Kłębuszkowe zapalenie nerek (KZN)

Kłębuszkowa choroba nerek to zaburzenie, które powoduje, że nerki nie są w stanie utrzymać odpowiedniej równowagi niektórych substancji we krwi. W prawidłowym działaniu nerki mają za zadanie zatrzymywać toksyny z przepływającej krwi i wydalać je razem z moczem. Natomiast to, co dobre i potrzebne, czyli czerwone krwinki i białka – zostaje dalej w krwioobiegu. Zapalenie kłębuszków nerkowych może spowodować, że z moczem będzie wydalone nie to, co trzeba, a toksyny zostaną zatrzymane w krwi.

Zapalenie kłębuszków może być chorobą, która dotyczy wyłącznie nerek, ale może być też wynikową chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, toczeń lub inne infekcje.

Choroba ta może rozwinąć się nagle, mówi się wówczas, że jest to ostre zapalenie. Może też rozwijać się latami i mieć charakter przewlekły. Leczenie jej zależy od przyczyny i rodzaju problemu.

Jak pracują nerki – co to są kłębuszki nerkowe?

By dokładnie zrozumieć czym jest choroba kłębuszków nerkowych, warto przypomnieć, jak wygląda prawidłowa praca nerek. Mają one kształt przypominający fasolę, wielkość ich podobna jest do ludzkiej pięści. Znajdują się po obu stronach ciała, w środkowej części pleców, pod klatką piersiową. Filtrują krew z całego organizmu.

Takie oczyszczanie krwi odbywa się za pomocą malutkich struktur – nefronów. Znajdują się one w obu nerkach i w każdej z nich jest takich nefronów setki tysięcy. Nefron składa się z kłębuszków i kanalików nerkowych. Zadaniem kłębuszków jest filtrowanie z krwi nadmiaru płynów i odpadów, które to kanaliki przekształcają w mocz.

Kiedy dochodzi do zapalenia kłębuszkowego?

Zapalenie kłębuszków nerkowych powoduje, że proces oczyszczania krwi i wydalania toksyn jest zaburzony i przebiega nieprawidłowo. W okolicy kłębuszków gromadzą się komórki zapalne i przeciwciała i dochodzi do namnażania się komórek kłębuszka (rozplem).

Przewlekły stan doprowadza do zwłóknienia struktur kłębuszków i do ich trwałego uszkodzenia. Jeżeli proces ten zajmie większą część nerki, może dojść do jej niewydolności.

Kłębuszkowe zapalenie nerek (KZN) – przyczyny

Jako jedną z głównych przyczyn powstawania tej choroby nerek jest nieprawidłowa praca układu odpornościowego. Jego zadaniem jest obrona organizmu przed drobnoustrojami takimi, jak wirusy, bakterie oraz obcymi elementami, jak komórki nowotworowe. Do zapalenia kłębuszków nerkowych dochodzi w momencie, gdy układ odpornościowy zaczyna atakować zdrowe komórki nerkowe. Może się tak dziać na skutek zakażenia bakteriami, innej infekcji, nowotworu czy przyjmowanych leków np. przeciwzapalnych, które stosuje się przy zapaleniu stawów.

Możemy rozróżnić pierwotne i wtórne zapalenie kłębuszkowe nerek. Pierwotne dotyczy tylko samych nerek. Wtórne to stan wynikający lub towarzyszący innym chorobom współistniejącym, które dotyczą innych narządów wewnętrznych. Do tych chorób zalicza się:

• toczeń,
• zakażenie,
• chłoniak,
• białaczka,
• rak,
• choroba wątroby.

Jakie objawy występują przy zapaleniu kłębuszków nerkowych?

Objawy towarzyszące tej chorobie nerek zależą od przyczyny, która mogła wywołać zapalenie. Zazwyczaj pierwszym sygnałem, że coś jest nie tak, jest nieprawidłowy wynik badania moczu, które wykonywane było rutynowo lub z innego powodu. I przy okazji analizy wyniku, lekarz może zauważyć:

• krwiomocz – obecność większej liczby czerwonych krwinek w moczu. Jego zabarwienie jest wówczas jasno lub ciemnobrązowe;
• białkomocz – obecność białka w moczu.

Do objawów zaliczyć można również:

• podwyższone ciśnienie krwi (więcej niż 130/80 mmHg);
• obrzęki – spowodowane zatrzymaniem nadmiaru płynów w organizmie (obrzęk stóp, dłoni, twarzy, brzucha);
• zmęczenie (z powodu niewydolności nerek lub niedokrwistości – za dużo czerwonych krwinek jest wydalanych z moczem);
• rzadkie oddawanie moczu, zmniejszenie jego objętości;
• pieniący się mocz (przy dużej ilości białka);
• nieprawidłowy kolor moczu;
• czasem ból w okolicy nerek.

Jakie są rodzaje zapalenia kłębuszkowego nerek? – objawy

1. Zespół nerczycowy – to taki stan, kiedy u pacjenta pojawia się białkomocz. Zdrowy człowiek w ciągu doby wydala mniej niż 150mg białka, a zwykle jest to 50mg. Przy białkomoczu może to być nawet >3,5g/1,73 m² . Wraz z postępem tego rodzaju zapalenia, funkcjonowanie nerek może znacząco się pogorszyć. W przypadku, gdy zespół nerczycowy rozwija się powoli, najpierw mogą pojawić się takie objawy, jak:
   • zmęczenie,
   • osłabienie
   • ból głowy i brzucha,
   • nudności,
   • utrata łaknienia,
   • zaburzenia miesiączkowania
   • pienienie się moczu.

   Powyższe symptomy często pojawiają się przed wystąpieniem obrzęków. Miękkie obrzęki np. twarzy pojawiają się z rana. Wieczorem wystąpić mogą obrzęki stóp i podudzi. Pojawiają się one symetrycznie po obu stronach ciała. Dzieje się tak, na skutek zatrzymania zbyt dużej ilości wody w organizmie.

   U 10-40% chorych może pojawić się zakrzepica żył nerkowych.

