Jałowa martwica kości

Jałowa martwica kości występuje zarówno u dzieci jak i u dorosłych, z tym, że u tych młodszych znacznie częściej ze względu na niepołączone jeszcze naczynia krwionośne w różnych obszarach rosnących kości i niewystarczające ich odżywienie. Dodatkowo szczególnie ostrożni powinni być dorośli wykonujący prace związane z narażeniem na wibracje czy nagłe zmiany ciśnienia co prowadzi do częstych występowania mikrourazów, a to może spowodować jałową martwicę kości.

Jałowa martwica kości – co to jest?

Są to grupy chorób, których wspólną cechą jest obumieranie tkanki kostnej lub jej fragmentów, a następnie pojawienie się martwicy. “Jałowe” oznacza, że martwice nie są związane z działaniem chorobotwórczych drobnoustrojów, tzn. bakterii, wirusów czy pasożytów, lecz z wieloma innymi czynnikami. Razem z postępowaniem choroby tkanki obumierają, a na ich miejsce pojawiają się nowe, lecz na skutek działania siły czy obciążeń często zdeformowane i dużo słabsze.

Przyczyny powstawania jałowych martwic kości

Główną przyczyną jest przede wszystkim zaburzenie ukrwienia jądra kostnienia kości, które szczególnie bierze się z:

• zatorów,
• urazów wszelakiego rodzaju,
• zakrzepów.

Dodatkowo na cały proces chorobowy wpływają takie czynniki jak:

• mikrourazy,
• gwałtowny wzrost kości, tzw. skok wzrostowy, szczególnie u chłopców,
• niedorozwój panewki stawu biodrowego u niemowląt,
• regularne picie alkoholu w dużych ilościach,
• leki, m.in. przeciwwirusowe, sterydowe, np. glikokortykosteroidy,
• hiperlipidemia/ zaburzenia metabolizmu tłuszczu → podwyższone stężenie tłuszczów,
• chemioterapia,
• choroby krwi (np. anemia sierpowata),
• choroby autoimmunologiczne, głównie reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy,
• choroba dekompresyjna (kesonowa).

Jałowe martwice kości →  rodzaje chorób:

• w kończynie dolnej
• Perthesa → zajmuje głowę i szyjkę kości udowej
• Freiberga – Köhlera II → obejmuje głowę II, bądź rzadko kiedy III kości śródstopia
• Osgooda – Schlattera → dotyczy guzowatości kości piszczelowej
• Köhlera I → obejmuje kość łódkowatą w stopie
• Haglunda → dotyka nasady kości piętowej
• Königa → wpływ na tkankę kostno-chrzęstną kolana
• Blounta → następuje w obecności piszczeli szpotawej, ze względu na martwicę bliższej, przyśrodkowej części przynasady oraz nasady kości piszczelowej
• w kończynie górnej
• Kienböcka → tyczy się kości księżycowatej w nadgarstku
• Pannera → zajmuje głowę kości ramiennej
• Preisera → tyczy się kości łódeczkowatej w nadgarstku
• w kręgosłupie
• Scheuermanna → zajmuje płytki graniczne trzonów kręgów w kręgosłupie

Jakie są objawy?

Chory zwykle skarży się na dolegliwości bólowe w obrębie stawu, kości również tych sąsiednich, które zwiększają się w ciągu dnia, natomiast po wypoczynku ustępują. Dodatkowo w zależności od miejsca zmian chorobowych mogą pojawić się również:

• miejscowe obrzęki,
• miejscowe ocieplenie skóry,
• zaczerwienienie,
• unikanie wysiłku fizycznego,
• utykanie, ze względu na oszczędzanie chorej kończyny,
• chodzenie na palcach,
• bolesności po ucisku,
• ograniczenie ruchomości stawu zaatakowanego chorobą,
• chora noga szczuplejsza od drugiej, spowodowane zanikiem mięśniowym,
• krzywa postawa, ze względu na pochylenie miednicy i próby korzystania tylko z tej zdrowej kończyny,
• osłabienie siły ręki i utrudnione chwytanie,
• przykurcze mięśniowe,
• zaniki mięśniowe i w wyniku skrócenie kończyny,
• w zaawansowanym stadium choroby, nawet zniekształcenia kończyn,
• deformacje kości, co może doprowadzić do niepełnosprawności.

