W ludzkim ciele znajduje się kilkanaście gruczołów dokrewnych. Są to specjalne struktury, których główną funkcją jest wydzielanie hormonów. Hormony zaś są związkami chemicznymi, które regulują czynności odpowiednich tkanek, poprzez wydzielenie ich do krwi bądź limfy, co umożliwia dostarczenie związków w odpowiednie miejsce. Jednym z takich gruczołów będącym ściśle związanym z podwzgórzem jest przysadka mózgowa. Ze względu na to, że zarówno jej przednia jak i tylna część wytwarza bardzo ważne dla organizmu hormony, szczególnie niebezpieczne jest jej nieprawidłowe działanie. Odpowiadają za to choroby przysadki, którymi mogą być zarówno nadczynność, niedoczynność, guzy czy wiele innych. Jakie mogą to być choroby, czy da się je leczyć oraz jak mogą się objawiać? O tym w poniższym artykule.
Spis treści:
Czym jest przysadka i za co odpowiada w organizmie?
Przysadka mózgowa jest wielkości ziarnka grochu gruczołem dokrewnym, który odpowiada za wytwarzanie, a następnie wydzielanie hormonów do krwi lub limfy, za pomocą której są przenoszone do tkanek organizmu. Oprócz pełnienia funkcji wydzielniczej jako jeden z narządów wewnątrzwydzielniczych zaliczany jest również do ośrodkowego układu nerwowego ze względu na swoje położenie. Gruczoł ten znajduje się wewnątrz czaszki, a dokładnie u podstawy mózgu w małym kostnym zagłębieniu nazywanym siodłem tureckim, poniżej podwzgórza.
Ważnym jest również dodać, że przysadka działa dzięki połączeniu z podwzgórzem, co umożliwia jej ściśle określone funkcjonowanie. Dzieje się tak, gdyż przysadka razem z podwzgórzem jest jednym z elementów układu wewnątrzwydzielniczego, czyli wydzielającego związki, zwanymi hormonami, które odpowiednio działają na tkanki. Cały proces jest możliwy, dzięki połączeniu gruczołów z układem nerwowym, który przesyła odpowiednią informację do mózgu, gdzie jest ona przetwarzana. Jest to potrzebne, aby móc regularnie dostosowywać pracę wszystkich narządów przez zróżnicowane wydzielanie hormonów na ciągle zmieniające się zapotrzebowanie organizmu.
Wiedząc już czym jest przysadka oraz gdzie się znajduje i jaką ma rolę należy uwzględnić, że wydzielanie odpowiednich hormonów związane jest z częścią przysadki. Dzieli się ona na przednią, czyli tą gruczołową, środkową i tylną. Ostatnia część jest zwana również nerwową z tego względu, że płat ten nie produkuje hormonów, a jedynie przechowuje te, które zostały wyprodukowane w podwzgórzu.
Część przednia przysadki wydziela:
- GH/STH – hormon wzrostu inaczej somatotropina. Oprócz dbania o prawidłowe tempo wzrostu, odpowiada również za gospodarkę lipidowo-białkowo-węglowodanową.
- PRL – prolaktyna, daje możliwość karmienia piersią dziecka przez matkę oraz decyduje o całym przebiegu laktacji.
- ACTH – hormon adrenokortykotropowy. Hormon ten steruje metabolizmem oraz odpornością organizmu, dzięki możliwościa wpływu na funkcjonowanie nadnerczy.
- TSH – hormon tyreotropowy jest to związek chemiczny odpowiedzialny za prawidłową pracę tarczycy. Pobudza to metabolizm przez wzgląd na wytwarzanie przez tarczycę tyroksyny i trijodotyroniny.
- FSH – hormon folikulotropowy odpowiedzialny za płodność u człowieka. U kobiet odpowiada za wydzielanie estrogenu i prawidłowy rozwój pęcherzyka jajnikowego, a u mężczyzn odpowiada za prawidłową produkcję spermy.
- LH – hormon luteinizujący również odpowiada za płodność u kobiet i mężczyzn. Dany związek chemiczny u Pań powoduje jajeczkowanie, poprzez produkcję progesteronu co daje możliwość powstania nowego życia. Natomiast u Panów odpowiada za wydzielanie testosteronu.
- Endorfiny, czyli słynne hormony szczęścia.
