Choroba Parkinsona

Choroba neurodegeneracyjna jaką jest potocznie mówiąc parkinson, polega na niszczeniu, a tym samym obumieraniu komórek istoty czarnej. Naukowcy szacują, że każdego roku u człowieka zmagającego się z tą chorobą degraduje około 7% tych ważnych komórek. Dlaczego ważnych? Ta część mózgu odpowiada za produkowanie dopaminy, która z kolei jest bardzo ważną cząsteczką, gdyż przekazuje różne informacje pomiędzy półkulami mózgu, głównie dotyczących ruchów i koordynacji ciała. Niedobór dopaminy może skutkować poważnymi zaburzeniami i właśnie za tym kryje się choroba Parkinsona.

Na jakie pytania udzieli odpowiedzi ten tekst:

1. Czym jest Parkinson?
2. Jak często choroba występuje w populacji?
3. Co może doprowadzić do zapoczątkowania choroby?
4. Czym się objawia w początkowej fazie oraz kolejnych?
5. Jak zdiagnozować Parkinsona?
6. Czy jest to choroba uleczalna?
7. Jak wygląda proces leczenia?
8. Czy w tej chorobie rehabilitacja ma sens?
9. Jak się odżywiać w przypadku zdiagnozowania parkinsona?
10. Czy choroba Parkinsona to, to samo co parkinsonizm?

Parkinson – co to tak naprawdę jest za choroba?

Choroba Parkinsona należy do chorób neurodegeneracyjnych. Oznacza to w praktyce, że następuje wyniszczanie komórek nerwowych, które budują określone części mózgu. Mowa tutaj konkretnie o komórkach układu pozapiramidowego. Jest to układ, którego zadaniem jest kontrolowanie ruchów całego ciała.

Parkinson dotyczy 1% populacji ludzi od 40 do 60 roku życia, lecz zostały odnotowane przypadki pacjentów dużo młodszych, u których ta choroba wystąpiła. Patrząc na statystyki wychodzi 10-20 ludzi, u których choroba wystąpiła na 100 tys. ludzi. W Polsce rocznie przybywa około 3-9 tysięcy przypadków z rozpoznaniem choroby Parkinsona.

Parkinson zdecydowanie częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Mimo, że wszystkie czynniki wciąż nie zostały dostatecznie sprawdzone i udokumentowane, można wspomnieć, że wiele z nich należy do zmian genetycznych czy środowiskowych. Zwłaszcza w przypadku, gdy choroba często występuje w rodzinie może się ukazać już w wieku około 20 lat. Mówimy wtedy o parkinsonizmie młodzieńczym.

Czym się objawia?

Niestety sama choroba rozwija się bardzo powoli, a zmiany widoczne w organizmie mogą ukazać się nawet dopiero po kilku latach trwania choroby. Najbardziej rozpoznawalnym objawem jest niekontrolowane drżenie mięśni. Zwykle zaczyna się od jednej kończyny, zazwyczaj ręki, a dopiero później obejmuje większe partie ciała. Gdy pacjent ćwiczy bądź wykonuje jakiekolwiek ruchy drżenie znacznie się zmniejsza, jednakże w spoczynku z powrotem wraca znacznie intensywniej. Często da się zauważyć charakterystyczny ruch dłonią przypominający odruch liczenia pieniędzy. W późniejszych stopniach choroby drżenie może obejmować zarówno kończyny dolne, policzki czy usta, jak i głowę i tułów. Lecz te dwa ostatnie zdarzają się stosunkowo rzadko. Dodatkowo do triady objawów wchodzi sztywność mięśniowa, często tłumaczona przez pacjentów jako niezgrabność ruchów i “ciamajdowatość” w wykonywaniu nawet prostych, domowych czynności czy bradykinezja. Bradykinezja jest to nic innego jak spowolnienie ruchowe, w którym chorym ciężko jest zacząć pewien ruch, a potem jest uczucie ograniczenia możliwości zrobienia go, np. ruchy rąk podczas chodzenia.

Czasami jeszcze we wczesnym etapie można zauważyć tzw. twarz maskowatą. Charakteryzuje się trudnym rozpoznawaniem emocji z niej, rzadkim mruganiem oraz utraconymi naturalnymi zmarszczkami, załamaniami czy bruzdami.

Dodatkowo u większości pacjentów występuje mikrografia, chód drobnymi kroczkami, pochylona postawa ciała, co wpływa na jej zwiększoną niestabilność i możliwość częstych upadków.

Oprócz występowania objawów głównie związanych z układem ruchu, chory może uskarżać się na ciągłe uczucie zmęczenia, ślinotok, brak apetytu, osłabienia, bólów nieznanej przyczyny, dyskomfortu, a nawet zaburzeń węchu, snu czy depresji.

Oprócz typowych objawów, które zostały wyżej opisane, powstała specjalna skala Hoehn-Yahra dzieląca chorobę Parkinsona na 5 poszczególnych stopni.

1. stopień (łagodny) → objawy parkinsonowskie tylko po jednej stronie ciała.
2. stopień → objawy po obu stronach ciała, zwykle z przewagą jednej z nich, bez zaburzeń równowagi.
3. stopień → zaburzenia równowagi, łagodna lub średnio zaawansowana choroba, niezależność w zakresie samoobsługi.
4. stopień → ciężka niepełnosprawność, jednak chory jest w stanie poruszać się i utrzymywać postawę stojącą bez pomocy innych osób.
5. stopień → chory wymaga wózka inwalidzkiego lub jest całkowicie unieruchomiony w łóżku.