Jak rozpoznać jałową martwicę kości i do kogo się udać?

Jeśli zaobserwujemy obrzęk którejś kończyny wraz z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi, należy udać się do ortopedy lub pediatry – w przypadku dziecka, bądź do lekarza rodzinnego w przypadku osoby dorosłej. Pomoc dostaniemy również od lekarza internisty.

Specjalista przeprowadzi z nami szczegółowy wywiad, w którym zapyta nas o objawy, przyjmowane przez nas leki i ewentualnie przewlekłe choroby. Następnie lekarz zrobi podstawowe badanie rozpoznawcze, w celu sprawdzenia zmian wynikniętych nasilającą się chorobą.

Lekarz może wystawić skierowanie do ortopedy lub reumatologa (w zależności od wieku pacjenta), gdzie wykonamy dodatkowe badania, czyli:

• zdjęcie rentgenowskie,
• tomografia komputerowa,
• ultrasonograficzne (USG).

Jałowa martwica kości jest chorobą, w której zmiany są zauważalne w wyżej wymienionych badaniach obrazowych, lecz należy pamiętać, że nie zawsze tak jest, zwłaszcza w początkowym stadium choroby.

Pamiętajmy, im wcześniej udamy się do lekarza i choroba ta zostanie zdiagnozowana, tym mamy większą szansę na pełne wyleczenie, bez powikłań.

Jałowa martwica kości – leczenie, rehabilitacja

Gdy mamy już mamy pełne badania i lekarz zdiagnozował nam jałową martwicę kości przechodzimy do leczenia, które niestety może potrwać nawet kilkanaście miesięcy. Opiera się na zmniejszeniu obciążenia kończyny, w tym również stawu aby nowa, zdrowa tkanka kostna, nie uległa zniekształceniom i deformacjom. Ortopeda stosuje specjalne aparaty, wkładki czy wyciągi ortopedyczne, aby zachować pełne ruchy w stawie bez dolegliwości bólowych oraz przede wszystkim, aby nowa tkanka kostna nabrała prawidłowych kształtów. Dodatkowo dobrą metodą jest założenie gipsów ćwiczebnych, które świetnie pomogą w pracy z fizjoterapeutą.

Dostaniemy specjalny zestaw ćwiczeń oraz zabiegi fizykoterapeutyczne, które wykonywane pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty pomogą nam szybciej wrócić do pełnej sprawności i uporać się ograniczoną ruchomością w stawie, bólem czy przykurczami mięśni wywołanymi jałową martwicą kości.

Rzadko, lecz zdarza się, że lekarz zaleci ograniczenie aktywności fizycznej bądź tymczasowo unieruchamia kończynę. Natomiast w zaawansowanym przypadku będzie konieczne leczenie operacyjne, w którym zostanie nadany prawidłowy kształt kości lub stawu, aby przyspieszyć regenerację stawu bądź wstawienie drobnej protezy.

Podczas całego okresu leczenia, należy pamiętać, aby być pod opieką specjalisty, gdyż może to zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań podczas dodatkowych deformacji.

Co robić po zakończeniu leczenia?

Gdy nasze leczenie w przypadku choroby jałowej martwicy kości dobiegło końcowi, należy pamiętać o regularnych wizytach u ortopedy, w celu oceny sprawności i badań kontrolnych, aby choroba nie powróciła oraz aktywności fizycznej.

W celu uzyskania większej ilości informacji polecamy stronę Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego lub zasięgnięcie porady u naszych specjalistów.

Jałowa martwica kości piętowej 

Jałowa martwica kości piętowej, znana również jako choroba Haglunda-Severa, a potocznie pięta Haglunda, jest schorzeniem występującym głównie u dzieci i młodzieży w okresie intensywnego wzrostu, a także u osób aktywnych fizycznie czy po urazach, zwłaszcza nawracających. Charakteryzuje się przeciążeniem i niedokrwieniem tylnej części pięty, co prowadzi do powstawania zmian zwyrodnieniowych w kości piętowej.