2. Zespół nefrytyczny – głównym symptomem tej odmiany choroby nerek jest krwiomocz. Przy łagodniejszej odmianie może występować w moczu wyłącznie krew, bez obecności białka i upośledzenia czynności nerek. Często jest tak, że osoba cierpiąca na kłębuszkowe zapalenie nerek nie jest świadoma tego, że na to choruje. Może nie mieć żadnych objawów. Chorobę wykryć może dopiero analiza próbki z rutynowego badania moczu. W przypadku bardziej zaawansowanego stadium, mogą pojawić się:
   • nadciśnienie tętnicze,
   • zmniejszenie objętości wydalanego moczu,
   • obrzęki.
3. Krwinkomocz bezobjawowy z białkomoczem lub bez – to stan, kiedy u pacjenta występuje stały lub czasowy krwinkomocz, a gdy przychodzi zaostrzenie choroby, nawet krwiomocz. W badaniu moczu również może występować białko, jednak w takich ilościach, które nie przekraczają norm nerczycowych. Innych objawów choroby nie ma we wczesnym stadium, później jednak mogą zacząć się rozwijać objawy charakterystyczne dla przewlekłej choroby nerek.
4. Ostre KZN – pierwotne ostre zapalenie kłębuszków jest chorobą występującą nagle, po przebyciu zakażenia paciorkowcem. Zapadalność na ten rodzaj choroby występuje najczęściej wiosną i jesienią i w większości dotyczy dzieci, dorośli to 10% przypadków. Rozwój ostrego zapalenia kłębuszków nerkowych pojawia się w okresie 1-3 tygodni po zakażeniu gardła paciorkowcem. Do podstawowych objawów zalicza się:
   • obrzęki (85%) są niewielkie, głównie pod oczami, rzadko uogólnione;
   • nadciśnienie (60-80%)
   • zmiany w moczu (głównie krwinkomocz)

   Poza tymi trzema głównymi symptomami, wystąpić mogą również ogólne dolegliwości, jak:

   • złe samopoczucie,
   • niekiedy nudności i wymioty,
   • utrata łaknienia,
   • skąpomocz lub zanik moczu.

   Jednak dużo częściej występują przypadki bezobjawowe, jest ich 4-5 razy więcej niż tych z objawami.

5. Przewlekłe KZN – jest to postępująca przewlekła choroba nerek, która jest spowodowana wieloletnim chorowaniem na nie zdiagnozowane wcześniej kłębuszkowe zapalenie nerek. Bezobjawowe zapalenie kłębuszków, nie wykryte w odpowiednim czasie doprowadziło do trwałych zmian w nerkach, które są nieodwracalne.
6. Gwałtownie postępujące KZN – to stan związany z zespołem nefrytycznym, któremu towarzyszy bardzo szybko postępująca choroba nerek prowadząca do ich niewydolności.

Jak rozpoznać kłębuszkowe zapalenie nerek? – diagnoza

Początkowo, aby rozpoznać czy pacjent choruje na zapalenie kłębuszków nerkowych, wykonuje się podstawowe badania moczu i krwi. Na podstawie wyników można też zlecić inne, takie jak biopsja nerki czy badania obrazowe. Dodatkowa diagnostyka może pomóc w wykryciu konkretnego rodzaju choroby. W sytuacji, gdy pacjent wykonuje rutynowe badania krwi czy moczu i widzi nieprawidłowości, powinien zgłosić się z tymi wynikami do lekarza.

Badanie moczu – mocz sprawdza się pod kątem obecności białka (wskazuje to na uszkodzenie kłębuszków nerkowych), czerwonych krwinek (ich obecność świadczy, że może istnieć zapalny stan kłębuszków lub o ich uszkodzeniu), białych krwinek (wskazują na stan zapalny).

Badanie krwi – sprawdza się poziom kreatyniny i azotu mocznikowego, jeśli ich poziom wzrasta, świadczy to o uszkodzeniu nerek i ich nieprawidłowym filtrowaniu. Dodatkowo, wyniki badania krwi mogą naprowadzić na przyczynę powstania choroby kłębuszków, jeśli wywołała ją cukrzyca, toczeń lub jakaś infekcja.

Badania obrazowe – w przypadku podejrzewania zapalenia kłębuszków nerkowych, często zaleca się badanie USG nerek. Pomaga to wykluczyć inne możliwe przyczyny nieprawidłowej pracy nerek czy pojawienia się w moczu krwi. W czasie badania USG specjalista może zrobić pomiar nerek, co może częściowo pomóc w diagnozie tyczącej się czasu trwania choroby.

Biopsja nerki – jeżeli badania krwi, moczu i wykonana diagnostyka obrazowa nie dają jednoznacznych odpowiedzi, wtedy potrzebny jest kolejny krok. Wykonuje się wówczas biopsję nerki, której wynik będzie potrzebny aby ostatecznie ustalić przyczynę zapalenia nerek. Biopsja jest jedynym pewnym sposobem rozpoznania choroby. Zwykle wykonuje się ją dopiero, gdy w ciągu 6 tygodni nie nastąpi poprawa stanu zdrowia pacjenta lub nasili się niewydolność nerek.

Jak leczyć KZN?

Sposób leczenia choroby kłębuszkowej nerek zależy od tego:

• jaka jest jej postać (ostra czy przewlekła),
• jaka jest przyczyna,
• jakie są objawy towarzyszące i ich nasilenie.

W sytuacji, gdy zapalenie kłębuszków spowodowane jest jakąś infekcją, terapia polega na leczeniu właśnie tej infekcji (najczęściej jest to antybiotykoterapia). Wtedy choroba nerek ustępuje wraz z wyleczeniem przyczyny problemu. Dodatkowo stosuje się tak zwane leczenie objawowe. Dieta musi być z ograniczeniem soli, w razie obrzęków stosuje się leki moczopędne, na nadciśnienie – leki obniżające je. Unikanie znacznego wysiłku fizycznego jest także zalecane. W czasie leczenia należy wykonywać badania kontrolne moczu i krwi.

Inne przyczyny zapalenia kłębuszkowego mogą wymagać leczenia specjalnymi lekami. W ciężkich przypadkach należą do nich takie, które spowalniają lub hamują działanie układu odpornościowego (leki immunosupresyjne). W łagodniejszych odmianach choroby stosuje się preparaty mające na celu spowolnienie postępu uszkodzenia nerek i ich ochrony, inaczej nazywa się je mianem leków nefroprotekcyjnych.

Gdy dochodzi do ostrej niewydolności nerek – może być konieczne leczenie dializami (nerkozastępcze leczenie). Natomiast w niektórych najcięższych przypadkach, przy gwałtownie postępującej chorobie KZN, leczy się ją poprzez plazmaferezę. Jest to najkrócej mówiąc – wymiana osocza. Osocze to część krwi, stanowi jej 55%. Jego funkcją jest rozprowadzanie tlenu, substancji odżywczych i usuwaniu produktów przemiany materii. W nim też rozpuszczone są białka. Wymiana osocza to procedura mająca na celu przefiltrowanie go i oczyszczenie z substancji mogących powodować stan zapalny.

W czasie terapii ważna jest też kontrola i zwalczanie czynników przyśpieszających postęp choroby. Chodzi tu o białkomocz, przeszkody w odpływie moczu, palenie tytoniu, poziom cholesterolu, czy nadciśnienie tętnicze krwi. Przy nadciśnieniu ważne jest stosowanie leków obniżających je. Może to pomóc w spowolnieniu postępu choroby.

Po zakończonej terapii powinno się przez jakiś czas regularnie wykonywać badania kontrolne i być pod opieką lekarza. W przypadku przewlekłego zapalenia, może to być nawet kilkuletni okres regularnych kontroli.

Czy zapalenie kłębuszków nerkowych jest wyleczalne?

