Kiła – definicja, objawy, leczenie

Przewlekłe infekcje ustroju nie są niczym nowym i dotykają dużą część populacji. Do tego gatunku chorób należy również kiła. Charakteryzuje się tym, że można się nią zarazić podczas stosunków seksualnych, gdyż należy do chorób przenoszonych drogą płciową. Ten typ zwany jest kiłą nabytą, lecz występuje jeszcze kiła wrodzona, którą można zarazić się od chorego rodzica. Czym choroba jest spowodowana, jakie daje objawy oraz jak ją leczyć? Na te oraz inne pytania odpowiedzi w poniższym artykule.

Czym jest kiła?

Kiła jest chorobą zakaźną charakteryzująca się przewlekłą ogólnoustrojową infekcją, która może występować pod postacią jednego z 4 charakterystycznych typów. Za jej powstanie odpowiedzialna jest bakteria, jaką jest krętek blady z medycznej nazwy Treponema pallidum. Podczas zakażenia może dojść do rozsiewu bakterii kiły, w takim wypadku zakażenie dotyka wiele różnych narządów. Okres inkubacji bakterii, czyli czas w którym dochodzi do ich wylęgania w organizmie ofiary jest zależny od wielu czynników. Średnio podaje się, że jest to od 10 do nawet 90 dni, jednakże najczęściej to kwestia od 3 do 6 tygodni.

Głównym objawem w przypadku kiły nabytej jest powstanie bezbolesnej zmiany, określanej wrzodem wenerycznym. Natomiast kiłę wrodzoną najczęściej rozpoznaje się w ciągu pierwszych 2 lat dziecka. Ważnym jest dodać, że od momentu zakażenia się krętkami bladymi aż do roku trwania infekcji następuje replikacja krętków, co oznacza, że osoba zakażona jest zakaźna dla wszystkich innych osób wokół. Dlatego warto w tym czasie unikać kontaktów seksualnych z nowymi osobami, a partnera lub partnerów również wysłać na badania.

Jak dochodzi do zakażenia i jakie są przyczyny kiły?

Przewlekłą ogólnoustrojową infekcją, jaką jest kiła można się zarazić najczęściej przy kontaktach seksualnych, gdyż bakterie krętka bladego przenoszone są głównie drogą płciową. Udowodniono również, że może się przenosić przez uszkodzone błony śluzowe, skaleczoną skórę czy bezpośrednio przez krew, np. w wyniku właśnie skaleczeń skóry.  Dodatkowo kiłą można się zarazić od chorej matki w trakcie ciąży lub porodu, co nadaje nowo narodzonemu dziecku kiłę wrodzoną. U większości osób zarażonych stwierdza się znacznie pogorszone samopoczucie, gdyż choroba wpływa w znacznym stopniu na komfort życia chorego. Sama kiła w większości nie przysparza znaczących większych dolegliwości bólowych, jednakże istotnie wpływa na wygląd, zwłaszcza w późniejszych fazach. Z tego względu odnotowuje się u sporego odsetka osób zakażonych krętkiem bladym znacznie obniżone kontakty społeczne.

Według naukowców jest kilka konkretnych kwestii, przez które ryzyko zakażenia jest na wysokim poziomie. Głównie do tych aspektów zalicza się:

• współżycie z partnerem, który jest zakażony – tutaj ryzyko sięga nawet 50%;
• osoby do 25. roku życia;
• noworodek, gdy zakażenie wystąpiło u mamy po 9. tygodniu ciąży, gdyż łatwiej wtedy o zakażenie przez łożysko;
• kobiety w ciąży, u których szybciej o jakiekolwiek infekcje;
• kontakt z osobami zakażonymi;
• osoby wykonujący usługi seksualne;
• homoseksualni mężczyźni.