Głównym mechanizmem jest niedokrwienie tylnej części kości piętowej, które prowadzi do obumierania tkanki kostnej. Przyczyny obejmują:

• przeciążenia podczas aktywności fizycznej,
• zaburzenia wzrostu kostnego u dzieci,
• mikrourazy, zwłaszcza nawracające,
• nieprawidłowości budowy anatomicznej, takie jak płaskostopie czy stopa wydrążona,
• noszenie niewłaściwego obuwia,
• infekcje,
• predyspozycje genetyczne,
• nadwagę. 

Pierwszym objawem choroby jest ból pięty, zlokalizowany poniżej przyczepu ścięgna Achillesa. Ból zwykle nasila się podczas aktywności fizycznej – takiej jak bieganie czy długotrwałe chodzenie – i może prowadzić do utykania. Typowe objawy jałowej martwicy kości piętowej obejmują:

• bolesność przy ucisku tylnej części pięty,
• obrzęk lub zgrubienie guza piętowego,
• nasilenie dolegliwości przy zgięciu grzbietowym stopy,
• ucisk w tylnej części pięt podczas zakładania buta oraz ból podczas noszenia obuwia.

W zaawansowanych przypadkach ból może uniemożliwiać normalne funkcjonowanie, a nieleczona choroba może prowadzić do wtórnego zapalenia ścięgna Achillesa.

Podobne objawy mogą występować przy innych schorzeniach, takich jak ostroga piętowa, dlatego diagnostyka obejmuje szczegółowy wywiad, badanie fizykalne czy badanie rentgenowskie (RTG). Wczesne wykrycie zmian umożliwia skuteczniejsze leczenie i poprawia rokowania.

Leczenie jałowej martwicy kości piętowej koncentruje się na łagodzeniu bólu i odciążeniu pięty. Przykładowe metody obejmują:

• stosowanie wkładek ortopedycznych i obuwia odciążającego,
• ograniczenie aktywności fizycznej, szczególnie biegania i długiego chodzenia,
• ciepłe kąpiele, 
• masaże,
• krioterapię,
• stosowanie środków przeciwbólowych, a w razie potrzeby sterydów,
• fizjoterapię, w tym techniki manualne poprawiające ukrwienie i elastyczność mięśni łydki oraz ścięgna Achillesa.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów, a choroba postępuje, można rozważyć usunięcie narośli kostnej metodą chirurgiczną. Po zabiegu konieczne jest czasowe unieruchomienie stopy oraz intensywna rehabilitacja, która umożliwia powrót do pełnej sprawności po około sześciu tygodniach.

Jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej 

Jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej, znana również jako choroba Osgooda-Schlattera, to jedno z najczęstszych schorzeń powodujących ból kolana u dzieci i młodzieży w okresie intensywnego wzrostu. Dotyczy głównie aktywnych fizycznie młodych osób, szczególnie uprawiających sporty wymagające biegania, skakania czy szybkich zmian kierunku ruchu, takich jak piłka nożna, koszykówka czy łyżwiarstwo.

Jak dochodzi do rozwoju jałowej martwicy guzowatości kości piszczelowej u dzieci? W okresie intensywnego wzrostu kośca mięsień czworogłowy uda wywiera coraz większe napięcie i zwiększa obciążenie guzowatości kości piszczelowej. Powtarzające się mikrourazy w tym miejscu prowadzą do rozwoju stanu zapalnego oraz degeneracji chrząstki wzrostowej. Schorzenie może występować obustronnie i częściej dotyczy chłopców niż dziewcząt.

Najczęstsze objawy jałowej martwicy guzowatości kości piszczelowej to:

• ból w okolicy guzowatości piszczeli, nasilający się podczas aktywności fizycznej, zwłaszcza w trakcie biegania, skakania lub wchodzenia po schodach,
• obrzęk i tkliwość w okolicy guzowatości kości piszczelowej, kilka centymetrów poniżej rzepki,
• zaczerwienienie i ocieplenie skóry w okolicy kolana,
• utrudnione klękanie lub utykanie w przypadku nasilonych objawów.

Z czasem guzowatość kości piszczelowej może przerastać, co prowadzi do widocznego uwypuklenia, które może stanowić defekt kosmetyczny.

Rozpoznanie opiera się na wywiadzie klinicznym oraz badaniu fizykalnym, ale potwierdzenie diagnozy wymaga wykonania badań obrazowych, takich jak zdjęcie rentgenowskie (RTG) lub badanie ultrasonograficzne (USG). Zdjęcie RTG może uwidocznić rozrost kostny guzowatości piszczelowej lub jej uszkodzenie, a badanie USG ocenia stan tkanek miękkich i więzadła rzepki.