Rokowanie dla tej choroby jest ściśle związane z jej typem i przyczyną. Najlepiej rokującym jest ostre poinfekcyjne zapalenie kłębuszkowe nerek. Najgorsze przewidywania dotyczą gwałtownie postępującej KZN.

Jest wiele udokumentowanych przypadków, kiedy w niektórych typach choroby dochodzi do samoistnego całkowitego lub częściowego wycofania się objawów. Mowa tu o remisji.

Podjęcie, jak najszybciej leczenia gwałtownie postępującego zapalenia jest niezwykle ważne. Jeśli choroba trwa dłużej niż 3-5 tygodni, zachodzą w nerkach nieodwracalne już zmiany. Jedyną opcją leczenia bywa wtedy dializoterapia.

Jakie są powikłania kłębuszkowej choroby nerek?

W zależności od rodzaju i przyczyny choroby, może dojść do pewnych powikłań z nią związanych. Wiązać się to może z wysokim ciśnieniem krwi, zespołem nerczycowym czy ostrą bądź przewlekłą niewydolnością nerek.

Wysokie ciśnienie krwi może pojawić się u pacjentów, którzy cierpią na KZN i z powodu uszkodzenia nerek gromadzi się w niej nadmiar płynu i produkty przemiany materii. W tej sytuacji może być potrzebny więcej niż jeden lek na obniżenie ciśnienia i spowolnienie dalszego postępu choroby.

Ostra niewydolność nerek – może mieć związek z pojawieniem się ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek. Może to być stan tymczasowy, aż czynności nerek zostaną przywrócone, bądź długotrwałe, jeśli dojdzie do ich uszkodzenia.

Przewlekła niewydolność nerek – wystąpić może, gdy czynność nerek stale się pogarsza. Może wówczas być potrzebna dializa lub nawet przeszczep nerki, by przywrócić prawidłowe funkcjonowanie.

Czy kłębuszkowe zapalenie nerek jest wyleczalne?

Kłębuszkowe zapalenia nerek (w skrócie nazywane KZN) to schorzenia, których przebieg i rokowanie mogą być bardzo różne w zależności od przyczyny, postaci choroby oraz momentu rozpoczęcia jej leczenia.

U części pacjentów choroba może ustąpić całkowicie, z kolei u innych dochodzi jedynie do częściowej poprawy funkcji nerek. Są także przypadki, w których leczenie jest nieskuteczne i dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia narządu. W najcięższych sytuacjach kłębuszkowe zapalenie nerek może prowadzić do schyłkowej niewydolności nerek, wymagającej dializoterapii lub przeszczepu nerki.

W niektórych przypadkach, nawet po skutecznym leczeniu, choroba może nawracać. Dotyczy to na przykład takich sytuacji, w których pierwotna przyczyna kłębuszkowego zapalenia nerek nie została całkowicie wyeliminowana lub gdy pacjent ma skłonność do nawrotów. Nawroty mogą wymagać ponownego wdrożenia leczenia, a ich częste występowanie zwiększa ryzyko stopniowego pogarszania się funkcji nerek.

Ostra postać kłębuszkowego zapalenia nerek, zwłaszcza ta o poinfekcyjnym charakterze, często ustępuje samoistnie po wyleczeniu infekcji. W wielu przypadkach organizm doskonale potrafi sam poradzić sobie z chorobą. Te łagodniejsze przypadki mogą wręcz pozostać niezdiagnozowane, ponieważ nie dają wyraźnych objawów. Jednak nie we wszystkich sytuacjach dochodzi do całkowitego wyleczenia. W kilku procentach przypadków ostre kłębuszkowe zapalenie nerek może prowadzić do rozwoju trwałej niewydolności nerek, zwłaszcza jeśli choroba ma gwałtownie postępujący przebieg, jest to jednak sytuacją znacznie rzadszą. 

W przypadku przewlekłego kłębuszkowego zapalenia nerek sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Tutaj przebieg choroby może być bardzo zróżnicowany – u niektórych pacjentów dochodzi do stopniowego uszkodzenia nerek, które w dłuższej perspektywie prowadzi do ich niewydolności. U innych, przy wczesnym rozpoznaniu i odpowiednim leczeniu, możliwe jest zatrzymanie procesu chorobowego, a nawet częściowa poprawa funkcji nerek.

Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek może mieć charakter pierwotny lub wtórny. W przypadku formy wtórnej, która rozwija się w wyniku innej choroby (np. tocznia rumieniowatego układowego), rokowanie jest uzależnione od skuteczności leczenia choroby podstawowej. Jeśli uda się zahamować jej rozwój, możliwe jest również zatrzymanie procesu uszkadzania nerek.

Podsumowując, czy kłębuszkowe zapalenie nerek jest wyleczalne? W wielu przypadkach tak, szczególnie jeśli choroba zostanie wykryta odpowiednio wcześnie i leczona. Ostre postaci kłębuszkowego zapalenia nerek mogą ustąpić samoistnie lub w wyniku wyleczenia infekcji, natomiast w przypadku przewlekłego kłębuszkowego zapalenia nerek rokowanie zależy od rodzaju i stopnia zaawansowania choroby, skuteczności terapii oraz indywidualnej reakcji organizmu na leczenie. 

Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek

Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek to rozwijająca się nagle choroba nerek, występująca najczęściej po przebytej infekcji paciorkowcowej. Choroba pojawia się zazwyczaj po 1–3 tygodniach od zapalenia gardła lub po 2–3 tygodniach od infekcji skóry. Choć u większości pacjentów ustępuje samoistnie, w niektórych przypadkach może prowadzić do powikłań, takich jak nadciśnienie tętnicze czy niewydolność nerek.

Jakie są przyczyny ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek?
Najczęstszą przyczyną ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek jest zakażenie paciorkowcem β-hemolizującym grupy A, który wywołuje reakcję układu odpornościowego prowadzącą do odkładania się kompleksów immunologicznych w kłębuszkach nerkowych. Skutkuje to powstaniem stanu zapalnego, uszkodzeniem błony podstawnej kłębuszków oraz zaburzeniem ich funkcji filtracyjnej. Oprócz paciorkowców, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek może być wywołane również przez inne bakterie (takimi jak Streptococcus pneumoniae, Salmonella, Klebsiella czy Treponema pallidum), przez wirusy (np. wirus różyczki, świnki, ospy wietrznej, HIV, EBV, CMV), grzyby czy pierwotniaki.

Jakie są objawy ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek?
Przebieg choroby może być zróżnicowany – od bezobjawowego po ciężkie postaci wymagające hospitalizacji. U większości pacjentów rozwijają się klasyczne objawy, znane jako triada Addisa, czyli:

• Obrzęki – najczęściej widoczne rano, zwłaszcza w okolicy oczu. Mogą obejmować także inne części ciała, np. kończyny dolne oraz tułów, ale jest to sytuacją znacznie rzadszą.
• Nadciśnienie tętnicze – występuje u około 60–80% chorych.
• Zmiany w moczu – charakterystyczne są krwinkomocz lub krwiomocz (mocz może być wówczas ciemny, „rdzawy”), białkomocz oraz obecność wałeczków erytrocytarnych w osadzie moczu.