Część środkowa przysadki wydziela melanotropinę oraz lipotropinę – LPH. MSH, czyli melanotropina wpływa na kolor skóry, dzięki temu, że jest to hormon pobudzający wytwarzanie melaniny przez komórki barwnikowe skóry. Jest to bardzo ważny związek chemiczny, który chroni skórę przed promieniowaniem UV. Natomiast LPH dba o rozpad komórek tłuszczowych.
Część tylna gromadzi oksytocynę i wazopresynę, które są wytwarzane w podwzgórzu. Są one szczególnie ważnymi hormonami w funkcjonowaniu człowieka.
Oksytocyna ma najważniejszą funkcję podczas porodu u kobiety ciężarnej, gdyż to ona wywołuje skurcze macicy. Dodatkowo również podczas dni płodnych czy owulacji hormon ten wspomaga proces zapłodnienia.
Natomiast wazopresyna – ADH – ma działanie antydiuretyczne, czyli zatrzymuje wodę w organizmie, tym samym zapobiegając odwodnieniu. Dzieje się tak poprzez zmniejszenie ilości i objętości samego moczu. Jest to możliwe dzięki zwrotnym, znacznie zwiększonym wchłanianiu wody w nefronach, czyli podstawowych jednostkach strukturalnych, budujących nerkę. Dodatkowo podaje się, że dzięki wydzielaniu podczas seksu wytwarza specjalną więź emocjonalną partnera z jego partnerką, a w przypadku kobiet karmiących umożliwia uwalnianie mleka z piersi.
Przysadka działa na drodze dwóch systemów, jakim jest system podwzgórzowo-przysadkowy oraz guzowo-lejkowy. Drugi z nich na długiej drodze odpowiada za wydzielanie odpowiednich hormonów pobudzających lub hamujących działanie samego podwzgórza. Jest to bardzo ważna cecha przysadki, gdyż z tego względu ona razem z podwzgórzem pozostają w ścisłej relacji w funkcjonowaniu układu hormonalnego.
Jakie choroby mogą dotykać przysadki mózgowej?
Przysadka mózgowa będąca jednym z gruczołów układu hormonalnego odpowiada za ustrój tak naprawdę całego organizmu. To dzięki niej i stałemu połączeniu funkcjonowania z podwzgórzem oraz będąc częścią ośrodkowego układu nerwowego, cały organizm funkcjonuje prawidłowo. Niestety, jak można się domyślić, ze względu na to, że przysadka jest gruczołem bardzo ważnym, jej zaburzenia wpływają znacząco na organizm. Ze względu na to czy za schorzenie odpowiada ilość stężenia hormonów czy nowotwory świadczy już to o innej chorobie. Przyczynami nieprawidłowego wydzielania hormonów mogą być również:
- Zaburzenia na tle wrodzonym.
- Przebyte urazy wszelkiego pochodzenia.
- Zaburzenia kardiologiczne czy naczyniowe, czego skutkiem jest ograniczony dopływ krwi do mózgu.
- Dziedziczne mutacje genowe.
- Nieodpowiednio przeprowadzone leczenie chirurgiczne.
- Zaburzenia podwzgórza.
Chorób przysadki mózgowej jest naprawdę bardzo dużo, lecz występują również takie, które są najczęściej spotykane i o których warto wspomnieć w danym temacie.
Zapalenie przysadki mózgowej
Jest to stan, w którym wszystkie procesy zapalne dotykają przysadki bądź miejsca w którym się znajduje, czyli siodło tureckie w czaszce w dole mózgu. Najczęściej stan zapalny gruczołu rozwija się w wyniku istniejących innych patologii w tym obszarze bądź na drodze pierwotnej powstawania chorób. Tutaj często występują typowe objawy, charakterystyczne dla sytuacji, w której prawidłowa praca przysadki bądź podwzgórza zaczyna szwankować.
Guz przysadki
W przypadku guzów bez względu na to, w jakim miejscu się znajdują dochodzi do ucisku na sąsiadujące wokół niego tkanki. Powoduje to zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu danego narządu, gruczołu czy układu. Niestety w przypadku przysadki nowotwory są dość częstą przyczyną zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu gruczołu, jednakże rzadko, kiedy są one złośliwe. Dodatkowo ze względu na guzy, gospodarka hormonalna jest zazwyczaj w organizmie znacznie rozregulowana. Dzieje się nieraz tak, że jednego hormonu jest bardzo mało stosunkowo patrząc do innych, których jest aż za dużo. Ważnym jest również rozdzielić, że guzy przysadki mózgowej dzielą się na:
- Nieczynne hormonalnie, czyli wszystkie te, które wcale nie produkują hormonów bądź w zbyt małej ilości, tym samym nie dając żadnych objawów klinicznych w organizmie.
