Mięczak zakaźny – jak wygląda, objawy i leczenie

Mięczak zakaźny to łagodna choroba skóry wywołana przez wirusa MCV, która najczęściej występuje u dzieci, ale może dotknąć również osoby dorosłe. Jej charakterystycznym objawem są małe, perłowo-białe grudki na skórze z malutkim zagłębieniem w centrum. Po nakłuciu tych grudek wydobywa się kaszowata masa. W tym artykule dokładnie omówimy, czym jest mięczak zakaźny, jakie są jego objawy, dostępne metody leczenia oraz jakie środki można podejmować, aby zapobiegać zakażeniu.

Mięczak zakaźny – co to za choroba?

Mięczak zakaźny to łagodna, wirusowa choroba skóry wywoływana przez wirusa MCV z rodziny Poxviridae. Mięczak zakaźny jest chorobą o szerokim zasięgu geograficznym, występującą na całym świecie. Najczęściej występuje u dzieci w wieku od 2 do 11 lat, ale może pojawić się u osób w każdym wieku.

Wirus mięczaka zakaźnego występuje w kilku podtypach, z których najczęstszy to MCV I, stanowiący około 75-90% wszystkich przypadków. Inne podtypy, takie jak MCV II, MCV III i MCV IV, są rzadziej spotykane, jednak mogą występować częściej u osób z obniżoną odpornością.

Mięczak zakaźny – przyczyny zakażenia

Mięczak zakaźny to infekcja wirusowa wywoływana przez wirusa Molluscum contagiosum (MCV), który przenosi się głównie poprzez bezpośredni kontakt skóry z zakażoną osobą, co jest szczególnie powszechne wśród dzieci, które często bawią się z rówieśnikami. U dorosłych najczęściej dochodzi do zakażeń w wyniku aktywności seksualnej, zwłaszcza gdy zmiany skórne znajdują się w okolicach narządów płciowych.

Wirus może przetrwać także na przedmiotach codziennego użytku, takich jak ręczniki, ubrania, zabawki czy sprzęt sportowy. Dotknięcie tych przedmiotów, a następnie własnej skóry może prowadzić do zakażenia. Dlatego ważne jest, aby unikać dzielenia się osobistymi przedmiotami z osobami, które mają widoczne zmiany skórne.

Dodatkowo, wirus może się rozprzestrzeniać w obrębie ciała tej samej osoby poprzez autoinokulację, czyli proces, w którym wirus lub inny patogen przenosi się z jednego obszaru ciała na inny u tego samego pacjenta. Ma to miejsce, gdy osoba zakażona drapie zmiany skórne i następnie dotyka innych obszarów ciała, co może prowadzić do rozwoju nowych zmian.

Okres wylęgania wirusa trwa od 2 tygodni do 6 miesięcy, a pacjent pozostaje zakaźny przez cały czas, gdy zmiany są obecne.

Mięczak zakaźny a basen

Korzystanie z basenu może zwiększać ryzyko rozprzestrzeniania się mięczaka zakaźnego, szczególnie wśród dzieci. Wirus łatwo się przenosi, a wspólne korzystanie z ręczników, klapek czy sprzętu basenowego może sprzyjać zakażeniu, dlatego tak ważne jest przestrzeganie zasad higieny oraz unikanie dzielenia się osobistymi przedmiotami z innymi osobami.

Mięczak zakaźny – jak wygląda?

Mięczak zakaźny objawia się w postaci małych, okrągłych, perłowo-białych grudek, które mogą mieć od kilku milimetrów do nawet centymetra średnicy. Grudki te mają gładką, opalizującą powierzchnię i zazwyczaj są twarde. Cechą charakterystyczną jest centralne, pępkowate zagłębienie w każdej z nich. Po naciśnięciu grudki może wydobywać się kaszowata, wysoce zakaźna treść.

W niektórych przypadkach, szczególnie u osób z atopowym zapaleniem skóry, wokół guzków może występować zapalna obwódka.

U pacjentów z osłabionym układem odpornościowym, takich jak osoby zakażone wirusem HIV czy poddane immunosupresji, zmiany mogą być bardziej rozległe i liczniejsze. W takich przypadkach grudki mogą osiągać średnicę powyżej 1 cm i tworzyć zlewające się struktury, które mogą obejmować większe obszary ciała.

