Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

Co to jest ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Ten rodzaj zapalenia jest chorobą dróg moczowych. Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek należy do grupy zakażeń układu moczowego (ZUM), która atakuje właśnie nerki. Szczególnie chodzi tu o miedniczki nerkowe, czyli sam początek dróg moczowych, które znajdują się we wnęce nerki, zwężając się przechodzą w moczowód.

Nerki mają za zadanie wydalić szkodliwe produkty przemiany materii wraz z moczem. Zatrzymują te niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, a także wyrównują ciśnienie krwi, objętość płynów ustrojowych i kontrolują jeszcze inne ważne funkcje. Jednak, gdy dochodzi do zaburzenia ich funkcjonowania, może to być spowodowane jakąś infekcją.

Najczęściej do zakażenia dochodzi poprzez przedostanie się bakterii z niżej położonych partii układu moczowego. Przenoszą się poprzez cewkę moczową do pęcherza, a stamtąd do nerek.

Występowanie infekcji jest rzadkie w stosunku do często diagnozowanego zapalenia pęcherza moczowego. Zakażenie znacznie częściej występuje u kobiet, niż u mężczyzn, bo aż 90% przypadków to płeć żeńska. Może wystąpić również u dzieci.

Co powoduje ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Do choroby OOZN dochodzi, gdy bakterie dostają się do górnych dróg moczowych. Najczęściej, są to bakterie występujące naturalnie w jelicie grubym – Escherichia Coli (80-95% wszystkich przypadków). Drogi moczowe powinny być jałowe w warunkach naturalnych. Jednak gdy mocz ma utrudnioną możliwość ujścia, bakterie mogą się namnażać i jest to główny czynnik ryzyka. Zbyt długie gromadzenie się moczu w pęcherzu, bez możliwości ujścia jest bardzo niezdrowe. Natomiast ujście cewki moczowej i końcowy odcinek układu pokarmowego są na tyle blisko siebie, że sprzyja to przenoszeniu się bakterii. To również może powodować rozwój infekcji.

Czynnikami ryzyka są także:

• Starszy wiek (osłabiona odporność organizmu, zmiany hormonalne u kobiet, u mężczyzn większa podatność na choroby prostaty).
• Płeć żeńska (dlaczego częściej choroba dotyczy kobiet niż mężczyzn? Dzieje się tak, ponieważ z powodu różnicy w budowie anatomicznej, kobiety mają krótszą cewkę moczową.).
• Wady rozwojowe lub zaburzenia powodujące zahamowanie odpływu moczu (kamienie nerkowe, guzy na pęcherzu, macicy, przerost prostaty).
• Ciąża i połóg (częściej pojawiające się infekcje układu moczowego w II i III trymestrze ciąży).
• Duża aktywność seksualna.
• Cewnikowanie pęcherza (z powodu, że jest to ciało obce wewnątrz dróg moczowych, zaburza naturalne mechanizmy obronne organizmu, może nie być sterylne).
• Niewyrównana cukrzyca (zwiększone ryzyko różnych infekcji).
• Kamienie nerkowe (powoduje nieprawidłowy odpływ moczu, czasem jego zastój w pęcherzu, co może wpływać na rozwój infekcji).
• Refluks pęcherzowo – moczowy (występujący najczęściej u dzieci, powoduje zarzucanie moczu z pęcherza do wyższych części układu moczowego).
• Terapia lekami, które hamują układ odpornościowy.
• Pobyty w szpitalu (narażenie na infekcje).

Do infekcji może też dojść na skutek zakażenia z krwi lub limfy, ale jest to 2% wszystkich przypadków. Zazwyczaj dotyczy pacjentów z obniżoną odpornością, w bardzo złym stanie zdrowia.

Wirusy czy grzyby mają także bardzo małe znaczenie w rozwoju choroby.  

Wszystkie rodzaje infekcji dróg moczowych, także odmiedniczkową chorobę nerek, można sklasyfikować na powikłane oraz niepowikłane. Do tych powikłanych zalicza się:

1. każde zakażenie układu moczowego u mężczyzn,
2. infekcje dróg moczowych spowodowane przez nietypowe drobnoustroje,
3. zakażenia, które związane są z zaburzeniami odpływu moczu.

Następstwem powikłanego ostrego zapalenia mogą być np. mnogie ropnie nerki, ropień pęcherzowo-moczowodowy, ropień okołonerkowy, roponercze.

Jak rozpoznać ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Do objawów przy ostrej odmianie infekcji zalicza się:

• Ostry ból, pojawiający się nagle. Ból umiejscowiony na wysokości nerek (lędźwiowa część kręgosłupa), czasem promieniujący do pachwin. Może być jedno lub obustronny.
• Złe samopoczucie z gorączką większą niż 38°C i towarzyszącymi dreszczami.
• Nudności, wymioty, bóle brzucha.

Mogą to być też symptomy charakterystyczne dla infekcji dolnych dróg moczowych, jak:

• ból podbrzusza,
• ból w czasie oddawania moczu,
• częste parcie na mocz.

Jak zdiagnozować czy objawy towarzyszące są ostrą odmiedniczkową infekcją nerek?