- Czynne hormonalnie, czyli takie, które wydzielają specjalne substancje, czyli związki hormonalne, które znacząco wpływają na ustrój organizmu.
Najczęstszymi nowotworami przysadki są gruczolaki nieinwazyjne, czyli takie które nie naciekają do sąsiednich tkanek oraz rozwijają się bardzo powoli, nawet przez wiele lat. Jednakże zdarzają się również takie, które naciekają na zatokę klinową bądź jamistą przysadki, które nazywa się inwazyjnymi. Bardzo rzadko, a wręcz sporadycznie spotyka się raka przysadki. Rak to rodzaj nowotworu, który opisywany jest jako złośliwy i często dający przerzuty.
Czaszkogardlak
Jest to jeden z rzadkich guzów, najczęściej osiadającym się w okolicy siodła tureckiego, który zaburza pracę przysadki. U większości zdiagnozowanych przypadków z tym nowotworem są to dzieci. Jednakże jest on nie złośliwy, łagodny często rozrasta się bardzo powoli przez wiele lat. Ze względu na jego lokalizację w okolicach przysadki, może powodować jej niedoczynność.
Zespół Sheehana i zawał przysadki
Zespół Sheehana jest bardzo charakterystyczny u kobiet będących w ciąży, z tego względu że jest to czas, w którym przysadka może się znacznie rozrastać. Rozrost gruczołu często prowadzi do gwałtownych spadków ciśnienia krwi. Jest to sytuacja szczególnie niebezpieczna, z tego względu, że może doprowadzić do zawału przysadki. Zawał to nic innego jak zmniejszony dopływ krwi, a tym samym ograniczone ukrwienie gruczołu. Stan ten niesie ze sobą ryzyko powstania niedoczynności przysadki.
Niedoczynność przysadki mózgowej
Niedoczynność świadczy o niewystarczającym wydzielaniu hormonów przez gruczoły w porównaniu do zapotrzebowania na ich działanie organizmu. Zaburzona może być produkcja jednego hormonu, kilka wybranych lub nawet wszystkich naraz. Przyczyną niedoczynności może być wszystko, co na nią uciska czy działa drażniąco, przez co nie wytwarza ona związków chemicznych w takiej ilości, jakiej są potrzebne. Najczęściej wpływ mają urazy, infekcje, nowotwory, usunięcie przysadki, naświetlania czy zmniejszony dopływ krwi. Niedoczynność przysadki jest szczególnie niebezpieczną chorobą prowadzącą do poważnych konsekwencji, gdyż gruczoł ten odpowiada za pracę całego organizmu. Gdy dojdzie do ograniczonej pracy przysadki może wystąpić niedoczynność nadnerczy, jajników, jąder, tarczycy czy zaburzyć proces wzrostu organizmu.
Zespół Kallmana
Zespół kallmanna występuje tylko i wyłącznie u mężczyzn i polega na obniżony wydzielaniu GnRH, czyli gonadoliberyny. Jest to hormon wydzielany przez podwzgórze, będący odpowiedzialny za prawidłowe uwalnianie gonadotropin, czyli hormonów LH i FSH. Te dwa hormony dbają u mężczyzn o prawidłową produkcją spermy oraz wydzielanie testosteronu. W przypadku zaburzenia ich wydzielania może dojść u Panów do bezpłodności lub problemów z chęcią posiadania potomstwa.
Niedobór hormonu wzrostu
Niedobór ten obejmuje wytwarzanie hormonu w znacznie za małej ilości, niż jest to potrzebne do prawidłowego tempa rozwoju organizmu. Skutkiem tego jest obniżona masa kostna i mięśniowa, a także zmęczenie i otyłość. Dodatkowo pomimo tego, że drastycznie spowalnia proces wzrostu u dzieci to może doprowadzić na stałe do karłowatości.