Zmiany skórne mogą występować na różnych częściach ciała, a także na błonach śluzowych, jednak najczęściej pojawiają się na skórze tułowia, kończyn oraz w okolicach intymnych.

Jakie są objawy mięczaka zakaźnego?

Mięczak zakaźny objawia się jako małe, perłowo-białe guzki skórne, które mają kształt kopułek i charakterystyczne pępkowate wgłębienie w centrum. Zmiany te mogą mieć od 2 do 10 mm średnicy, choć w rzadkich przypadkach mogą być większe. Są zazwyczaj gładkie, błyszczące i mogą występować pojedynczo lub w grupach na różnych częściach ciała.

Chociaż grudki zwykle są bezbolesne, mogą powodować swędzenie. Drapanie lub ich podrażnienie może prowadzić do zaczerwienienia, obrzęku, nadżerek oraz wtórnych zakażeń bakteryjnych, co może uczynić zmiany bardziej bolesnymi i utrudniać ich gojenie. Należy również pamiętać, że drapanie guzków może prowadzić do autoinokulacji, czyli przeniesienia wirusa na inne obszary skóry, co może wydłużać czas leczenia.

W miarę gojenia się zmian mogą wystąpić objawy takie jak obrzęk, rumień i stan zapalny wokół grudek, co jest naturalną reakcją organizmu na zwalczanie infekcji. Po ustąpieniu zmian na skórze zazwyczaj nie pozostają blizny.

Mięczak zakaźny w okolicach intymnych

Mięczak zakaźny okolic intymnych, choć jest łagodną infekcją, może powodować znaczny dyskomfort. Zakażenie w tych rejonach często następuje poprzez kontakt seksualny, dlatego czasem w niektórych źródłach bywa klasyfikowane jako choroba przenoszona drogą płciową.

W przypadku wystąpienia grudek w okolicach narządów płciowych, pośladków czy wewnętrznych części ud, zaleca się unikanie aktywności seksualnej do czasu zakończenia leczenia, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa. Ważne jest również przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, ponieważ zmiany w tych miejscach mogą być mylone z innymi schorzeniami.

Mięczak zakaźny na powiece – co robić?

Mięczak zakaźny na powiece jest szczególnie uciążliwy z uwagi na wrażliwą okolicę oczu. Zmiany mogą być trudniejsze do zauważenia, zwłaszcza gdy występują w pobliżu brzegów powiek. Na powiekach pojawiają się charakterystyczne, woskowobiałe guzki o średnicy kilku milimetrów, z centralnym pępkowatym wgłębieniem, z których przy naciśnięciu wydobywa się biaława, serowata substancja.

Mięczak zakaźny w okolicy powiek może prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, takich jak zapalenie spojówek czy rogówki. Zapalenie spojówek objawia się zwykle niewielkim, surowiczym wysiękiem oraz odczynem grudkowym. W rzadkich przypadkach zapalenie spojówek może prowadzić do powstania blizn na spojówce, zamknięcia punktów łzowych oraz uszkodzenia rogówki.

Aby zminimalizować ryzyko rozprzestrzenienia infekcji oraz wtórnych zakażeń, należy unikać drapania i pocierania oczu.

W większości przypadków zapalenie spojówek wywołane mięczakiem zakaźnym zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 2 do 12 miesięcy. Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 2 miesiące, istnieje ryzyko powikłań rogówkowych, co wymaga konsultacji z lekarzem okulistą.

Najskuteczniejszym sposobem leczenia jest usunięcie zawartości guzków przez specjalistę przy użyciu odpowiednich narzędzi oraz wykonanie krioterapii.

Mięczak zakaźny u dzieci

Dzieci są szczególnie narażone na zakażenie mięczakiem zakaźnym, głównie ze względu na bliski kontakt z innymi dziećmi w miejscach takich jak przedszkola, place zabaw czy szkoły. Wirus przenosi się głównie przez bliski kontakt fizyczny, a także poprzez przedmioty takie jak ręczniki czy ubrania, które mogły być w kontakcie z wirusem. Dzieci z atopowym zapaleniem skóry lub osłabionym układem odpornościowym, w tym po przeszczepach narządów lub z niedoborami odporności, są bardziej podatne na zakażenie i cięższy przebieg choroby.

Poza obecnością charakterystycznych małych guzków z centralnym wgłębieniem, u około jednej trzeciej dzieci występują objawy świądu, które mogą prowadzić do dalszego podrażnienia skóry.