Leczenie jałowej martwicy guzowatości kości piszczelowej koncentruje się na łagodzeniu objawów bólowych i zapobieganiu przeciążeniom. Najczęściej stosowane metody to:

• • Odpoczynek i ograniczenie aktywności fizycznej – w ostrych przypadkach całkowite przerwanie treningów,
  • Zimne okłady – zmniejszające ból i obrzęk,

• Stosowanie leków przeciwbólowych,

• Fizjoterapia – indywidualnie dobrane ćwiczenia poprawiające elastyczność i siłę mięśni czworogłowych oraz ogólną stabilizację stawu kolanowego.
• Techniki manualne – rozluźnianie mięśniowo-powięziowe obciążonych struktur, takich jak mięsień czworogłowy uda, w celu zmniejszenia napięcia więzadła rzepki.

Leczenie operacyjne stosuje się jedynie w ciężkich, zaawansowanych przypadkach, gdy metody zachowawcze nie przynoszą rezultatów, a ból znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Zabieg polega na chirurgicznym opracowaniu zmienionego przyczepu więzadła rzepki.

Rokowanie w przypadku choroby Osgooda-Schlattera jest dobre – schorzenie samoogranicza się po zakończeniu wzrostu kośćca. W rzadkich przypadkach przerost guzowatości kości piszczelowej może utrzymywać się jako trwałe zgrubienie. Całe szczęście, nie wpływa ono jednak na funkcjonowanie, poza utrudnieniem klękania u niektórych pacjentów.

Jałowa martwica głowy kości udowej 

Jałowa martwica głowy kości udowej to poważne schorzenie, w którym dochodzi do obumierania tkanki kostnej głowy kości udowej z powodu zaburzeń dopływu krwi. Występuje zwykle u dzieci między 3. a 14. rokiem życia, częściej u chłopców. Określa się ją jako chorobę Perthesa (martwica typu Legga-Calvégo-Perthesa). Jałowa martwica głowy kości udowej może pojawić się również u dorosłych. Choroba ta może prowadzić do trwałego uszkodzenia stawu biodrowego, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana i leczona.

U dzieci jałowa martwica głowy kości udowej najczęściej wynika z zaburzeń ukrwienia spowodowanych: zmiennościami anatomicznymi naczyń, przebytymi urazami, zaburzeniami krzepnięcia, zaburzeniami syntezy kolagenu czy predyspozycjami genetycznymi.

U dorosłych schorzenie bywa powiązane z:

• przebytymi urazami, np. zwichnięciem biodra czy złamaniem szyjki kości udowej,
• nadużywaniem alkoholu,
• terapią glikokortykosteroidami,
• niedożywieniem,
• chorobami metabolicznymi, zaburzeniami metabolizmu tłuszczów,
• powikłaniami po chemioterapii.

Dominującym objawem jałowej martwicy głowy kości udowej jest ból w okolicy biodra i pachwiny, który początkowo pojawia się po aktywności fizycznej, a z czasem może występować także w spoczynku. Dzieci często zgłaszają ból kolana, co może utrudniać prawidłową diagnozę. Inne możliwe objawy to:

• ograniczenie ruchomości stawu biodrowego, zwłaszcza w zakresie odwodzenia oraz rotacji wewnętrznej,
• utykanie,
• przykurcze mięśniowe,
• zaniki mięśni, a w zaawansowanych stadiach – skrócenie kończyny.

Rozpoznanie jałowej martwicy głowy kości udowej opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu przedmiotowym i wykonaniu badań obrazowych. Podstawowe badania to zdjęcie rentgenowskie (RTG) – pomocne w bardziej zaawansowanych stadiach choroby, oraz badanie ultrasonograficzne (USG) – szczególnie przydatne u dzieci. Wykrycie zmian na wczesnym etapie umożliwia rezonans magnetyczny.

Leczenie w jałowej martwicy głowy kości udowej u dzieci ma na celu utrzymanie prawidłowego kształtu głowy kości udowej oraz zachowanie ruchomości biodra. W zależności od zaawansowania choroby stosuje się leczenie zachowawcze (np. odciążanie kończyny za pomocą kul, ćwiczenia fizjoterapeutyczne, czy stosowanie specjalnych szyn lub wyciągów odwodzących kończynę) lub leczenie operacyjne (np. nawiercanie głowy kości udowej czy osteotomie korekcyjne w celu poprawy ustawienia kości).