Karłowatość przysadkowa
Karłowatość przysadkowa jest całkowitym przeciwieństwem akromegalii czy gigantyzmu, w której występuje niedobór wzrostu, czy zwane inaczej niskorosłością. Polega na całkowitym braku wydzielania somatotropiny, czyli hormonu wzrostu bądź produkcji jego w znikomych ilościach. Dzieje się tak przez uszkodzenie bądź wrodzony niedorozwój przedniego płata przysadki lub niektórych ośrodków działania podwzgórza. Czasami przyczyną są różnego rodzaju wady, które mogą powstać już podczas życia płodowego. W przypadku karłowatości dodatkowo często zaburzone jest wydzielanie gonadotropin, co prowadzi do hipogonadyzmu.
Hipogonadyzm męski
Hipogonadyzm jest to schorzenie występujące u mężczyzn, które jest wywołany zbyt małą ilością wydzielania testosteronu. Mogą być dwie przyczyny takiej sytuacji, a dokładnie ze strony przysadki, co jest charakterystyczne dla zespołu Klinefeltera bądź ze względu na występującą chorobę jąder. Typowym charakterystycznym elementem świadczącym w danej chorobie jest całkowity brak erekcji, co daje niepłodność. Dodatkowo hipogonadyzm ujawnia się już u małych chłopców lub nastolatków przez brak mutacji, nieprawidłową, często patologiczną budowę genitaliów czy zaburzenia związane ze wzrostem włosów.
Moczówka prosta
Moczówką nazywa się schorzenie podwzgórze, które wydziela w zbyt małych ilościach stężenie ADH, czyli wazopresyny. Hormon ten wydzielany w podwzgórzu, a przechowywany w tylnym płacie przysadki odpowiada za zatrzymywanie wody w organizmie, tym samym zapobiegając odwodnieniu. W przypadku jej zmniejszonego wydzielania prowadzi do efektu odwrotnego, czyli odwodnienia organizmu. Stan objawia się znacznie zwiększonym, ciągłym uczuciem pragnienia, a dodatkowo wydalania mocno rozcieńczonego moczu bardzo często i w dużych ilościach.
Nadczynność przysadki mózgowej
Nadczynność przysadki mózgowej świadczy o nadmiernym wydzielaniu hormonów przez gruczoły w porównaniu do znacznie mniejszego zapotrzebowania na nie przez organizm. Zaburzona może być produkcja jednego hormonu, kilku wybranych lub nawet wszystkich naraz. Przyczyną nadczynności przysadki najczęściej są nowotwory, będące czynnymi hormonalnie. W takiej sytuacji guz powoduje nadaktywność przysadki, a tym samym zwiększenie wydzielania hormonów. Nadmierna produkcja gruczołu ma swoje szczególnie niebezpieczne konsekwencje, co może się przejawiać wystąpieniem innych dolegliwości czy chorób w funkcjonowaniu organizmu. Są to na przykład nadczynność tarczycy czy akromegalia u dorosłych, natomiast u dzieci i młodzieży przejawiająca się gigantyzmem.
Akromegalia i gigantyzm
Spowodowane jest to poprzez nadmierne wydzielaniem hormonu wzrostu, czyli somatotropiny. Prowadzi do nieprawidłowo szybkiego wzrostu poprzez nadmierny rozrost kości. Takie zjawisko fachowo nazywa się gigantyzmem i najczęściej występuje u dzieci w wieku rozwojowym. Natomiast akromegalia jest to zaburzenie, które zwiększa grubość kości. Charakterystycznym dla akromegalii są bóle głowy, przewlekłe zmęczenie powiększone dłonie i stopy, z niewiadomych przyczyn pojawiające się nadciśnienie, zgrubienie rysów twarzy, silne poty czy zdarzają się nawet bezdechy senne.
Hiperprolaktynemia
Choroba jest związana z nadmiernym wytwarzaniem hormonu, jakim jest prolaktyna. W przypadku hiperprolaktynemii przyczyną najczęściej jest guz przysadki, który całkowicie uniemożliwia jej w sprawowaniu jakiejkolwiek kontroli nad wytwarzaniem tego hormonu w organizmie i sam odpowiada za jego wytwarzanie. Najczęstszym i charakterystycznym objawem mówiącym o tym zaburzeniu jest tak zwany mlekotok. Występuje on zarówno u kobiet, jak i mężczyzn oraz nie ma kompletnie żadnego powiązania z macierzyństwem czy karmieniem piersią. Dodatkowo u Pań może prowadzić do całkowitego zaprzestania miesiączkowania, natomiast u Panów doprowadzić do znacznego spadku libido. Warto również dodać, że hiperprolaktynemia oprócz zaburzeń przysadki może się pojawić ze względu na niewydolność wątroby czy nerek, a także przez wzgląd na zażywanie niektórych leków.