Choroba zwykle ustępuje samoistnie, ale dzieci z obniżoną odpornością lub rozległymi zmianami mogą wymagać leczenia. Leczenie jest zalecane zwłaszcza w przypadkach przewlekłych, rozległych, ze stanem zapalnym lub nadkażeniem. Wybór metody zależy od liczby i lokalizacji zmian, wieku dziecka oraz stanu zdrowia. Aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa, zaleca się unikanie bliskiego kontaktu z innymi dziećmi do czasu całkowitego wyleczenia.

Mięczak zakaźny – rozpoznanie

Mięczak zakaźny to infekcja wirusowa, której rozpoznanie opiera się głównie na charakterystycznym wyglądzie zmian skórnych. W większości przypadków, kliniczny obraz zmiany jest na tyle charakterystyczny, że pozwala na postawienie diagnozy bez potrzeby dodatkowych badań.

Owe typowe zmiany skórne wywołane przez mięczaka zakaźnego mają postać półprzezroczystych guzków o woskowej, perłowej powierzchni. Guzki te są twarde i mają centralne, pępkowate zagłębienie. Ich średnica może wynosić od 1 mm do 1 cm. Charakterystyczną cechą mięczaka zakaźnego jest także kaszkowata, perlista treść, która wydobywa się z guzka po jego przekłuciu lub naciśnięciu.

W niektórych przypadkach, gdy obraz kliniczny jest niejednoznaczny, pomocne mogą być dodatkowe badania, takie jak badanie histologiczne pobranej zmiany.

Rozpoznanie mięczaka zakaźnego wymaga różnicowania z innymi zmianami skórnymi o podobnym wyglądzie:

• Prosaki – to małe, białe guzki, które różnią się od mięczaka zakaźnego mniejszymi wymiarami oraz brakiem wyraźnego zagłębienia w części środkowej.
• Kępkami żółtymi (xanthoma) – różnią się od mięczaka zakaźnego żółtawym zabarwieniem, brakiem zagłębienia w części środkowej oraz niewydobywaniem się kaszkowatej treści przy wyciskaniu.
• Rogowiak kolczystokomórkowy oraz rak podstawnokomórkowy – pojedyncze guzki większych rozmiarów, szczególnie u dorosłych, mogą wymagać różnicowania z rogowiakiem kolczystokomórkowym oraz rakiem podstawnokomórkowym, które od mięczaka zakaźnego różnią się brakiem wydobywania się treści przy wyciskaniu.

Jakie jest leczenie mięczaka zakaźnego?

Mięczak zakaźny to choroba wirusowa, która zazwyczaj ustępuje samoistnie. Wśród lekarzy brak jest jednogłośnej zgody co do potrzeby leczenia zakażenia. Dzieje się tak, ponieważ mięczak zakaźny z jednej strony jest chorobą samoograniczającą się, o łagodnym przebiegu, ale z drugiej może się łatwo szerzyć.  Decyzja o leczeniu zależy od wielu czynników, takich jak rozległość zmian, czas ich trwania, ryzyko rozprzestrzeniania się oraz preferencje pacjenta. Leczenie może być konieczne w przypadku rozległych, przewlekłych zmian, u osób z obniżoną odpornością lub gdy infekcja powoduje znaczny dyskomfort estetyczny.

Metody leczenia mięczaka zakaźnego mogą przyjmować różne formy:

• Leczenie miejscowe (oznacza, że lek może być dostępny przykładowo w formie maści, płynu czy kremu do stosowania na skórę): kwas mlekowy i salicylowy, stężony roztwór azotanu srebra, roztwór wodorotlenku potasu, imikwimod, jodyna, tretynoina, 0,5% roztwór podofilotoksyny
• Metody fizykalne: laseroterapia (to technika medyczna, w której wykorzystuje się skoncentrowane światło laserowe), wyłyżeczkowanie (to mechaniczne usuwanie grudek za pomocą specjalnego narzędzia), krioterapia (polega na zamrażaniu grudek za pomocą ciekłego azotu), elektrokoagulacja (polega na wypalaniu zmian za pomocą prądu elektrycznego)
• Leki przeciwwirusowe: cydofowir

Jeśli zmiany są nadkażone bakteryjnie, stosuje się miejscowo maść z antybiotykiem.