Na wizycie u lekarza pacjent jest badany i sprawdza się u niego objaw Goldflama. Uderza się w specjalny sposób dłonią w plecy (na wysokości nerek) pacjenta i powoduje się tym wstrząsanie. Nie powinno to u zdrowej osoby wywołać objawów bólowych. Gdy jednak pojawia się ostry ból, stwierdza się, że test jest dodatni, czyli nerki mogą przechodzić stan zapalny. Uciska się także okolice nadłonową, ból może świadczyć o niedoleczonej infekcji pęcherza.

Kolejnym etapem jest wykonanie badań. Zleca się badanie moczu, by sprawdzić czy występuje krwiomocz czy białkomocz. Robi się też jego posiew, by zbadać czy i jaka bakteria wywołała zapalenie. W badaniach krwi sprawdza się poziom CRP i OB. Przy zaburzonej pracy nerek może pokazać się wzrost poziomu kreatyniny, leukocytoza czy wyższy poziom mocznika.

Jeśli występują wątpliwości co do rozpoznania choroby na podstawie powyższych badań, mogą zostać zlecone badania obrazowe. Wykonuje się je też, gdy gorączka występuje dłużej niż 48h, stan zdrowia pacjenta pogarsza się pomimo leczenia, jest to powtórne zachorowanie na odmiedniczkowe zapalenie nerek.

• Badanie USG pomaga wykryć obecność ropnia w nerce czy jej okolicach.
• Urografia – badanie z użyciem rentgena i dożylnego środka cieniującego. Pomaga wykryć nieprawidłowości w nerkach i ich budowie.
• Tomografia komputerowa – pozwala na wykrycie bakteryjnego ogniska, które spowodowało zapalenie w nerce.

Badania obrazowe umożliwiają wykrycie ewentualnych wad anatomicznych lub innych zaburzeń powodujących utrudnione odpływanie moczu, czy też obecność kamieni nerkowych.

Jak leczyć ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Główną metodą leczenia tej infekcji jest antybiotykoterapia. Z racji, że większość przypadków to zakażenie bakteriami, stosuje się antybiotyki, które mają za zadanie je zwalczyć. Antybiotyk dobiera się odpowiednio do tego, co wyszło w badaniach moczu. Powinno się zastosować taki lek, który zadziała konkretnie na tę bakterię, która wyszła w testach. Często zanim dostanie się wynik posiewu, lekarz przepisuje typowy antybiotyk, który stosuje się przy zakażeniach dróg moczowych, by załagodzić objawy. Terapię antybiotykiem stosuje się od 10 do 14 dni.

W czasie stosowania leków, pacjent powinien przyjmować duże ilości płynów – minimum 2 litry dziennie i dużo odpoczywać – ograniczać wysiłek fizyczny.  Nie przyjmować innych farmaceutyków, jeśli to możliwe, by nie obciążać chorej nerki. Choć niekiedy konieczne jest zastosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych.

Wszystkie leki, jakie mogą faktycznie pomóc w zwalczeniu choroby, przepisywane są na receptę. Na własną rękę nie jesteśmy w stanie wyleczyć ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Bez recepty leków nie dostaniemy.

Nieleczone lub zbyt późno rozpoczęte leczenie choroby może doprowadzić do powstania blizn w nerce. Przeradza się to wtedy w przewlekłą chorobę odmiedniczkową nerek, a ta może wywołać przewlekłą niewydolność nerek. Dlatego tak istotne jest, aby nie zwlekać, gdy odczuwa się niepokojące objawy ze strony układu moczowego i udać się jak najszybciej do lekarza. Lekarz rodzinny lub urolog zleci odpowiednie badania i będzie kontrolował nasz stan zdrowia.

Bardzo ważne w czasie terapii antybiotykami w domu jest, aby pacjent ściśle przestrzegał zaleceń lekarskich. Nie wolno choremu zrezygnować z przyjmowania antybiotyku wcześniej, gdy poczuje poprawę. Takie zachowanie mogłoby doprowadzić do bardzo poważnych powikłań, nawet do rozwoju urosepsy (zakażenie bakteryjne krwi). Choć ta częściej występuje u dzieci niż dorosłych.

Kiedy powinno się udać do szpitala?

Leczenie może odbywać się w domu, jeśli pacjent jest w dobrym stanie ogólnym i nie ma bardzo mocno nasilonych objawów. Wtedy otrzymuje leki doustnie. Leczenie szpitalne wdraża się, gdy stan zdrowia jest mniej stabilny. Jeśli chory wysoko gorączkuje, odczuwa nudności, wymiotuje, jest odwodniony, nie następuje poprawa zdrowia pomimo leczenia, bądź jest w ciąży, wtedy szpital może być konieczny. Wówczas leki podaje się dożylnie.

Po zakończonym leczeniu antybiotykami, po około 2 tygodniach wykonuje się kontrolne badanie moczu z posiewem.

W celu uzyskania większej ilości informacji polecamy stronę Polskiego Towarzystwa Urologicznego lub zasięgnięcie porady u naszych specjalistów.