Mnóstwo pacjentów jest pewnych, że skoro objawy całkowicie zostały zlikwidowane to już nie zarażają. Niestety często tak nie jest, więc każdą kolejną aktywność seksualną oraz kwestię zarażania należy uzgodnić z lekarzem, wykonując odpowiednie badania. Koniecznym jest dodać, że średni czas inkubacji bakterii, czyli czas wylęgania to około 3 do 6 tygodni. Podaje się, że bakterie zaczynają działać w organizmie człowieka około 10 dnia od momentu zarażenia. Jednakże okres ten może potrwać nawet do 3 miesięcy, mimo ustąpienia głównego objawu. Koniecznym jest wzięcie tego pod uwagę, gdyż jest duże ryzyko zakażania kolejnych zdrowych osób.

Jakie są rodzaje kiły i jakie są objawy dla poszczególnych typów?

Choroba zakaźna, jaką jest kiła, jak wiele z chorób przenoszonych drogą płciową dzieli się na kilka charakterystycznych typów klinicznych. Są one uzależnione od wielu czynników czy różnych okresów samej jednostki chorobowej. Wśród zakażeń krętkiem bladym wyróżnia się cztery etapy infekcji oraz kiłę wrodzoną i w ciąży.

Kiła pierwszorzędowa

Jest to rodzaj zakażenia krętkiem bladym, który jest charakterystyczny na samym początku od zakażenia. Tutaj czas inkubacji określa się od 3 do 6 tygodni, czyli od sytuacji, w której doszło do zakażenia, aż do chwili wystąpienia objawów. Pierwszą główną, określaną zmianą pierwotną i niesamowicie istotną dla rozpoznania kiły jest powstanie wrzodu wenerycznego. Jest to bezbolesne owrzodzenie z obwałowanymi brzegami i twardą czystą podstawą. Nieraz wycieka z niej bezbarwna wydzielina, a najczęstszym miejscem jego powstania są narządy płciowe. U mężczyzn zauważyć zmianę można niemal natychmiast, gdyż wykształca się na zewnątrz narządu. Inaczej sytuacja wygląda u kobiet, gdzie wrzód najczęściej ma miejsce w pochwie czy szyjce macicy. Wrzód weneryczny ma to do siebie, że zazwyczaj znika samoistnie, nawet bez leczenia do 6 tygodni od jego powstania.

Wrzody weneryczne oprócz narządów płciowych mogą dotykać również inne miejsca na ciele. Najczęściej udokumentowanym jest jama ustna, gdzie zmiana pierwotna jest już dość bolesna. Dodatkowo takich zmian jest w niej znacznie więcej o charakterze ropnym.

Kiła drugorzędowa

Inaczej zwana również kiłą wtórną określana jest już, jako choroba ogólnoustrojowa, gdyż zmiany mogą dotyczyć całego organizmu i tak też nierzadko jest. Do głównych objawów tej fazy zalicza się wymienione poniżej.

• Wysypkę, zwaną osutką o charakterze grudkowym, plamistym czy grudkowoplamistym. Występuje na tułowiu oraz bliższych częściach kończyn, czyli okolice bioder i barków. Następnie może przenieść się na całe ciało, w tym głównie najwięcej jest na dłoniach i stopach.
• Lepieże płaskie, inaczej zwane również kłykcinami płaskimi, czyli przerosty osutki grudkowej na fałdach skóry narządów płciowych i skóry w ich okolicy.
• Zmiany śluzówkowe i dodatkowe skórne.
• Zajęcie w 40% ośrodkowego układu nerwowego, przejawiające się porażeniem nerwów czaszkowych czy zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych.
• Częste bóle głowy.
• Zapalenie różnych narządów, jak wątroby, nerek, oka, a nawet okostnej.
• Powiększenie węzłów chłonnych, czyli medycznie zwana limfadenopatia.
• Krętki blade kiły na tym etapie są możliwe do wykrycia we krwi.

