stopnie skolioz:

1. do 30 stopni;
2. od 30 do 60 stopni;
3. od 60 do 90 stopni;
4. powyżej 90 stopni.

Kiedy skolioza postępuje?

Skolioza pozostawiona sama sobie, bez odpowiedniego wsparcia rehabilitacyjnego, będzie postępować. Dzieje się tak z powodu różnych zaniedbań, jakich na co dzień dopuszczamy się w czasie normalnych aktywności. Wynika to z trybu życia jaki się prowadzi.

Jak wygląda leczenie?

Program leczenia bocznego skrzywienia kręgosłupa obejmuje ćwiczenia korekcyjne, leczenie za pomocą gorsetów ortopedycznych bądź operacje chirurgiczne. Po zdiagnozowaniu przez specjalistę choroby, dobiera się odpowiedni plan leczenia. Zależy to w głównej mierze od wieku pacjenta oraz tego, jak mocno zaawansowana jest deformacja kręgosłupa. Po postawieniu diagnozy u dzieci, należy rozpocząć intensywne leczenie nieoperacyjne, aby uniknąć pogłębiania choroby.

Jaki jest cel leczenia nieoperacyjnego?

Ćwiczenia korekcyjne mają na celu:

• usunięcie problemu, lub chociaż częściowe jego zmniejszenie;
• jeśli nie jest możliwe zmniejszenie, to zapobieganie postępom choroby. Zatrzymanie skrzywienia jest w tym momencie sukcesem;
• uruchomienie mięśni układu ruchowego, by pracowały w prawidłowy, zrównoważony sposób;
• poprawienie kondycji i sprawności fizycznej;
• wyćwiczenie nawyku ustawiania prawidłowej postawy ciała.

Gimnastyka korekcyjna jest metodą, która działa w lżejszych przypadkach. Ważne jest, aby osoby z bardziej zaawansowanym skrzywieniem, miały szczególną opieką rehabilitacyjną. Często leczenie oparte na rehabilitacji ruchowej, wspierane jest dodatkowo gorsetem ortopedycznym lub sztywnym aparatem.

Trzy stopnie skrzywienia

I stopień skrzywienia w skali Cobba leczy się poprzez rehabilitację i ruch. Zaleca się wykonywanie ćwiczeń asymetrycznych, które są dostosowane odpowiednio do pacjenta i rodzaju skrzywienia.

II stopień wg skali Cobba – leczenie dalej oparte jest na ćwiczeniach, jednak często przed wykonywaniem przez pacjenta ćwiczeń, potrzebny jest masaż. Fizjoterapeuta poprzez pracę i masaż mięśni chorego, pomaga mu odblokować i rozluźnić spięte mięśnie. Pacjent może wówczas prawidłowo oddychać i po takim zabiegu wykonać prawidłowo ćwiczenia korekcyjne. Przy tym stopniu skrzywienia kręgosłupa możliwe jest też, że lekarz dodatkowo zaleci korekcję kręgosłupa poprzez gorset ortopedyczny. Ma on mieć za zadanie powstrzymanie postępowania choroby.

III stopień wg Cobba – Jako, że wada kręgosłupa może znacznie utrudniać funkcjonowanie, oprócz rehabilitacji, pacjent musi nosić także sztywny gorset. Gorset powinien być noszony 23 godziny w ciągu doby. Możliwa jest do rozważenia operacja, a niekiedy wręcz konieczna.

Kiedy operacja?

Osoby ze skrzywieniem 3 stopnia (z kątem skrzywienia powyżej 60 stopni), jako plan leczenia mają do wyboru operację chirurgiczną. Jest a, aby zmniejszyć kąt deformacji kręgosłupa i usunąć dolegliwości, które do tej pory utrudniały funkcjonowanie. Lekarze poprzez zabieg korygują nieprawidłowości w jak największym możliwym stopniu i stabilizują uzyskany efekt poprzez metalowe aparaty i implanty. Operacja jednak nie przywróci pełnej sprawności kręgosłupa.

Jak spać przy zdiagnozowanym skrzywieniu kręgosłupa?

Istotne w odpoczynku nocnym jest to, by kręgosłup miał odpowiednie podparcie, ale też by był odciążony. Zaleca się spanie na nie za miękkim i nie na bardzo twardym materacu i małej poduszce. Specjaliści polecają też sen na specjalnej poduszce ortopedycznej, która wspiera naturalne krzywizny kręgosłupa i pomaga go odciążyć w czasie snu.  Prawidłowo dobrana poduszka może wykonywać bardzo dobrą pracę w zapobieganiu, ale też leczeniu niektórych deformacji kręgosłupa.

Czy trzeba leczyć skoliozę?

Leczenie jest koniecznie. Brak podjęcia kroków w tym temacie, może skutkować postępowaniem choroby. Co za tym idzie, skrzywienie będzie się pogłębiać i znacząco wpływać na jakość życia, funkcjonowanie organizmu. Nieprawidłowe leczenie lub jego brak, może spowodować występowanie silnych bóli kręgosłupa, czy niewydolność oddechową poprzez zmniejszenie pojemności płuc. W bardzo zaawansowanych przypadkach może dojść do przesunięcia serca i dużych naczyń krwionośnych, co może zaburzyć ich funkcjonowanie.

Każdy przypadek zachorowania na boczne skrzywienie kręgosłupa jest związany z różnymi przyczynami, czasem przyczyna nie jest znana. Niekiedy towarzyszą mu inne jednostki chorobowe. Zmiany w kręgosłupie i ich wielkość mogą się zmieniać w różny sposób w różnym czasie, co nie pomaga w określeniu rokowań. Dlatego skoliozy są jednym z najtrudniejszych zagadnień dla leczenia ortopedycznego.

Tekst powstał na podstawie profesjonalnego źródła medycznego.