Domowe sposoby na mięczaka zakaźnego

Domowe metody leczenia mięczaka zakaźnego mogą być niewystarczające i w niektórych przypadkach prowadzić do niepożądanych efektów, takich jak reakcje alergiczne. Pomimo łatwej dostępności różnych domowych środków, takich jak ocet jabłkowy, olej kokosowy czy olej z mirtu cytrynowego, brakuje jednoznacznych dowodów na ich skuteczność. Zamiast samodzielnego leczenia, zaleca się konsultację z lekarzem przed podjęciem jakichkolwiek działań, zwłaszcza w przypadku dzieci.

Ponadto, nie jest zalecane samodzielne wyciskanie grudek, nie poleca się także drapania, tarcia oraz nakłuwania zmian, ponieważ może to prowadzić do ich pęknięcia i uwolnienia zakaźnej treści, co zwiększa ryzyko rozprzestrzenienia infekcji i wydłuża czas leczenia.

Mięczak zakaźny – jak zapobiegać?

Aby zapobiegać zakażeniu mięczakiem zakaźnym, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad higieny. Kluczowe są regularne mycie rąk, unikanie dzielenia się osobistymi przedmiotami (takimi jak ręczniki, ubrania czy zabawki) oraz unikanie bliskiego kontaktu z osobami z infekcją.

W celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się wirusa, unikaj używania wspólnych ręczników, myjek czy maszynek do golenia, gdyż wirus może przetrwać na tych powierzchniach.

Jeśli zmiany obecne są w okolicach intymnych, unikaj kontaktów seksualnych do całkowitego wyleczenia.

Zakażone dzieci powinny unikać zabaw, które mogą prowadzić do kontaktu z innymi dziećmi i wspólnego korzystania z zabawek czy sprzętu edukacyjnego, aby zminimalizować ryzyko przeniesienia infekcji.

Wspólne korzystanie z wanien, basenów czy ręczników może sprzyjać rozprzestrzenianiu infekcji, więc gdy są widoczne objawy mięczaka, najlepiej takich sytuacji unikać. Jeśli korzystanie z basenu jest konieczne, zasłoń zmiany wodoodpornym opatrunkiem, używaj wyłącznie własnych ręczników i unikaj korzystania ze wspólnych akcesoriów pływackich (desek, piłek, pianek, „makaronów” itp.).

Krótkie podsumowanie:

1. Mięczak zakaźny to wirusowa infekcja skóry, objawiająca się małymi, perłowymi guzkami z centralnym zagłębieniem. Zmiany mogą powodować świąd, szczególnie u dzieci z obniżoną odpornością.
2. Najczęściej chorują dzieci, szczególnie te uczęszczające do przedszkoli i szkół, gdzie łatwo dochodzi do bezpośredniego kontaktu z zakażoną skórą.
3. Rozpoznanie opiera się głównie na charakterystycznym wyglądzie zmian skórnych.
4. Mięczak zakaźny często ustępuje samoistnie, ale zdarza się, że konieczne jest leczenie, które może obejmować metody takie jak laseroterapia, krioterapia, łyżeczkowanie czy stosowanie preparatów miejscowych.
5. Aby zapobiec zakażeniu, należy przestrzegać zasad higieny, unikać dzielenia się osobistymi przedmiotami oraz fizycznego kontaktu z osobami z infekcją. W przypadku obecności zmian w okolicach intymnych należy unikać kontaktów seksualnych do czasu całkowitego wyleczenia.

Bibliografia:

• Współczesna dermatologia tom 1. Red. Rudnicka, Lidia; Olszewska, Małgorzata; Rakowska, Adriana; Sar-Pomian, Marta . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022, 374 s. ISBN 978-83-01-22653-4
• Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową. Red. Nowicki, Roman J.; Majewski, Sławomir . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019, 351 s. ISBN 978-83-200-5928-1
• Choroby zakaźne i pasożytnicze. T. 1. Red. Boroń-Kaczmarska, Anna; Wiercińska-Drapało, Alicja . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022, 640 s. ISBN 978-83-01-22567-4, doi: https://doi.org/10.53271/2022.047
• Jabłońska, Stefania; Majewski, Sławomir. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013, 528 s. ISBN 978-83-200-4707-3
• Kawalec, Wanda; Grenda, Ryszard; Kulus, Marek. Pediatria TOM I – II. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, 1111 s. ISBN 978-83-200-5661-7
• Silverberg, N. B. Pediatric molluscum: an update. Cutis 104, 301-305;E1;E2 (2019).