Kiła drugorzędowa jest typem, który potrafi samoograniczać się. Dzieje się tak w przypadku, gdy przez około 6 tygodni po zakażeniu nie wdrożono żadnego leczenia. Ma to najczęściej związek z faktem, że po pojawieniu się wrzodu wenerycznego nie każdy zgłasza się do lekarza, gdyż ma się nadzieję, że zmiana sama zniknie. Tak też się dzieje, więc wielu uznaje, że już nie ma potrzeby zgłoszenia się do lekarza. Nie jest to do końca dobry pomysł, gdyż w tym czasie następuje kolejna faza, właśnie kiły wtórnej. Trwa ona średnio od zniknięcia wrzodu, czyli około 6. tygodnia od zakażenia, a może trwać nawet do 6 miesięcy, gdzie pojawiają się powyższe objawy. Po pół roku choroba samoistnie przechodzi w kolejny etap, czyli kiłę utajoną. Przede wszystkim tyczy się to przypadków, gdy jest ona nieleczona.

Kiła utajona

Jest to faza choroby spowodowanej bakterią krętka bladego, która jest całkowicie bezobjawowa. Kwestia jest tego, że jeśli chora osoba do tego czasu nie zgłosiła się do lekarza to może z nią żyć i być jej nosicielem. Tym samym może prowadzić do poważnych uszkodzeń organizmu, nawet zagrażającym życiu i wciąż zarażać nią innych. Etap zakażenia trwa do roku od chwili zainfekowania organizmu. Następuje po nieleczonej kile drugorzędowej, czyli po około 6 miesiącach od zakażenia się chorobą. Kiła utajona dzieli się na dwa podtypy, a dokładnie kiłę utajoną wczesną oraz wtórną. Pierwsza trwa do 2 lat od zakażenia, natomiast kiłą utajoną wtórną nazywa się etap, kiedy od momentu zarażenia minęło już więcej niż dwa lata.

Kiła trzeciorzędowa

Kiła trzeciorzędowa nazywana również kiłą późną objawową występuje u 1/3 pacjentów, którzy do tego czasu nie zostali poddani leczeniu. Na tym etapie choroby już się nie zakaża innych, jednakże w przypadku kobiet w ciąży sytuacja wygląda nieco inaczej. Mianowicie infekcja bakteryjna może przeniknąć do płodu przez łożysko.

Kiła trzeciorzędowa nie bez powodu zwana jest późno objawową, gdyż w tym czasie wychodzą wszystkie szkody, jakie narobiły bakterie w organizmie.

Do najcięższych zalicza się postępujące uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Wiąże się ono z wystąpieniem objawów opon mózgowych, zanik nerwu wzroku oraz brakiem odruchu źrenic na światło.

Kolejne są postępujące zmiany układu sercowo-naczyniowego co może prowadzić do powstania tętniaka aorty, niedomykalności zastawki aortalnej oraz zapalenia błony naczyń z destrukcją okolicznych tkanek.

Postępujące zmiany dotykają również układu mięśniowo-szkieletowego dając kilaki w narządach wewnętrznych i wśród tkanek miąższowych.

Kiła w ciąży i wrodzona

Ten rodzaj kiły występuje w przypadku, gdy podczas ciąży mama została zakażona lub miała kiłę już wcześniej. Istnieje wysokie ryzyko, że przez łożysko krętki blade dostaną się do płodu i na rozwijające się dziecko przejdzie infekcja. W takim przypadku chorobę rozpoznaje się najczęściej do około 2. roku życia dziecka. Kiła wrodzona charakteryzuje się swoją cyklicznością, czyli występowaniem faz choroby. W tym przypadku są to dwie sytuacje, mianowicie obejmuje ona fazy objawowe i bezobjawowe.

Kiła wrodzona jest szczególnie niebezpieczna w ciąży i dla nowo narodzonych dzieci, gdyż może u nich prowadzić do śmierci noworodkowej, wad rozwojowych czy aktywnej chorobie po porodzie. Natomiast podczas ciąży do obumarcia płodu czy przedwczesnego porodu. Jeśli dziecko przeżyje występują u niego różne dolegliwości związane z infekcją. Tutaj dzieli się kiłę na wczesną, czyli dolegliwości występujące przed 2 rokiem życia oraz kiłę późną po ukończeniu 2 lat.