Ponadto, pacjenci mogą doświadczać takich objawów jak:

• ogólne osłabienie i złe samopoczucie, bladość skóry,
• utrata apetytu, nudności i wymioty,
• bóle głowy (spowodowane nadciśnieniem),
• skąpomocz (czyli zmniejszona ilość oddawanego moczu),
• w rzadszych przypadkach – bezmocz i ostra niewydolność nerek.

U około 80% pacjentów choroba przebiega łagodnie, często wręcz bezobjawowo, i samoistnie ustępuje, jednak w cięższych przypadkach może dojść do poważnych powikłań, w tym do postępującej niewydolności nerek.

Jak rozpoznać, czy mam ostre kłębuszkowe zapalenie nerek?

Rozpoznanie ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek opiera się na badaniach laboratoryjnych, które pozwalają potwierdzić obecność stanu zapalnego w kłębuszkach nerkowych. Wykonuje się między innymi:

• Badanie ogólne moczu – które może wykazać obecność krwinek czerwonych, białka oraz wałeczków erytrocytowych.
• Badania krwi – mogą wykazać zwiększone miano antystreptolizyny O (ASO), zmniejszoną aktywność hemolityczną dopełniacza i obniżony poziom składowej C3 dopełniacza, które sugerują nam niedawne zakażenie paciorkowcowe, oraz hipergammaglobulinemię.
• Posiewy krwi i wymazy np. z gardła – wykonywane w celu wykrycia obecności paciorkowców lub innych patogenów.

W przypadkach o niejednoznacznym przebiegu lub gdy choroba nie ustępuje mimo leczenia, czy nasila się niewydolność nerek, lekarz może zadecydować o wykonaniu biopsji nerki.

Jakie jest leczenie ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek?

Terapia ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek opiera się na leczeniu przyczynowym oraz objawowym.

Przy etiologii paciorkowcowej podstawowym krokiem jest leczenie zakażenia, czyli eliminacja infekcji bakteryjnej za pomocą antybiotykoterapii, zazwyczaj penicyliną jej alternatywami, takimi jak cefalosporyny czy makrolidy.

Aby zmniejszyć obciążenie nerek, pacjentom zaleca się dietę z ograniczoną ilością sodu (3–6 g soli dziennie) oraz ograniczenie spożycia płynów w przypadku skąpomoczu.

W przypadkach, gdy dochodzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego, stosuje się leki hipotensyjne (czyli obniżające ciśnienie krwi), takie jak blokery kanałów wapniowych (np. amlodypina), blokery receptora angiotensynowego (z ang. ARB, zwane sartanami) oraz inhibitory konwertazy angiotensyny (w skrócie IKA, a z j. angielskiego ACEI), które pomagają chronić nerki przed dalszym uszkodzeniem.

Jeśli u pacjenta występują znaczne obrzęki, włącza się diuretyki, czyli leki moczopędne. W zależności od stopnia uszkodzenia nerek stosuje się:

• tiazydy – w przypadkach łagodniejszych, gdy czynność nerek jest zachowana, a obrzęki umiarkowane.
• diuretyki pętlowe (np. furosemid) – w przypadku większych obrzęków lub znacznie obniżonego GFR.

W sytuacji ostrej niewydolności nerek, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi poprawy, konieczne może być przeprowadzenie dializ w celu usunięcia toksyn z organizmu.

W przypadku ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek nie stosuje się natomiast glikokortykosteroidów ani terapii immunosupresyjnej, ponieważ w tej postaci kłębuszkowego zapalenia nerek nie wykazują one skuteczności, a wręcz mogą zwiększać ryzyko powikłań infekcyjnych.

Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek – jakie jest rokowanie?

U większości pacjentów, zwłaszcza u dzieci, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek ma łagodny przebieg i ustępuje całkowicie w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Niewielki białkomocz i krwinkomocz mogą się jednak utrzymywać nawet przez kilka lat.

U dorosłych rokowanie jest mniej korzystne niż u dzieci, choć nadal dobre – pełne wyleczenie następuje u około 70–80% pacjentów, ale w pozostałych przypadkach mogą utrzymywać się trwałe zmiany w nerkach. Ryzyko progresji do przewlekłej choroby nerek jest wyższe u osób z utrzymującym się białkomoczem powyżej 2 g/dobę oraz obniżoną filtracją kłębuszkową (GFR < 40 ml/min/1,73 m²).

Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek jest więc chorobą, która najczęściej pojawia się po zakażeniu paciorkowcowym i w większości przypadków ustępuje samoistnie. Objawia się obrzękami, nadciśnieniem i zmianami w moczu, a jej przebieg jest zazwyczaj łagodny. Kluczowe znaczenie w leczeniu ma eliminacja zakażenia, a rokowania są dobre.

Lek na kłębuszkowe zapalenie nerek

Leczenie kłębuszkowego zapalenia nerek (KZN) zależy od jego rodzaju, stopnia zaawansowania choroby oraz od obecności ewentualnych powikłań. W niektórych przypadkach choroba ustępuje, zwłaszcza jeśli ma charakter wtórny i jest związana z infekcją lub stosowaniem niektórych leków. W innych sytuacjach niezbędna jest interwencja farmakologiczna, a czasem również leczenie nerkozastępcze.

Jeśli kłębuszkowe zapalenie nerek jest wynikiem infekcji, np. paciorkowcowego zapalenia gardła lub zakażeń skóry, kluczowym krokiem jest zastosowanie antybiotykoterapii. Najczęściej stosuje się penicylinę lub jej alternatywy, takie jak cefalosporyny czy makrolidy. Eliminacja infekcji pomaga zahamować proces zapalny i ograniczyć dalsze uszkodzenie nerek.

W przypadku wtórnego kłębuszkowego zapalenia nerek, np. związanego z innymi chorobami (takimi jak nowotwory, reakcja organizmu po niektórych lekach czy choroby autoimmunologiczne), terapia koncentruje się na leczeniu choroby podstawowej. Może to obejmować stosowanie leków przeciwnowotworowych, terapię biologiczną lub zaprzestanie przyjmowania leków wywołujących reakcję zapalną.

Leki stosowane w leczeniu kłębuszkowego zapalenia nerek

Omówimy nieco bardziej szczegółowo poszczególne leki, których używa się w leczeniu kłębuszkowego zapalenia nerek.