U dorosłych leczenie zależy od stopnia zaawansowania choroby. Stosuje się leczenie zachowawcze (np. odciążanie kończyny przez kilka tygodni lub miesięcy i chodzenie o kulach, iniekcje dostawowe zmniejszające ból, podawanie czynników wzrostu do zajętej chorobą okolicy czy stosowanie stabilizatorów zewnętrznych mających na celu rozciągnięcie stawu i odciążenie kości zajętej martwicą) lub leczenie operacyjne (np. nawiercanie głowy kości udowej i zastosowanie przeszczepów kostnych, osteotomie derotacyjne, w zaawansowanych przypadkach – protezoplastyka biodra).

Rokowanie zależy od wieku pacjenta, stopnia zaawansowania choroby oraz tego, jak szybko została postawiona diagnoza. U dzieci choroba Perthesa ma lepsze rokowania, jeśli zostanie wykryta przed 5. rokiem życia. U dorosłych rokowanie jest gorsze – często konieczna jest wymiana stawu na protezę.

Jałowa martwica kości piętowej u dzieci – rehabilitacja 

Rehabilitacja w jałowej martwicy kości piętowej u dzieci koncentruje się na łagodzeniu objawów oraz zapobieganiu nawrotom dolegliwości. Jednakże celem rehabilitacji nie jest tylko eliminacja objawów bólowych, ale także powrót do pełnej sprawności w kontrolowany i bezpieczny sposób. 

Podstawowym krokiem w rehabilitacji jest unikanie obciążających aktywności, takich jak bieganie czy skakanie, które mogą nasilać ból i zaostrzać objawy. Dziecko nie musi jednak rezygnować całkowicie z aktywności fizycznej – wskazane są sporty mniej obciążające stopy, takie jak pływanie czy jazda na rowerze.

Ponadto, zaleca się stosowanie wkładek ortopedycznych, które odciążają podłużne sklepienie stopy i zmniejszają nacisk na piętę. Ważne jest również noszenie odpowiedniego obuwia z miękką piętą lub żelowymi wkładkami, co zapewnia większy komfort i zmniejsza dolegliwości bólowe.

Kolejnym ze sposobów rehabilitacji są ćwiczenia rozciągające mięsień trójgłowy łydki. Mogą to być zarówno ćwiczenia czynne, jak i bierne, wykonywane kilka razy dziennie. Regularny stretching pomaga zmniejszyć napięcie w okolicy stopy i łydki, co pozytywnie wpływa na odciążenie kości piętowej.

Podczas powrotu do aktywności sportowej korzystne może być zastosowanie metod kinesiology tapingu, czyli aplikacji plastrów wspierających układ mięśniowo-szkieletowy. Prawidłowo założone plastry redukują przeciążenia i wspomagają regenerację tkanek.

Dzięki właściwie przeprowadzonej rehabilitacji większość dzieci z jałową martwicą kości piętowej odzyskuje pełną sprawność bez konieczności stosowania inwazyjnych metod leczenia.

Jałowa martwica kości piętowej na zdjęciu rentgenowskim (RTG) 

Diagnostyka jałowej martwicy kości piętowej opiera się głównie na badaniu rentgenowskim (RTG), które stanowi podstawowe narzędzie obrazowe w rozpoznawaniu tej choroby. RTG jest szeroko stosowane, łatwo dostępne i stosunkowo niedrogie, dzięki czemu często wybierane jako pierwsza metoda diagnostyczna.

RTG polega na wykorzystaniu promieniowania rentgenowskiego, które przechodzi przez ciało pacjenta i tworzy obraz na specjalnej błonie lub detektorze. W diagnostyce jałowej martwicy kości piętowej zdjęcia wykonuje się zazwyczaj w projekcjach bocznej i przednio-tylnej, choć w niektórych przypadkach stosowane są także projekcje celowane, skośne lub czynnościowe.

