Deformacje kręgosłupa u dzieci

Wiele godzin w ławce szkolnej, brak aktywności fizycznej, a przy tym siedzący tryb życia i za ciężkie plecaki, a w tym wszystkim era tabletów, smartfonów od najmłodszych lat. To wszystko może doprowadzić do deformacji kręgosłupa u dzieci i młodzieży. Na szczęście mamy XXI wiek i technologia zwłaszcza w medycynie pnie się coraz bardziej w górę, dzięki temu możemy wyleczyć praktycznie każdą wadę. Najważniejsze jest jednak, aby jak najszybciej zauważyć u dziecka charakterystyczne objawy i zgłosić się z nimi do odpowiedniego lekarza.

Czym są deformacje kręgosłupa?

Najprościej mówiąc są to wszystkie odchylenia od prawidłowego kształtu kręgosłupa i ułożenia kręgów względem innych, często z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi. Zwykle są to deformacje mocno zauważalne u dzieci, np.: pochylenie ciała w bok, mocno odstające łopatki oraz skrzywienie tułowia, które od razu rzucają się w oczy. Jednak skąd możemy wiedzieć czy dana postawa jest prawidłowa? U większości populacji charakteryzuje się swobodnym i przede wszystkim prostym ułożeniem ciała z zachowanymi fizjologicznymi skrzywieniami kręgosłupa.

Przyczyny deformacji u dzieci

Wady kręgosłupa u dzieci najczęściej mają podłoże złych nawyków, np. garbienie się przy biurku, zbyt ciężkie plecaki, czy wyciągnięta szyja nad smartfonem. Do złych nawyków zaliczamy także nieodpowiednie odżywianie, które często jest zaniedbywane przez rodziców czy opiekunów. Kręgosłup jest bardzo wrażliwy również na wszelkiego rodzaju choroby: porażenia mięśni grzbietu, krzywica, gruźlica, zwichnięcia biodra bądź złamania kości.

Bardzo rzadko przyczyną są wady wrodzone, jak choroby kości, mięśni czy nawet kłopoty ze słuchem czy wzrokiem. Dodatkowo na koniec, a co najważniejsze brak ruchu wśród dzieci i bezpodstawne zwolnienia z lekcji wf-u, co jest razem ze złym odżywianiem najczęstszymi przyczynami również nadwagi. Problemy emocjonalne i psychiczne są następstwem otyłości i zgarbionej pozycji, co analogicznie również ma negatywny wpływ na kręgosłup.

Deformacje kręgosłupa – czym się objawiają?

Ogólnymi objawami wad kręgosłupa są widoczne pochylenia tułowia oraz wcześniej występujące dolegliwości bólowe pleców, szyi, a nawet głowy. Aczkolwiek ze względu na to jaki jest to rodzaj deformacji wyróżniamy oczywiście inne charakterystyczne objawy. Zatem wśród dziecięcych deformacji wyróżniamy:

Skolioza to pochylenie kręgosłupa na lewą bądź prawą stronę, w jednym lub kilku miejscach spowodowane zaburzonym balansem mięśniowym. Może ono pogorszyć działanie układu oddechowego, krwionośnego i ogólną wydolność organizmu, gdy nie zostanie podjęte leczenie. Zwykle objawami skoliozy są tzw. boczne skrzywienie, biodra i ramiona na różnej wysokości, wystające łopatki, nierówne wcięcia w talii, w zaawansowanej fazie nierówne nogi.

Kifoza to nadmierne wygięcie odcinka piersiowego kręgosłupa oraz przodopochylenie głowy. Objawia się zwykle tzw. okrągłymi plecami, wysunięte do przodu barki i głowa, zaokrąglone ramiona, spłaszczona i zapadnięta klatka piersiowa, rozsunięte i odstające od klatki piersiowej łopatki, zwiększone tyłopochylenie miednicy. Dodatkowo mogą też się pojawić bóle górnej części pleców i problemy z oddychaniem ze względu na ucisk na płuca, a w zaawansowanym stopniu charakterystyczny garb.

Lordoza to deformacja kręgosłupa polegająca na pogłębieniu fizjologicznej lordozy, z widocznym wysunięciem odcinka lędźwiowego kręgosłupa w przód. Może być powodem wystąpienia zaburzeń trawienia, menstruacyjnych u kobiet czy przewlekłym bólom brzucha, gdy pozostanie nie leczona. Objawy lordozy to tzw. plecy wklęsłe, przodopochylenie miednicy, wypięty brzuch, uwypuklone pośladki czy ból w okolicach odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.