Po pierwsze – leki hipotensyjne. Kłębuszkowemu zapaleniu nerek często towarzyszy nadciśnienie tętnicze. Zbyt wysokie ciśnienia mogą przyspieszać progresję uszkodzenia nerek, dlatego jednym z podstawowych elementów leczenia jest obniżenie ciśnienia krwi. Do najczęściej stosowanych w tym przypadku leków należą:

• Inhibitory konwertazy angiotensyny (w skrócie IKA, z j. angielskiego ACEI) – np. enalapryl, ramipryl – hamują mechanizmy prowadzące do zwężenia naczyń i zmniejszają ciśnienie wewnątrz kłębuszków, co pomaga chronić nerki.
• Blokery receptora angiotensynowego (z ang. ARB, zwane sartanami) – np. losartan, walsartan – stosowane są w przypadku nietolerancji inhibitorów konwertazy angiotensyny i działają na podobnej zasadzie, co one.
• Blokery kanałów wapniowych – np. amlodypina.

Kolejną użyteczną grupą leków są leki moczopędne, nazywane także diuretykami. Stosuje się je w przypadkach występowania obrzęków i zatrzymywania płynów, bowiem pomagają w pozbyciu się nadmiaru wody i sodu z organizmu. Wybór diuretyku zależy od stopnia uszkodzenia nerek:

• Diuretyki tiazydowe (np. hydrochlorotiazyd) – są stosowane w łagodniejszych przypadkach i umiarkowanych obrzękach.
• Diuretyki pętlowe (np. furosemid) – skuteczniejsze w zaawansowanej niewydolności nerek, gdy filtracja kłębuszkowa (GFR) jest znacznie obniżona, a obrzęki nasilone.

W przypadku cięższych postaci kłębuszkowego zapalenia nerek, zwłaszcza tych związanych z nieprawidłową aktywacją układu odpornościowego, konieczne może być zastosowanie leków tłumiących odpowiedź immunologiczną, czyli leków immunosupresyjnych. Leki te będą hamować reakcję zapalną w organizmie.

• Glikokortykosteroidy – np. prednizon, metyloprednizolon.
• Cyklosporyna A, takrolimus – stosowane głównie w postaciach opornych na leczenie glikokortykosteroidami, hamują aktywność układu immunologicznego.
• Mykofenolan mofetylu – skuteczny w niektórych postaciach kłębuszkowego zapalenia nerek, może być stosowany jako alternatywa dla cyklosporyny lub w terapii skojarzonej.
• Rytuksymab – lek stosowany w opornych przypadkach, blokujący działanie niektórych komórek układu odpornościowego takich jak limfocyty B.

W niektórych ciężkich postaciach kłębuszkowego zapalenia nerek, szczególnie w przypadkach szybko postępującej niewydolności nerek, można wykonać plazmaferezę, czyli zabieg polegający na usuwaniu szkodliwych autoprzeciwciał z krwi pacjenta. Jest to terapia stosowana głównie w chorobach autoimmunologicznych, takich jak zespół Goodpasture’a.

Gdy choroba prowadzi do znacznego pogorszenia funkcji nerek, konieczne może być zastosowanie dializ. Dializy stosuje się tymczasowo w przypadku ostrej niewydolności nerek lub jako leczenie długoterminowe w przewlekłej niewydolności nerek.

Jak widzimy, leczenie kłębuszkowego zapalenia nerek jest złożone i zależne od przyczyny, stopnia zaawansowania choroby czy obecności powikłań. W niektórych przypadkach wystarczy eliminacja czynnika sprawczego i leczenie objawowe, a w innych konieczne jest stosowanie leków immunosupresyjnych, plazmaferezy czy nawet dializoterapii. 

Kłębuszkowe zapalenie nerek – dieta

Dieta odgrywa ważną rolę we wspomaganiu leczenia kłębuszkowego zapalenia nerek, ponieważ wpływa na funkcjonowanie nerek i może spowolnić postęp choroby. Sposób żywienia różni się w zależności od tego, czy mamy do czynienia z ostrym, czy przewlekłym kłębuszkowym zapaleniem nerek, a także od stopnia niewydolności nerek i obecności powikłań. Kluczowymi zasadami są m.in. ograniczenie spożycia soli oraz ilości białka, dostosowanie ilości wypijanych płynów, czy unikanie produktów bogatych w fosfor i potas. Omówimy je szczegółowo już poniżej.

Dieta w ostrym kłębuszkowym zapaleniu nerek
Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek wymaga rygorystycznej diety, której celem jest maksymalne odciążenie nerek oraz ograniczenie czynników mogących nasilać stan zapalny. Ze względu na występowanie obrzęków i nadciśnienia tętniczego konieczne jest znaczne zmniejszenie spożycia sodu, co oznacza eliminację soli kuchennej oraz produktów wysoko przetworzonych. Zaleca się również kontrolowanie ilości spożywanych płynów – ich podaż powinna być dostosowana do ilości wydalanego moczu i nie przekraczać 500 ml ponad dobową diurezę (czyli całkowita objętość moczu wydalonego przez organizm w ciągu 24 godzin).

Niezwykle istotne jest ograniczenie spożycia białka, które w nadmiarze może obciążać nerki. W ostrym kłębuszkowym zapaleniu nerek zaleca się wykluczenie z diety mięsa, ryb, wędlin, serów i jaj, a także ograniczenie mleka oraz produktów bogatych w fosfor i potas. Podstawą żywienia w tym okresie są lekkostrawne węglowodany i tłuszcze, np. kleiki ryżowe, sucharki, pszenne bułki (najlepiej z mąki niskobiałkowej), przeciery owocowe i kompoty. W miarę poprawy stanu zdrowia stopniowo wprowadza się do diety większą ilość płynów oraz produktów białkowych, dostosowując ich ilość do stopnia regeneracji nerek.

Dieta w przewlekłym kłębuszkowym zapaleniu nerek

Przy przewlekłym kłębuszkowym zapaleniu nerek dieta powinna być dostosowywana indywidualnie, w zależności od poziomu mocznika i kreatyniny we krwi, dobowego bilansu płynów oraz stopnia niewydolności nerek.

Nadmiar sodu powoduje zatrzymanie wody w organizmie, co może prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi oraz nasilenia obrzęków. Dlatego w diecie sól powinna być ograniczona do 3–6 g na dobę, a najlepiej znacznie lub całkowicie wyeliminowana. Należy unikać produktów wysoko przetworzonych, konserw, wędlin, kiszonek czy słonych przekąsek.

Z kolei nadmiar białka może prowadzić do nagromadzenia się produktów przemiany materii, takich jak mocznik i kreatynina, co obciąża nerki. Zaleca się spożywanie 0,6–0,8 g białka na każdy kilogram masy ciała u dorosłych, natomiast u dzieci wartość ta może być wyższa (około 1 g/kg masy ciała). Zaleca się, aby białko pochodziło zarówno z produktów zwierzęcych, jak i roślinnych, w proporcji 1:1. W ograniczonych ilościach mogą być spożywane chude mięso, ryby, białko jaj czy sery twarogowe. 

Przy kłębuszkowym zapaleniu nerek powinieneś zwrócić uwagę na ilość warzyw i owoców w swojej diecie. Wiele z nich jest bogatych w potas, który w nadmiarze może być szkodliwy dla osób borykających się z niewydolnością nerek. Z tego powodu zaleca się spożywanie nie więcej niż 500 g warzyw i owoców dziennie.