Badanie rentgenowskie jest kluczowe w ocenie postępu choroby i planowaniu leczenia. Dzięki niemu możliwe jest:

• potwierdzenie obecności zmian w obrębie kości piętowej,
• ocena stopnia zaawansowania martwicy,
• wykluczenie innych potencjalnych przyczyn bólu pięty, takich jak ostroga piętowa czy zapalenie kaletki maziowej. 

W obrazie rentgenowskim jałowa martwica guza piętowego uwidacznia się jako wzmożone wysycenie jądra kostnienia, a w późniejszych etapach widoczna jest fragmentacja oraz przebudowa kości. Charakterystyczne zmiany obejmują:

• rozfragmentowane jądro kostnienia guza piętowego,
• pola zagęszczeń w obrębie kości,
• drobne rozrzedzenia w strukturze,
• nieregularne zwapnienia lub zgrubienia części korowej kości.

W przypadku bardziej zaawansowanego stadium można zaobserwować wtórne zmiany zwyrodnieniowo-zapalne, takie jak zapadnięcie powierzchni stawowej czy sekwestracja części korowej kości.

Jałowa martwica kości – fizjoterapia 

Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu jałowej martwicy kości, niezależnie od lokalizacji zmian. Głównym celem jest przywrócenie funkcji stawów, zmniejszenie bólu oraz zapobieganie deformacjom. Indywidualne podejście i odpowiedni dobór technik fizjoterapeutycznych mogą znacząco przyspieszyć proces regeneracji i poprawić jakość życia pacjenta. Wczesne wdrożenie terapii zwiększa szanse na pełne wyleczenie i powrót do normalnej aktywności fizycznej.

Fizjoterapia w jałowej martwicy guza piętowego 

Fizjoterapia jałowej martwicy guza piętowego koncentruje się na zmniejszeniu dolegliwości bólowych oraz odciążeniu stopy:

• Techniki manualne – masaże mięśni łydki (mięsień płaszczkowaty, mięsień brzuchaty łydki) oraz powięzi podeszwowej poprawiają ukrwienie i elastyczność tkanek.
• Fizykoterapia – krioterapia i ultradźwięki pomagają łagodzić ból i zmniejszać stan zapalny.
• Ćwiczenia – rozciąganie mięśni łydki oraz ćwiczenia poprawiające zakres zgięcia grzbietowego stopy wspierają przywracanie funkcji stopy.
• Kinesiology taping – aplikuje się specjalne taśmy/plastry, co stabilizuje piętę i zmniejsza obciążenie guza piętowego.
• Ponadto, zaleca się noszenie wkładek ortopedycznych oraz ograniczenie aktywności fizycznej, takiej jak bieganie czy skakanie.

Fizjoterapia w jałowej martwicy głowy kości udowej 

W jałowej martwicy głowy kości udowej terapia obejmuje:

• Odciążenie stawu biodrowego – unikanie nadmiernego obciążenia kończyny za pomocą specjalnych aparatów, wyciągów lub szyn.
• Techniki manualne – terapia punktów spustowych i mięśniowo-powięziowe techniki relaksacyjne pomagają zmniejszyć napięcie mięśniowe.
• Ćwiczenia ruchowe – delikatne ćwiczenia w odciążeniu przywracają zakres ruchów w biodrze.
• Wzmacnianie mięśni posturalnych – ćwiczenia ukierunkowane na stabilizację ciała i poprawę postawy. 

W fazie aktywnego leczenia wykonuje się ćwiczenia wzmacniające (aktywacja mięśni odpowiedzialnych za wyprost, odwiedzenie i rotację stawu biodrowego), treningi chodu (nauka prawidłowego wzorca chodu z uwzględnieniem odciążania stawu) oraz stopniowe obciążanie stawu (ćwiczenia wykonywane w pozycji leżącej z minimalnym obciążeniem kończyny).

Fizjoterapia w jałowej martwicy guzowatości kości piszczelowej

W jałowej martwicy guzowatości kości piszczelowej rehabilitacja skupia się na zmniejszeniu przeciążeń więzadła rzepki oraz redukcji bólu. Stosuje się:

• Ćwiczenia rozciągające – rozluźnienie mięśnia czworogłowego uda i wzmocnienie mięśni antagonistycznych.
• Fizykoterapia – krioterapia, laseroterapia niskoenergetyczna, jonoforeza wapniowa i lidokainowa łagodzą ból i stany zapalne.
• Trening funkcjonalny – ćwiczenia poprawiające elastyczność i siłę mięśniową pomagają zapobiegać nawrotom choroby.