Zespół pustego siodła
Wcześniej opisane już, tzw. siodło tureckie jest elementem kostnym w czaszce, która z każdej strony otacza przysadkę. Zdarza się, że z różnych przyczyn dochodzi do patologii przysadki, przez którą następuje cały zespół objawów. Wskutek tego ma miejsce przewlekłe wpuklanie się przestrzeni podpajęczynówkowej w obręb siodła tureckiego wraz ze zbiornikiem płynu mózgowo-rdzeniowego. Jest to patologia, której mogą towarzyszyć uporczywe bóle głowy, nieodpowiednie pole widzenia czy niedoczynność w funkcjonowaniu przysadki. Choroba często przejawia się również z hiperprolaktynemią.
Choroba Cushinga
Schorzenie to cechuje się nieprawidłowym funkcjonowaniem nadnerczy przez nadmierne wydzielanie kortyzolu. Dzieje się tak ze względu na nadmierne wydzielanie hormonu adrenokortykotropowego, czyli ACTH przez przysadkę, najczęściej przez występowanie guza tego gruczołu dokrewnego. Najczęstszymi nowotworami przysadki są gruczolaki, czyli bardzo łagodne guzy, które rozwijają się nawet kilka lat. Charakteryzują się one tym, że wytwarzają hormony w nadmiernej ilości. Ważnym jest dodać, że choroba Cushinga często objawia się przy depresji, cukrzycy czy znacznie zwiększoną w ostatnim czasie podatnością na wszelkiego rodzaju infekcje.
Zespół Nelsona
Zespół ten występuje u wielu pacjentów, u których konieczne było całkowite usunięcie nadnercza, jako metody leczenia choroby Cushinga. U niektórych takich pacjentów dochodzi do powikłań w wyniku operacji, w których jedną z najistotniejszych rzeczy jest powstanie typowego guza przysadki. Obiera on jedną z funkcji tego gruczołu, jakim jest wydzielanie ACTH, czyli hormonu adrenokortykotropowego.
Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny – SIADH
Zespół ten jest przeciwieństwem choroby, jaka jest moczówka prosta i polega na nadmiernej ilości ADH, czyli wazopresyny we krwi. Jednakże tutaj nie zawsze przyczyną jest tylny płat przysadki, magazynujący wazopresynę czy podwzgórze, w którym hormon ADH jest właśnie produkowany. Przyczyną mogą być różne choroby płuc, serca, uszkodzenia mózgu czy nowotwory. Zespół SIADH prowadzi do hiponatremii, czyli niedoboru sodu we krwi, wywołanej przez retencję wody przy dalszym normalnym wydalaniu sodu z moczem z organizmu. Retencja jest zjawiskiem zatrzymania się wody w organizmie i jej nadmiernego wchłaniania z nefronów przez wzgląd na zbyt duże wydzielanie wazopresyny.
Jakie występują charakterystyczne objawy świadczące o chorobie przysadki?
W zależności od tego, z jakim rodzajem choroby przysadki ma się do czynienia mogą występować całkowicie różne objawy. Jednakże istnieje kilka typowych dolegliwości świadczących, o tym, że funkcjonowanie przysadki jest zaburzone i należy udać się do lekarza. Do takich typowych symptomów należy:
- Częste i silne bóle głowy, które ciężko jest zmniejszyć lekami przeciwbólowymi z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
- Problemy ze wzrokiem objawiające się pogorszeniem widzenia, rozmazaniem czy jakimikolwiek ubytkami w polu widzenia.
- Nudności, wymioty.
- Ogólne osłabienie, przewlekłe zmęczenie, kłopoty ze snem czy szybkie męczenie się mięśni podobne do tych, które towarzyszą przeziębieniu.
- Często występuje wysokie ciśnienie krwi.
- Utraty pamięci.
- Nagły przyrost masy ciała z niewyjaśnionych przyczyn przy niezmiennym dotychczas odżywianiu.
- Nadmierny porost włosów bądź ich wzrost w miejscach nietypowych.
- Zaburzenia miesiączkowania czy problemy z zajściem w ciążę, gdzie przyczyny w sferze ginekologicznej zostały wykluczone przez wykonanie odpowiednich badań u specjalisty. W przypadku mężczyzn zaburzenia erekcji oraz niepłodność.