Plecy płaskie to zniesienie oraz spłycenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, które nieleczone mogą prowadzić do zwyrodnień kręgosłupa. Charakterystycznymi objawami oprócz dolegliwości bólowych całego kręgosłupa i narządów wewnętrznych są opadnięte i wysunięte do przodu barki i spłaszczona klatka piersiowa. Dodatkowo w plecach płaskich widoczne są odstające łopatki, asteniczna sylwetka, tyłopochylenie miednicy, zmniejszone napięcie mięśni tułowia, patologiczne położenie narządów wewnętrznych.

Plecy okrągło-wklęsłe to wada kręgosłupa, odwrotna do pleców płaskich, w której następuje pogłębienie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, czyli lordozy lędźwi i znacznej kifozy odcinka piersiowego. Do objawów należy wysunięcie do przodu głowy i barków, odstające łopatki, uwypuklone pośladki i brzuch i zwiększone przodopochylenie miednicy. Wada ta oprócz sporych dolegliwości bólowych, powoduje zmiany w pojemności i wielkości narządów i jam ciała. To z kolei może doprowadzić do wielu groźnych chorób.

Brak interwencji lekarza w przypadku jednego z odchyleń jest szczególnie niebezpieczne u dzieci, ze względu na zaburzenia w funkcjonowaniu młodego, dopiero rozwijającego się organizmu. Wpływa na stan psychiczny dziecka, wygląd oraz osłabia pracę wszystkich narządów organizmu, w tym najbardziej układu krwionośnego i oddechowego. Nieleczone powikłania deformacji kręgosłupa w postaci problemów nie tylko z postawą, ale i z narządami mogą zagrażać zdrowiu i życiu.

Jak zdiagnozować wady kręgosłupa?

Przypadłość najczęściej jest zauważalna przez rodziców bądź opiekunów, kiedy następuje deformacja postawy. Jest już to zdecydowanie późno na leczenie i terapia może potrwać znacznie dłużej. Dodatkowo nie mamy pewności, że wrócimy całkowicie do prawidłowej postawy, dlatego tak ważna jest profilaktyka i ciągła obserwacja rozwoju dziecka.

Patrząc jakie mamy ogólne etapy powstawania wad, ważne jest, aby interweniować najpóźniej w drugiej fazie i nie bagatelizować notorycznego marudzenia dziecka: “boli mnie tu cały czas”. Plus warto zwracać uwagę czy dziecko chętnie się zgłasza do aktywności fizycznej czy ma zawsze jakieś wymówki. Jest to bardzo ważne, gdyż możemy dzięki temu szybko zareagować i nie dopuścić do nieodwracalnych deformacji kręgosłupa. Warto zatem znać fazy powstawania tych wad:
a) okres I → wzmożone napięcie jednych mięśni, a osłabienie drugich, które trwa od kilku tygodni do miesięcy. Z powodu braku jakichkolwiek objawów okres ten jest w większości niezauważalny.
b) okres II → tutaj powstają przykurcze, co objawia się charakterystycznym bólem mięśni, stawów czy więzadeł i może trwać nawet kilka lat. Tutaj możemy szybko skorygować odchylenia i wrócić do prawidłowych kształtów sylwetki dziecka.
c) okres III → mamy do czynienia ze zmianami patologicznymi. Można zapobiec dalszym zmianom, jednakże, aby odwrócić to co powstało zwykle potrzebna jest intensywna rehabilitacja, a powrót do pełnego zdrowia w niektórych przypadkach jest już niemożliwy.

Deformacje kręgosłupa u dzieci – do kogo się zgłosić i jak je leczyć?

Gdy wady są na pierwszym etapie często ciężko rodzicom samemu je rozpoznać. Lekarze najczęściej przestrzegają rodziców przed odstającymi łopatkami, barkami i głową wysuniętymi do przodu, pochyleniem ciała na którąś ze stron, trudności przy chodzeniu czy nienaturalne wystający brzuszek. Dodatkowo, gdy maluch często nam zgłasza dolegliwości bólowe to znak, że już czas, aby jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
U dzieci ze względu na rozwijający się młody organizm i zdolność do szybkiej regeneracji, mamy ten plus, że możemy szybko i bez większych trudności wrócić do fizjologicznych krzywizn kręgosłupa.