W przypadku kiły wczesnej jest to rozwój znamion charakterystycznych dla kiły wrodzonej, wysypki z pęcherzami się lub złuszczaniem skóry czy objawy grypopochodne z wydzieliną z nosa lub krwawieniami. Dodatkowo mogą mieć miejsce kłykciny w jamie ustno-gardłowej, pęknięcia wokół ust, żółtaczka, powiększenie węzłów chłonnych, obrzęki czy zmiany kostnochrzęstne. A także zapalenie nerek lub zaburzenia okulistyczne bądź neurologiczne.

Natomiast kiła wrodzona późna ma miejsce, gdy wczesna była nieleczona lub nie została wyleczona całkowicie. Następuje reakcja organizmu na przewlekły proces zapalny lub pogorszenie zmian, które nastąpiły we wcześniejszym etapie. W tym przypadku oprócz poważnych zmian neurologicznych, jak upośledzenie, wodogłowie, niedosłuch czy zapalenie oka dochodzi do zniekształceń w wyglądzie. Można zauważyć wysoko sklepione podniebienie i czoło, zniekształcenia zębów, nosa, łydek, skróconą szczękę czy pęknięcia na granicach skóry i błon śluzowych.

Jak zdiagnozować kiłę?

W przypadku, gdy pojawią się niektóre z powyższych objawów, a zwłaszcza większość z nich należy udać się niezwłocznie do lekarza rodzinnego. Tak samo wygląda sytuacja, gdy po kontakcie seksualnym z partnerem dowiaduje się o infekcji partnera i jest podejrzenie zakażenia się kiłą. Lekarz POZ po wstępnym wywiadzie pokieruje pacjenta, wystawiając mu skierowanie do specjalisty. Diagnostyką oraz leczeniem chorób przenoszonych drogą płciową zajmuje się wenerolog, ginekolog, seksuolog czy androlog.

Odpowiedni specjalista przeprowadzi znacznie dokładniejszy wywiad niż lekarz pierwszego kontaktu i przeprowadzi całą serię badań. Jest to szczególnie ważne w przypadku, gdy kobieta planuje zajście w ciążę lub już w niej jest. Do rozpoznania kiły oprócz wywiadu i obejrzenia zmian u pacjenta potrzebne jest wykonanie kilku prostych badań.

Działania diagnostyczne w przypadku kiły w głównej mierze obejmują wykonanie kilku testów serologicznych, w tym przede wszystkim przesiewowe. Mają one istotne znaczenie u kobiet w ciąży ze względu na wysoką śmiertelność płodu lub noworodków, jeśli jest późno wykryta. Z uwagi na to już we wczesnej fazie ciąży, na pierwszej wizycie prenatalnej wykonuje się u kobiet właśnie testy w kierunku kiły. Dodatkowo jeśli lekarz prowadzący uzna za potrzebne wykonuje się badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Natomiast, jeśli pacjent zgłosi się ze świeżymi ranami koniecznym jest pobrać materiał z każdej ze zmian chorobowych oraz krwi, aby zbadać je pod mikroskopem.

Jak leczyć kiłę?

Kiła jest chorobą wywołaną przez bakterie krętka bladego, z tego względu do leczenia stosuje się farmakoterapię, a przede wszystkim antybiotyki. Udowodniono naukowo, że w walce z tą jednostką chorobową niezawodne od ponad 80 lat są różne odmiany penicyliny. Ma ona świetne działanie przeciwbakteryjne, a samo leczenie jest wygodne dla chorego, gdyż prowadzi się je drogą doustną.