Fizjoterapia w leczeniu innych lokalizacji martwicy kości

• Martwica kości śródstopia – odciążenie łuku stopy za pomocą wkładek ortopedycznych, ćwiczenia wzmacniające oraz techniki manualne.

Jałowa martwica kości u dorosłych 

Jałowa martwica kości to schorzenie polegające na obumieraniu fragmentu tkanki kostnej bez udziału drobnoustrojów chorobotwórczych. Choć częściej dotyka dzieci i młodzieży, zmagać się z nią mogą również osoby dorosłe.

Martwica jałowa kości wynika z niedokrwienia fragmentu kości, co prowadzi do obumierania komórek kostnych. Proces ten nie jest wywołany infekcjami, dlatego określa się go mianem „jałowego”. W trakcie choroby tkanka martwicza jest stopniowo zastępowana nową tkanką kostną. Niestety, odbudowana kość często nie posiada pełnej wytrzymałości i jest podatna na deformacje, co może prowadzić do trwałych zmian w obrębie układu ruchu.

Jałowa martwica kości przebiega w czterech fazach:

1. Faza początkowa – obumieranie fragmentu kości, zazwyczaj bezobjawowe.
2. Faza martwicza – rozwój martwiczej tkanki kostnej, co zaczyna powodować pierwsze objawy.
3. Faza fragmentacji – martwicza tkanka jest stopniowo zastępowana przez nową kość, jednak w tej fazie kość jest najbardziej narażona na deformacje.
4. Faza odbudowy i utrwalania zmian – martwa tkanka zostaje w pełni zastąpiona nową, której kształt i jakość zależą od wcześniejszego stopnia obciążenia chorej kończyny.

W przypadku osób dorosłych głównymi czynnikami ryzyka rozwoju jałowej martwicy kości są:

• Przebyte urazy – złamania, zwichnięcia lub odłamanie fragmentu kości mogą zaburzać ukrwienie i prowadzić do martwicy.
• Nadużywanie alkoholu – wpływa na układ naczyniowy i może prowadzić do zaburzeń w dopływie krwi do kości.
• Stosowanie glikokortykosteroidów – ich długotrwałe stosowanie zwiększa ryzyko martwicy w wyniku zaburzeń metabolizmu i osłabienia struktury kości.
• Choroba dekompresyjna – związana z gwałtownymi zmianami ciśnienia, prowadząca do powstawania pęcherzyków azotu w tkankach, które mogą blokować przepływ krwi.
• Zaburzenia metaboliczne – wysokie stężenie lipidów we krwi, jak np. nadmiar cholesterolu, może prowadzić do zaczopowania naczyń krwionośnych.
• Mikrourazy i drgania – wynikające z wykonywania określonych zawodów (np. obsługa młota pneumatycznego) lub intensywnych treningów sportowych.

Początkowo objawy mogą być subtelne, lecz z czasem pojawiają się:

• Ból – zlokalizowany w obrębie dotkniętej kości, np. biodra, kolana, nadgarstka czy stopy.
• Ograniczenie ruchomości – staw staje się mniej elastyczny, a ruchy mogą być bolesne.
• Zniekształcenie – w wyniku postępu choroby kość może ulec deformacji.
• Zanik mięśni – spowodowany unieruchomieniem i nieużywaniem kończyny.

Leczenie jałowej martwicy kości u dorosłych zależy od zaawansowania choroby i obejmuje:

•  Leczenie zachowawcze

• • Odciążenie kończyny – stosowanie kul lub aparatów ortopedycznych, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom.
  • Farmakoterapia – leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz środki poprawiające mikrokrążenie.
  • Fizjoterapia – ćwiczenia poprawiające zakres ruchu, wzmacniające mięśnie oraz techniki manualne stymulujące przepływ krwi w obszarze dotkniętym martwicą.

• Leczenie operacyjne

• • Nawiercanie kości – umożliwia poprawę ukrwienia i regenerację kości.
  • Przeszczepy kostne – zastąpienie martwej tkanki zdrowym materiałem kostnym.
  • Protezy stawowe – w przypadku zaawansowanych zmian, szczególnie w obrębie stawu biodrowego, może być konieczna endoprotezoplastyka.