Aby organizm nie wykorzystywał własnych rezerw białka jako źródła energii, konieczne jest dostarczanie odpowiedniej ilości kalorii. Najlepszym źródłem energii są węglowodany (np. w postaci kasz, ryżu, makaronów czy pieczywa) oraz zdrowe tłuszcze, głównie roślinne ( jak olej rzepakowy czy oliwa z oliwek).

Fosfor w nadmiarze może prowadzić do zaburzeń gospodarki mineralnej i przyczyniać się do dalszego uszkodzenia nerek. Ograniczeniu powinny podlegać mleko i jego przetwory, orzechy, kakao oraz napoje gazowane typu coca cola.

W przypadku osób zmagających się z zaawansowaną niewydolnością nerek, ilość spożywanych płynów powinna być dostosowana do ilości wydalanego moczu. Zaleca się, aby ilość wypijanych płynów nie przekraczała 500 ml więcej niż objętość wydalanego moczu. Warto unikać napojów słodzonych, gazowanych oraz wysokobiałkowych koktajli mlecznych.

Co można jeść, a co warto ograniczyć?

Poniżej przedstawimy przykładowe produkty zalecane oraz te, które warto ograniczyć lub wyeliminować w kłębuszkowym zapaleniu nerek. 

Do produktów zalecanych należą:

• Chude mięso (drób, cielęcina) – w ograniczonych ilościach
• Jajka – w ograniczonych ilościach
• Produkty zbożowe – takie jak ryż, makaron, pieczywo pszenne, kasze 
• Owoce i warzywa – zwłaszcza te o niższej zawartości potasu (np. jabłka, gruszki, ogórki, sałata)
• Oleje roślinne – takie jak oliwa z oliwek czy olej rzepakowy

Natomiast produkty, które warto ograniczyć bądź wyeliminować z diety to:

• Tłuste mięsa, podroby, ryby wędzone, smalec, słonina, boczek
• Sery żółte i pleśniowe, mleko spożywane w dużych ilościach
• Słone przekąski, konserwy, fast foody, wysoko przetworzone produkty
• Potrawy mocno dosolone
• Produkty bogate w potas i fosfor – takie jak orzechy, czekolada, kakao, napoje gazowane

Kłębuszkowe zapalenie nerek u dzieci

Kłębuszkowe zapalenie nerek u dzieci występuje znacznie częściej niż u dorosłych, a jego przebieg może być zarówno ostry, jak i przewlekły. Szczyt zachorowań przypada na wiek szkolny (około 7–10 lat), a choroba częściej dotyka chłopców niż dziewczynki. U dzieci kłębuszkowe zapalenie nerek często pojawia się jako powikłanie po zakażeniach górnych dróg oddechowych, zwłaszcza po infekcjach paciorkowcowych. U dzieci występuje dość często także submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek. Jest to choroba, która może budzić niepokój, zwłaszcza u rodziców dzieci. Warto jednak wiedzieć, że rokowania są bardzo dobre, a większość pacjentów dobrze reaguje na leczenie

Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek u dzieci

Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek rozwija się nagle, zwykle w ciągu 1–3 tygodni po przebyciu infekcji gardła (np. anginy), i zazwyczaj ma miejsce po infekcjach paciorkowcowych. Choroba związana jest z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną organizmu, który wytwarza kompleksy immunologiczne uszkadzające błonę filtracyjną kłębuszków nerkowych.

Objawy ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek u dzieci mogą pojawić się kilka tygodni po zakażeniu i obejmować:

• Obrzęki, najczęściej na twarzy (opuchnięte powieki po przebudzeniu) i w okolicach kostek
• Zmiana koloru moczu – może stać się czerwony, brunatny lub przypominać „popłuczyny mięsne”
• Skąpomocz (zmniejszona ilość oddawanego moczu) lub bezmocz
• Nadciśnienie tętnicze, które może prowadzić do bólów głowy, wymiotów, a w skrajnych przypadkach nawet do drgawek 
• Złe samopoczucie, osłabienie, brak apetytu, bóle brzucha i wymioty, bladość skóry

W rzadkich przypadkach może dojść do rozwoju ostrej niewydolności nerek wymagającej dializ.

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest analiza moczu, która może wykazać:

• Krwinkomocz lub krwiomocz– obecność erytrocytów w moczu 
• Białkomocz – zwiększona ilość białka w moczu (zwykle nie przekraczająca 3 g/dobę)
• Obecność wałeczków szklistych w osadzie moczu

Ponadto, w badaniach krwi można stwierdzić:

• Podwyższone miano antystreptolizyny O (ASO) – świadczące o wcześniejszej infekcji paciorkowcowej
• Obniżenie składnika C3 dopełniacza oraz obniżoną aktywność hemolityczną dopełniacza
• Łagodną niedokrwistość
• W niektórych przypadkach podwyższone stężenie immunoglobuliny IgG 

Ważnym elementem diagnostyki jest także pomiar ciśnienia tętniczego, które u dzieci z kłębuszkowym zapaleniem nerek może być podwyższone. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić wykonanie badania USG nerek czy biopsji w przypadku niejasnego obrazu klinicznego.

W przypadku aktywnej infekcji paciorkowcowej stosuje się antybiotykoterapię. Jeśli dziecko ma podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, zlecane są leki hipotensyjne, czyli obniżające ciśnienie. W razie nasilonych obrzęków używa się diuretyków, czyli leków moczopędnych. W cięższych przypadkach białkomoczu zastosowanie mogą znaleźć wlewy albumin, a w przypadku ciężkiej niewydolności nerek – dializoterapia.

Rokowanie w ostrym kłębuszkowym zapaleniem nerek u dzieci jest na ogół bardzo dobre. Większość dzieci z ostrym KZN wraca do pełnego zdrowia w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. U większości pacjentów choroba ustępuje samoistnie, a nawroty są rzadkie. Krwiomocz i białkomocz mogą utrzymywać się przez dłuższy czas, ale nie zawsze oznaczają, że uszkodzenie nerek jest trwałe.

Po wypisie ze szpitala dziecko powinno być regularnie kontrolowane przez nefrologa – wskazane są okresowe badania moczu oraz regularne pomiary ciśnienia tętniczego krwi.

Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek u dzieci

Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek u dzieci może rozwijać się powoli, przez dłuższy czas nie dając żadnych objawów. W przeciwieństwie do ostrej postaci, przewlekłe KZN często ma podłoże immunologiczne i może być powiązane z innymi schorzeniami, takimi jak układowe choroby autoimmunologiczne, wirusowe zapalenie wątroby czy choroby nowotworowe.