Natomiast w przypadku pacjentów uczulonych na ten rodzaj antybiotyku najpierw wykonuje się testy alergiczne, aby ten fakt potwierdzić. Następnie prowadzi się odwrażliwianie organizmu na określony składnik alergiczny, aby końcowo zastosować właśnie penicylinę.

W niektórych przypadkach stosuje się leki podawane dożylnie lub zamienniki tego farmaceutyku. Antybiotykiem takim jest doksycyklina, erytromycyna, tetracyklina lub ceftriakson. Jednakże są one słabsze i mniej skuteczne w walce z kiłą.

Leczenie farmakologiczne trwa średnio 2-4 tygodnie, natomiast dawki są różne w zależności od fazy kiły oraz stwierdzonych objawów klinicznych, które u osoby chorej występują. Dodatkowo jeśli osoba zakażona ma partnera seksualnego to bardzo ważnym jest, aby leczenie trwało równocześnie dla obojga.

U kobiet w ciąży zakażonych kiłą nad leczeniem powinien się skupić cały zespół specjalistów, w tym pediatra, położna oraz ginekolog dla dobra mamy i przyszłego dziecka. Ważnym, aby ciąża zwłaszcza po 36. tygodniu była dobrze monitorowana, aby regularnie sprawdzać czy nie dochodzi do stanu zagrożenia płodu. W leczeniu również stosuje się penicylinę. U niektórych kobiet stosuje się również wspomagające leki przeciwgorączkowe, jeśli stan pacjentki tego wymaga. W okresie okołoporodowym mamie podawane są zamienniki, jak antybiotyki makrolidowe, a dziecku ze względu na małą tolerancję bólu na zastrzyki stosuje się leczenie penicyliną dożylnie. Dodatkowo noworodki należy objąć szczegółowymi badaniami, a następnie analogicznie w przypadku choroby zastosować właściwe leczenie. Leczenie maluchów trwa około 3 tygodni pod warunkiem, że widać poprawę z zastosowanej terapii.

Czy kiłę można wyleczyć?

Każdy rodzaj kiły można wyleczyć, jednak istotnym jest na jakim etapie choroba została zdiagnozowana. Zakłada się, że im zakażenie szybciej zostanie rozpoznane przez lekarza i zostanie wdrożona odpowiednia terapia, tym szansa, że pozostawi po sobie mniej śladów. Oznacza to, że samą bakterię krętka bladego faktycznie można usunąć z organizmu, jednak istotne są zmiany, które do czasu terapii choroba zdążyła zrobić. Niektóre z uszkodzeń, jak choćby te dotyczące narządów mogą okazać się niemożliwe do cofnięcia i zostaną na stałe, jako skutki uboczne. Kluczem do powodzenia terapii jest przede wszystkim niezbagatelizowanie problemu i jak najszybsze udanie się do lekarza już przy wystąpieniu pierwszych zmian.  Dodatkowo warto stosować się do wszystkich zaleceń lekarza prowadzącego, systematyczne wykonywać badania kontrolne i obserwować organizm.

Profilaktyka przy zakażeniu kiłą

W zarażeniu się krętkiem bladym powodującym kiłę oprócz samego leczenia ważnym jest stosowanie działań profilaktycznych. Mają one na celu uniknąć zarażenia kolejnych osób, a także dać możliwość szybszego wyleczenia. Pacjentom z kiłą zaleca się:

• Regularnie stosować antybiotyki zalecane przez specjalistów.
• Edukacja w temacie choroby oraz sposobów zarażenia się.
• Powiadomić partnera o chorobie, gdyż u niego też warto zastosować leczenie.
• Prawidłowo stosować prezerwatywy, jednak zaleca się całkowitego powstrzymania się od kontaktów seksualnych aż do momentu pełnego zagojenia zmian wczesnej kiły bądź do wyników badań serologicznych po wizycie kontrolnej.
• Wykonywać regularnie badania przesiewowe STI, czyli dotyczących innych zakażeń przenoszonych drogą płciową.