- Zarówno u kobiet, jak i mężczyzn nagle pojawiające się mlekotoki, zwłaszcza u Pań niebędących wywołanym ciążą czy karmieniem piersią.
- Zdarzają się wahania nastroju bądź pojawienie się depresji, jako częste zmiany na tle psychicznym.
Jak widać ogólnych symptomów chorób przysadki jest naprawdę wiele, lecz warto również rozróżnić, że można je przyporządkować do określonego schorzenia tego gruczołu dokrewnego.
Częste bóle głowy, zaburzenia widzenia czy nieprawidłowości w wydzielaniu wszystkich hormonów przysadki lub jej znacznej części mają miejsce w przypadku nowotworów przysadki. Jednym z nich jest czaszkogardlak, który wywołuje niedoczynność przysadki. Z tego względu może towarzyszyć również znacznie spowolniony wzrost ciała, zwłaszcza, gdyż najczęściej dotyka dzieci między 5. a 14. rokiem życia, czyli w fazie rozwoju.
W przypadku, gdy dochodzi do zmniejszonego wydzielania hormonów przysadki ma się do czynienia z niedoczynnością tego gruczołu dokrewnego. Zahamowanie produkcji niektórych hormonów prowadzi do częstych bólów głowy, kłopotami z widzeniem, ogólnym osłabieniem, które może objawiać się częstymi zasłabnięciami czy nudnościami. Dodatkowo może towarzyszyć brak apetytu, bladość, suchość i uczucie cienkiej skóry czy w przypadku kobiet karmiących całkowite zatrzymanie laktacji.
Ogólne zmęczenie, otyłość, częste złamania w przypadku niedoboru hormonu wzrostu.
Objawy choroby Cushinga to otyłość ukazująca się na twarzy oraz górnych częściach ciała. Dodatkowo bardzo często występuje znaczne osłabienie mięśni, cienka skóra u pacjentów chorych na chorobę Cushinga, osteoporoza, rozstępy na brzuchu czy znacznie podwyższone ciśnienie krwi i stężenie glukozy. Zdarzają się również zwiększone tendencje do siniaczenia się oraz u kobiet zaburzenia miesiączkowania, bez niepokojących zmian ginekologicznych.
Zarówno w przypadku choroby Cushinga jak i zespołu Nelsona może wystąpić charakterystyczna hiperpigmentacja skóry, spowodowana nadmiernym wydzielaniem hormonu ACTH.
W przypadku występowania gigantyzmu czy akromegalii charakterystycznym dla takich pacjentów jest bardzo wysoki wzrost ciała, zwiększone rysy twarzy, grubość kości, co może dawać złudzenie znacznego przybrania na wadze. Dodatkowo mogą wystąpić bóle głowy, nadciśnienie, bezdech senny, silne poty zwłaszcza nocne, zespół cieśni nadgarstka czy zwiększona objętość dłoni i stóp, wyglądając na znacznie opuchnięte.
Regularne uczucie silnego pragnienia i częste oddawanie w dużych ilościach, jasnego, rozcieńczonego moczu to charakterystyczne dolegliwości w zaburzeniach podwzgórza i przysadki. Jest to typowe dla moczówki prostej, będącej wywołaną zaburzeniami w wydzielaniu wazopresyny.
W sytuacji wystąpienia u mężczyzn zespołu Kallmana może dojść do bezpłodności, całkowitego braku pokwitania lub jego opóźnienia, a nawet kompletne wyłączenie przez organizm zmysłu węchu.
Jak wygląda rozpoznanie w przypadku chorób przysadki?
W przypadku wyżej wymienionych objawów czy nawet całego zespołu objawów, które wnoszą podejrzenia o wystąpieniu jakiejkolwiek choroby czy zaburzeń przysadki droga jest prosta. Należy jak najszybciej umówić się na wizytę do specjalisty zajmującego się działaniem całego układu hormonalnego, jakim jest lekarz endokrynolog.
Warto się odpowiednio przygotować na wizytę, gdyż podczas niej za zostanie przeprowadzony szczegółowy wywiad, który jest kluczem do postawienia wstępnej diagnozy. Lekarz zada wiele pytań z zakresu chorób przewlekłych współistniejących, dziedzicznych i występujących u innych członków rodziny czy wszystkich objawów, które warto sobie nawet zapisać, aby nic nie pominąć. Generalnie obowiązuje zasada, że im więcej informacji lekarz uzyska od pacjenta za pomocą wywiadu, tym wybierze lepsze badania do przeprowadzenia, a sama diagnoza zostanie szybciej postawiona.