Możliwe objawy przewlekłego KZN u dzieci to:

• Przewlekły białkomocz i krwinkomocz
• Obrzęki, szczególnie na twarzy i kończynach dolnych. Mogą pojawić się trudności z zakładaniem bucików.
• Nadciśnienie tętnicze
• Apatia, zmęczenie, osłabienie, bladość skóry
• Brak apetytu
• Z powodu obrzęków masa ciała może przyrastać, nawet pomimo gorszego apetytu. 

Funkcja nerek może ulegać pogorszeniu, prowadzące do ich stopniowej niewydolności.

Podstawowym badaniem jest analiza moczu, oceniająca ilość białka i erytrocytów. Wykonuje się również badania krwi pod kątem oceny funkcjonowania nerek (mocznik, kreatynina), albumin, białka całkowitego, cholesterolu, wapnia, układu krzepnięcia oraz markerów zapalnych. Ponadto, aby ustalić poszczególny typ kłębuszkowego zapalenia nerki, lekarz może zalecić wykonanie biopsji nerki, co pozwala na dostosowanie odpowiedniego leczenia.

Co się składa leczenie przewlekłego kłębuszkowego zapalenie nerek u dzieci?

• Należy ograniczyć ilość spożywanego białka i soli w diecie – w celu zmniejszenia obciążenia nerek.
• Leczenie nadciśnienia tętniczego – za pomocą inhibitorów ACE lub blokerów receptora angiotensyny.
• Leczenie immunosupresyjne – w niektórych przypadkach stosuje się glikokortykosteroidy, cyklosporynę A, mykofenolan mofetylu czy cyklofosfamid
• W przypadku dużego białkomoczu wdraża się profilaktykę przeciwzakrzepową

Rokowanie w przewlekłym kłębuszkowym zapaleniu nerek zależy od jego przyczyny i przebiegu. U niektórych dzieci choroba może mieć łagodny i powolny przebieg, u innych może prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek, wymagającej dializ lub przeszczepienia nerki.

Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek – jakie są rokowania?

Kłębuszkowe zapalenie nerek może mieć zarówno ostry, jak i przewlekły charakter. W przypadku postaci ostrej choroba często ustępuje samoistnie lub w wyniku leczenia. Z kolei przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek może trwać latami, prowadząc stopniowo do coraz większego uszkodzenia kłębuszków nerkowych. W najcięższych przypadkach może skutkować rozwinięciem przewlekłej niewydolności nerek wymagającej dializoterapii lub przeszczepienia nerki. Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek może mieć więc bardzo różny przebieg – od łagodnego, powoli postępującego, po agresywną postać prowadzącą do niewydolności nerek w ciągu kilku miesięcy czy lat.

Rokowanie w przewlekłym kłębuszkowym zapaleniu nerek zależy od wielu czynników, między innymi takich jak:

• Typ kłębuszkowego zapalenia nerek – niektóre postacie choroby mają łagodniejszy przebieg, inne szybciej prowadzą do niewydolności nerek. Omówimy je szczegółowo poniżej.
• Możliwość wyeliminowania przyczyny – jeśli zapalenie jest wtórne (np. wynika z choroby autoimmunologicznej lub zakażenia), wyleczenie pierwotnej choroby może spowodować ustąpienie kłębuszkowego zapalenia nerek.
• Szybkość postępu choroby – u niektórych pacjentów stan nerek pogarsza się powoli, a u innych proces destrukcji kłębuszków postępuje szybko.
• Skuteczność leczenia – w wielu przypadkach stosowanie odpowiedniej terapii pozwala na poprawę stanu zdrowia pacjenta i spowolnienie uszkodzenia nerek. 

W wielu przypadkach, jeśli choroba jest odpowiednio leczona, jej postęp można spowolnić, a u niektórych pacjentów nawet całkowicie zatrzymać. Niemniej jednak, u części osób dochodzi do stopniowego rozwoju niewydolności nerek, zwłaszcza jeśli nie można wyeliminować pierwotnej przyczyny choroby lub gdy leczenie okazuje się nieskuteczne. U niektórych pacjentów choroba może nawrócić.

Rokowania w poszczególnych postaciach kłębuszkowego zapalenia nerek

Gwałtownie postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek (rozplemowe zewnątrzwłośniczkowe kłębuszkowe zapalenie nerek; w skrócie GPKZN, ang. RPGN)

• Ma bardzo niepewne rokowanie, zwłaszcza jeśli choroba szybko prowadzi do niewydolności nerek.
• Zwłaszcza u pacjentów z wysokim poziomem kreatyniny (>6 mg/dl) lub wymagających dializ rokowanie zwykle jest niekorzystne.

Nefropatia IgA

• Przebieg choroby jest różny w zależności od pacjenta.
• U większości (60-70%) choroba postępuje powoli i w ciągu 20 lat nie prowadzi do niewydolności nerek. U 20% pacjentów rozwija się schyłkowa niewydolność nerek. Kolejne 20% ma upośledzoną funkcję nerek, ale ci pacjenci nie wymagają dializ.

Błoniasto-rozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek (MPGN)

• Niekorzystne rokowanie – choroba często prowadzi do rozwoju niewydolności nerek.

Submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek

• Ma bardzo dobre rokowanie.
• Schyłkowa niewydolność nerek rozwija się niezwykle rzadko.

Ogniskowe segmentowe stwardnienie kłębuszków nerkowych (FSGS)

• Złe rokowanie – w większości przypadków choroba postępuje.
• Samoistne remisje są rzadkie (mniej niż 10%).
• U około 50% pacjentów w ciągu 10 lat rozwija się schyłkowa niewydolność nerek.

Jak więc widzimy, rokowanie w kłębuszkowym zapaleniu nerek jest trudne do jednoznacznego określenia, ponieważ choroba może przebiegać bardzo różnie u poszczególnych pacjentów. Istnieją jednak pewne czynniki, które mogą sugerować nam gorszy lub lepszy przebieg choroby:
Do czynników poprawiających rokowanie należą:

• Wczesne wykrycie choroby oraz szybkie wdrożenie leczenia
• Możliwość wyeliminowania przyczyny (np. leczenie zakażenia, choroby autoimmunologicznej, choroby nowotworowej)
• Skuteczna kontrola nadciśnienia tętniczego
• Odpowiednia dieta i modyfikacja stylu życia 

Z kolei czynniki pogarszające rokowanie to:

• Wysokie stężenie kreatyniny i mocznika we krwi już na początku choroby
• Nieleczone lub źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze
• Wysoki białkomocz (>2 g/dobę), który utrzymuje się pomimo leczenia
• Zaawansowany wiek pacjenta
• Obecność innych chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca czy choroby sercowo-naczyniowe

Submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek 

Submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek, znane również jako choroba zmian minimalnych, to jedna z najczęstszych przyczyn zespołu nerczycowego, zwłaszcza u dzieci. Choroba ta polega na tym, że w badaniu mikroskopowym nerki wyglądają na zdrowe, ale funkcjonują nieprawidłowo. Jest to spowodowane uszkodzeniem podocytów – czyli specjalnych komórek w kłębuszkach nerkowych, które tworzą barierę filtracyjną nerek. Ich uszkodzenie powoduje, że przez nerki zaczyna przedostawać się zbyt dużo białka, które następnie jest wydalane z moczem.