Gdy zauważymy u dziecka któreś z wcześniej wymienionych objawów deformacji kręgosłupa, warto zabrać je do ortopedy bądź fizjoterapeuty. Oboje specjaliści są wykwalifikowani do radzenia sobie z deformacjami kręgosłupa. Bez różnicy do którego terapeuty się udamy wykona kompleksowe badanie diagnostyczne. Sprawdzi zakres ruchów, odchylenia od normy w ustawieniu kręgów i zbada mięśnie. Często niezbędny będzie wynik z USG mięśni, prześwietlenia kości, a nawet opis rezonansu magnetycznego i badanie krwi, wtedy lekarz skieruje nas na dodatkowe badania, aby potwierdzić swoją diagnozę.

Po przejściu przez całą serię badań specjalista przejdzie do leczenia. Niezbędny będzie do tego cały pakiet ćwiczeń, gdzie terapeuta nauczy jak je wykonywać, będzie je nadzorował i część zaleci do wykonywania w domu razem z maluchem. Zazwyczaj jest to gimnastyka korekcyjna, ćwiczenia rozciągające i wzmacniające odpowiednie partie mięśni. Bardzo ważne jest, aby nie lekceważyć tego, a regularnie i prawidłowo je wykonywać. Tutaj zwracana uwaga jest na podejście rodziców do diagnozy i samej terapii. Często trzeba przeprowadzić odpowiednie rozmowy z opiekunami dziecka, gdyż problemy z kręgosłupem bywają bagatelizowane przez rodziców, a to daje o sobie znać w dorosłości, gdzie jest już ciężko o powrót do pełnego zdrowia.

Dodatkowo świetną metodą do leczenia wad kręgosłupa, gdy ćwiczenia nie dają rezultatu bądź występuje niechęć do ich wykonywania, będzie gorset. Jest on nakładany zwykle na kilka tygodni, na początku należy go nosić ciągle, a z czasem nakładany dziecku jest już tylko na noc. Bardzo dobre rezultaty przynosi również terapia manualna, masaże, taśmy korygujące postawę czy zabiegi fizykoterapeutyczne, które pomagają uśmierzyć ból, a na które możemy liczyć ze strony fizjoterapeuty.

W zaawansowanym przypadkach potrzebne będzie leczenie operacyjne, gdzie chirurg wstawi specjalne płytki stabilizujące kręgi, usunie przerośnięte mięśnie bądź zmieni miejsce ich przyczepów na te prawidłowe. Na szczęście bez obaw dla rodziców, którzy nie bagatelizują problemów zgłaszanych przez dziecko bądź diagnoz lekarza. Operacja jest ostatecznością, którą stara się stosować jak najrzadziej, gdy inne metody nie dadzą rady na bardzo zaawansowanej fazie deformacji kręgosłupa.

Deformacje kręgosłupa u dzieci – profilaktyka

Odpowiednia profilaktyka już od pierwszych miesięcy dziecka przynosi naprawdę rezultaty i warto o tym pamiętać, będąc rodzicem czy opiekunem brzdąca lub już starszaka. Warto wprowadzić w życie dziecka zbilansowaną dietę oraz sporo ruchu na świeżym powietrzu, zwłaszcza z jego rówieśnikami. Plac zabaw na osiedlu, piaskownica, zbieranie kasztanów czy wspólne sprzątanie bądź gotowanie. Wszystko to jest lepsze dla rozwoju dziecka niż kolejne godziny spędzone w sieci czy przed telewizorem.

Często zaleceniem ze strony lekarzy czy fizjoterapeutów jest zapisanie dziecka na basen, który świetnie poprawia układ krążeniowo-oddechowy i rozluźnia napięte mięśnie. Warto również zwrócić uwagę jak wygląda sprawa z rozmiarem ławek szkolnych do wysokości dziecka i wagi tornistra. Jako rodzice, mamy ogromną moc w szkole do wprowadzania zmian, zwłaszcza jako rada rodziców. Przecież wszystkim zależy na zdrowym rozwoju naszego najmłodszego pokolenia.