Po specjalnie przeprowadzonym wywiadzie przez lekarza, następnym etapem jest zalecenie do wykonania kilku badań. Głównie są to laboratoryjne, neurologiczne i obrazowe.
Podczas badań laboratoryjnych materiał pobierany jest z krwi, dzięki której bada się odpowiednie stężenie hormonów w organizmie. W przypadku przysadki sprawdza się wszystkie hormony, które są przez nią wydzielane oraz związki innych gruczołów, które omawiany gruczoł pobudza do pracy. Ocenie podlega prolaktyna, FSH, LH, ACTH, TSH, GH oraz test IGF-1, tyroksyna, kortyzol, glukoza oraz w przypadku podejrzenia ciąży hCG, czyli ludzką gonadotropinę kosmówkową.
Zaś z badań obrazowych najlepszym uznaniem cieszy się rezonans magnetyczny, który oprócz ukazania stanu przysadki i szczegółowego zbadania ewentualnego guza, pozwala ocenić działanie całego układu podwzgórze-przysadka. W niektórych przypadkach, jak np. akromegalia czy gigantyzm stosuje się zdjęcia rentgenowskie czaszki czy tomografię komputerową. Są one wykorzystywane w akromegalii, aby poprzez wykazanie cech takich jak pogrubienie kości, powiększenie zatok czy żuchwy móc postawić odpowiednią diagnozę.
Badanie te są szczególnie ważne w przypadku nieprawidłowości działania przysadki, gdyż pozwalają na wykrycie ciężkości oraz stopnia choroby gruczołu.
Jak wygląda leczenie przysadki w przypadku jej zachorowania?
Najważniejszym w tej jednostce chorobowej jest czas, a zwłaszcza to, aby od wystąpienia jakichkolwiek objawów do rozpoczęcia terapii był on jak najkrótszy. W zależności od tego, jaki rodzaj choroby przysadki objął gruczoł tak leczenie nieco się różni. Jednakże najczęściej obejmuje to farmakoterapię oraz zabiegi chirurgiczne.
Farmakoterapia w głównej mierze obejmuje stosowanie leków obniżających bądź zwiększających poziom hormonów w organizmie. W przypadku guzów endokrynolog włącza leczenie farmakologiczne do terapii przed zastosowaniem zabiegów chirurgicznych. Takie środki podaje się również w celu zmniejszenia nowotworu bądź zminimalizowania symptomów, które powoduje.
Operacje są zazwyczaj stosowane, gdy za choroby przysadki odpowiedzialny jest gruczolak, czyli jeden z łagodnych nowotworów. W tym przypadku, ani stwierdzenie diagnozy nowotworu, ani operacja nie powinny nieść ze sobą przerażenia i niepokoju, gdyż nie jest to nic poważnego. Sam zabieg jest praktycznie u wszystkich przypadków szybki i co najważniejsze skuteczny. Polega on na wycięciu guza lub jego znacznej części. Jednakże najważniejszym jest szybka reakcja na niepokojące objawy i zgłoszenie się do lekarza, zanim schorzenia przysadki zdążą narobić większych szkód w organizmie.
Występują sytuacje, w których zanim przejdzie się do operacji lekarz zaleci inną formę leczenia. Jest to połączenie terapii farmakologicznej z radioterapią, aby zmniejszyć zbyt duże wydzielanie hormonów oraz objętość nowotworu. Jednakże ten rodzaj leczenia jest wykorzystywany stosunkowo rzadko i w zależności od wielu czynników.
Dokładny charakter leczenia jest inny w zależności od tego, z jaką chorobą przysadki zmaga się pacjent. Na przykład w przypadku chorego na gigantyzm czy akromegalię zaleca się początkowo stosowanie leków obniżających wydzielanie hormonu wzrostu, a następnie przeprowadza się operację polegającą na usunięciu gruczolaka przysadki. Zaś w przypadku hiperprolaktynemii czasami wystarczy, aby pacjent na jakiś czas odstawił leki, które brał dotychczas, gdyż to one mogą być przyczyną choroby.
Należy jednak pamiętać, że leczenie jakichkolwiek zaburzeń czy chorób przysadki jest szczególnie ważne, gdyż nieleczony problem może doprowadzić do śmierci pacjenta.