Na submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek najczęściej chorują dzieci, zwłaszcza chłopcy w wieku od 1 do 10 lat. U dorosłych choroba ta jest nieco rzadsza i stanowi około 10–25% wszystkich przypadków zespołu nerczycowego. Mimo że jej przebieg może być nieprzyjemny, rokowania są bardzo dobre, ponieważ większość pacjentów doskonale reaguje na leczenie.

Przyczyny i mechanizm choroby

Dokładna przyczyna submikroskopowego kłębuszkowego zapalenia nerek nie jest dokładnie poznana, ale uważa się, że kluczową rolę odgrywa tutaj układ odpornościowy. W przypadku tej choroby układ immunologiczny w nieprawidłowy sposób wpływa na funkcjonowanie nerek, powodując uszkodzenie podocytów i zwiększenie przepuszczalności błony filtracyjnej.

Istnieją również czynniki, które mogą sprzyjać pojawieniu się choroby. Należą do nich:

• niektóre infekcje wirusowe,
• reakcje alergiczne,
• stosowanie niektórych leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy litu),
• choroby nowotworowe.

Jednak w większości przypadków submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek jest idiopatyczne, co oznacza, że pojawia się samoistnie, bez żadnej uchwytnej przyczyny.

Objawy submikroskopowego kłębuszkowego zapalenia nerek

Najważniejszym i najbardziej widocznym objawem submikroskopowego kłębuszkowego zapalenia nerek jest zespół nerczycowy, który rozwija się nagle i może przebiegać dość intensywnie. Jego charakterystyczne cechy to:

• Obrzęki – zwłaszcza w okolicy twarzy, powiek i nóg. Twarz może wyglądać na „napuchniętą”, szczególnie rano. Rzadziej obrzęki mogą obejmować całe ciało i czasem prowadzić do gromadzenia się płynu także w jamie brzusznej czy płucach.
• Pienisty mocz – jest to efekt dużej ilości białka, które dostaje się do moczu.
• Przybieranie na wadze – mimo że apetyt może być osłabiony, masa ciała rośnie z powodu zatrzymywania płynów w organizmie.
• Zwiększone ryzyko infekcji – niskie stężenie białka, immunoglobulin we krwi osłabia odporność.
• Zmiany w poziomie cholesterolu – podwyższony poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
• Zmęczenie i osłabienie.

Mimo że choroba może wyglądać poważnie, większość pacjentów czuje się stosunkowo dobrze.

Diagnostyka – jak rozpoznać submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek?

Jeśli lekarz podejrzewa submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek, najważniejszym badaniem jest badanie moczu, które wykazuje bardzo dużą ilość białka. Ponadto, do wykonywanych badań należą również:

• badania krwi, które potwierdzą niski poziom białka i wysoki poziom cholesterolu,
• badanie ultrasonograficzne nerek, aby wykluczyć inne choroby,
• biopsję nerki, czyli pobranie małego fragmentu nerki do analizy, ale wykonuje się ją tylko w wątpliwych przypadkach. U dzieci biopsja jest rzadko potrzebna, ponieważ większość przypadków submikroskopowego kłębuszkowego zapalenia nerek jest typowa i dobrze reaguje na leczenie.

Leczenie submikroskopowego kłębuszkowego zapalenia nerek

Podstawą leczenia submikroskopowego kłębuszkowego zapalenia nerek są glikokortykosteroidy, aby uzyskać remisję choroby. Najczęściej stosowany jest podawany doustnie prednizon, który pomaga zatrzymać utratę białka przez nerki. Leczenie trwa zazwyczaj kilka miesięcy, a jego skuteczność ocenia się m.in. na podstawie ilości białka w moczu.

Większość pacjentów dobrze reaguje na sterydy – objawy ustępują, a białko znika z moczu. Jeśli jednak leczenie nie przynosi efektów lub choroba często nawraca, konieczne może być zastosowanie innych leków, takich jak.:

• cyklosporyna lub takrolimus, które działają na układ odpornościowy,
• cyklofosfamid, który stosuje się np. w przypadku częstych nawrotów,
• mykofenolan mofetylu stosowany w przypadkach, kiedy nie można użyć glikokortykosteroidów, cyklofosfamidu czy innych leków.
• rytuksymab, który może być skuteczną opcją w trudniejszych przypadkach. 

U niewielkiego odsetka pacjentów (10-30%) choroba może stać się steroidooporna, co oznacza, że nie reaguje na standardowe leczenie glikokortykosteroidami. W takich przypadkach konieczne jest stosowanie innych, wymienionych powyżej leków.

Ponadto, stosuje się również leczenie objawowe, które obejmuje:

• leczenie moczopędne – diuretyki pomagają usuwać nadmiar wody z organizmu i dzięki temu zmniejszają obrzęki,
• leczenie obniżające ciśnienie krwi, jeżeli jest ono podwyższone,
• czasem leczenie przeciwzakrzepowe, jeśli istnieje ryzyko zakrzepów.

Większość dzieci całkowicie zdrowieje po leczeniu sterydami i nie ma żadnych trwałych uszkodzeń nerek. U około 75-85% pacjentów choroba ustępuje po kilku miesiącach leczenia.
Jednak u części pacjentów mogą wystąpić nawroty – objawy powracają po kilku miesiącach lub latach. W takich przypadkach konieczne może być ponowne leczenie sterydami lub innymi lekami immunosupresyjnymi.

Najważniejsze jest to, że submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek bardzo rzadko prowadzi do rozwoju przewlekłej niewydolności nerek. Nawet jeśli choroba nawraca, większość pacjentów żyje normalnie i może prowadzić aktywny tryb życia.

Bibliografia:

• Pediatria. Tom 1-2. Red. Kawalec, Wanda; Grenda, Ryszard; Kulus, Marek . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2024, 1590 s. ISBN 978-83-01-23767-7, doi: https://doi.org/10.53271/2024.122
• Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Red. Ciborowska, Helena; Ciborowski, Artur . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021, 923 s. ISBN 978-83-200-6537-4, doi: https://doi.org/10.53270/2021.006
• Interna Szczeklika 2020. Red. Prow. Piotr Gajewski, Wyd. 11, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020, ISBN 978-83-7430-628-7
• Skrzypczyk, P., Pańczyk-Tomaszewska, M. & Szymanik-Grzelak, H. Acute glomerulonephritis. Nowa Pediatria (2009).
• Krajewska, M. ). Submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek / Magdalena Krajewska, Agnieszka Perkowska-Ptasińska ; Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Pracownia Histopatologii Kliniki Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych. Instytut Transplantologii im. prof. Tadeusza Orłowskiego. Warszawski Uniwersytet Medyczny. in Nefrologia i Dializoterapia Polska. (2016).