Jałowa martwica kości u dzieci 

Jałowa martwica kości u dzieci to schorzenie, które często budzi obawy rodziców. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie postępowanie mogą znacząco poprawić rokowania.

Jałowa martwica kości to proces chorobowy polegający na obumieraniu tkanki kostnej w wyniku zaburzeń ukrwienia w danym obszarze. Charakterystyczne dla tej choroby jest to, że nie bierze w niej udziału żaden czynnik infekcyjny, taki jak bakterie czy wirusy. Schorzenie najczęściej dotyczy dzieci i młodzieży w okresie intensywnego wzrostu, a zmiany martwicze lokalizują się zazwyczaj w miejscach największego obciążenia kości.

Nie zawsze da się jednoznacznie określić, co spowodowało jałową martwicę kości u dziecka. Wśród najczęstszych przyczyn i czynników ryzyka wymienia się:

• urazy mechaniczne, takie jak złamania czy powtarzające się mikrourazy;
• współwystępowanie chorób autoimmunologicznych, np. reumatoidalnego zapalenia stawów;
• przyjmowanie leków, takich jak glikokortykosteroidy czy leki przeciwwirusowe 
• leczenie chemioterapią,
• przeciążenia podczas aktywności fizycznej,
• zaburzenia wzrostu kostnego.

Objawy jałowej martwicy kości początkowo mogą być subtelne i trudne do zauważenia. Warto jednak zwrócić uwagę na:

• ból – dziecko może uskarżać się na dolegliwości bólowe, które początkowo mijają po odpoczynku, ale z czasem narastają;
• utykanie – zmieniony sposób chodzenia może być sygnałem, że dziecko odczuwa dyskomfort w obrębie kończyn dolnych;
• ograniczenie ruchomości stawu – trudności w wykonywaniu pełnych ruchów w stawie objętym zmianami chorobowymi. 

Jałową martwicę głowy kości udowej określa się jako chorobę Perthesa, kości piętowej jako chorobę Haglunda-Severa, a guzowatości kości piszczelowej jako chorobę Osgooda-Schlattera.

Proces leczenia jałowej martwicy kości u dzieci jest długotrwały i zależy od wieku dziecka oraz zaawansowania choroby. Głównym celem terapii jest ochrona obumarłej kości przed dalszymi obciążeniami oraz stworzenie optymalnych warunków dla regeneracji.

W ramach leczenia stosuje się:

• odciążenie kończyny – unikanie intensywnego wysiłku fizycznego, korzystanie z kul ortopedycznych lub przyrządów odciążających;
• fizjoterapię – ćwiczenia mające na celu poprawę ruchomości stawu, wzmocnienie mięśni oraz zapobieganie przykurczom;
• leczenie farmakologiczne – leki przeciwbólowe;
• specjalistyczne wkładki ortopedyczne – w przypadku jałowej martwicy w obrębie stóp lub pięt.

W niektórych przypadkach, gdy zmiany martwicze są rozległe, konieczne może być leczenie operacyjne. Polega ono na korekcji kształtu kości, przeszczepie tkanki kostnej lub, w ostateczności, na założeniu endoprotezy.

Im szybciej zostanie rozpoznana i leczona jałowa martwica kości, tym większe szanse na uniknięcie trwałych deformacji. Prawidłowo prowadzona terapia pozwala dziecku na powrót do pełnej sprawności. Jałowa martwica kości to choroba, która w znacznym stopniu może wpłynąć na codzienne funkcjonowanie dziecka, jednak dzięki odpowiedniemu leczeniu możliwe jest jej całkowite wyleczenie.

Bibliografia:

• Stopa dziecięca w praktyce ortopedycznej. Red. Napiontek, Marek . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021, 413 s. ISBN 978-83-200-6511-4, doi: https://doi.org/10.53270/2021.008
• Ortopedia i traumatologia. Tom 1-2. Red. Gaździk, Tadeusz Sz. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2010, 707 s. ISBN 978-83-200-6085-0
• Białoszewski, Dariusz. Fizjoterapia w ortopedii. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014, 341 s. ISBN 978-83-200-5098-1
• Konarski, W. et al. Avascular Necrosis of Femoral Head-Overview and Current State of the Art. Int J Environ Res Public Health 19, 7348 (2022).