Jak zdiagnozować chorobę Parkinsona?

Gdy pojawią się zaburzenia równowagi, trudności w wykonywaniu prostych czynności, niezgrabność w ruchach i łatwa męczliwość nie powinno się czekać aż wszystko minie.
“Bo to na pewno z przemęczenia” albo “tak już jest na starość” nie do końca i należy się udać niezwłocznie do lekarza.

Zazwyczaj starość kojarzy się z cierpieniem i bólem tylko ze względu na nieleczone choroby czy zbyt późne zdiagnozowanie ich. Dlatego nie ma co czekać, a gdy coś się dzieje udać się od razu do specjalisty jakim będzie tutaj neurolog.

Mimo, iż choroba ma wiele charakterystycznych objawów, postawienie właściwej diagnozy może nabawić wiele problemów lekarzowi. Należy sprawdzić poziom witaminy B12 oraz D, hormonów tarczycy czy testosteronu. Należy wykluczyć choroby naczyniowe mózgu czy chorobę Wilsona – dotyczy ona nieprawidłowego gromadzenia się miedzi w organizmie.
Zalecane jest wykonanie rezonansu magnetycznego, USG przezczaszkowego czy tomografii emisyjnej pojedynczych fotonów.

Nie wykażą one choroby, gdyż to schorzenie można rozpoznać tylko klinicznie. Oznacza to, że nie ma badań, które mogą wskazać bezpośrednio na występowanie danej choroby, jednakże za zgodnością charakterystycznych objawów, możemy mówić o jej pojawieniu się. Zatem badania obrazowe mają na celu głównie wykluczyć inne choroby neurologiczne, aby móc postawić odpowiednią diagnozę, niż wykryć Parkinsona.

Mimo, że w diagnozie brana pod uwagę jest przede wszystkim triada objawów, to każdy z nich należy ocenić odpowiednim badaniem neurologicznym, co nie jest wcale łatwe.
Zdarza się, że zespół parkinsonowski (triada objawów) wcale nie wynika z występowania tej choroby, a tak zwanego parkinsonizmu polekowego

. Jako środek uboczny stosowania niektórych leków jak: antydepresyjne, przeciwwymiotne czy mające działanie blokujące
receptory dopaminowe.

Jak wygląda leczenie w przypadku choroby Parkinsona?

Pomimo, że w terapii jest stosowane kilka metod należy niestety pamiętać, iż mimo nowoczesnych technik medycyny tej choroby wciąż nie da się całkowicie wyleczyć. Cel terapii jest natomiast nastawiony na opóźnienie rozwoju choroby i naukę pacjentów radzenia sobie w nowej sytuacji życiowej. Ogromna chęć i wysiłek ze strony lekarzy oraz fizjoterapeutów nastawiona jest na to, aby pacjenci mogli cieszyć się życiem jak najdłużej bez najgorszych skutków ubocznych choroby Parkinsona.

Leczenie polega na połączeniu terapii farmakologicznej z rehabilitacją i odpowiednio dobraną dietą.

Leczenie farmakologiczne rozpoczynane jest jak najszybciej, gdy tylko zostanie postawiona diagnoza. Głównym lekiem jest zastosowanie Lewodopa (L-Dopa), który zmniejsza uciążliwe objawy choroby i przekształca się w mózgu w dopaminę, czyli to czego mamy ograniczoną produktywność. U pacjentów po 70. roku życia stosowanie Lewodopy jest jak najbardziej wskazane. Natomiast u znacznie młodszych pacjentów może narobić więcej szkód niż pożytku ze względu na częste występowanie powikłań ruchowych po tym leku.

Następnie można dołączyć leki, które pobudzają receptory, na które ma zadziałać dopamina. Używane są w tym celu agonisty, amantadyna, inhibitory MAO czy COMT, leki antycholinergiczne czy beta-blokery. Niektóre objawy pozaruchowe wymagają porozumienia się niekiedy kilku specjalistów, aby dobrać odpowiednią farmakoterapię, która zależy głównie od stanu i wieku pacjenta. Mowa o kardiologu, psychiatrze, ginekologu czy urologu w przypadku mężczyzn. Specjaliści pomogą w leczeniu takich objawów choroby Parkinsona jak depresja, niedociśnienie, nietrzymanie moczu czy otępienie z przewlekłym zmęczeniem.

W zaawansowanej postaci, gdy leki nie przynoszą pożądanego efektu, lekarz prowadzący może zlecić przeprowadzenie leczenia operacyjnego.

W tym rodzaju terapii może być przeprowadzone przeszczepienie tkankowe istoty czarnej czy głęboka stymulacja mózgu, jako DBS. Polega to na wszczepieniu elektrostymulatora w odpowiednie ognisko w mózgu oraz klatkę piersiową, z której wychodzą impulsy, które mają stymulować mózg. Nierzadko stosuje się również wlewy lewodopy dojelitowe za pomocą cewnika, który montuje się chirurgicznie.

Jak wygląda rehabilitacja i czy ma sens?

Regularne ćwiczenia, aktywność fizyczna i bycie w ciągłym kontakcie ze swoim fizjoterapeutą jest w chorobie Parkinsona szczególnie ważna, o ile nie najważniejsza. Leki mają za zadanie pomóc uporać się z objawami bez większego wysiłku, lecz to na tym kończą się zalety farmakoterapii.

Rehabilitacja ma na celu ograniczyć ból oraz poprawić te funkcje motoryczne, które przez chorobę zostały utracone bądź znacznie pogorszone. Stała praca z pacjentem poprzez aktywność fizyczną nie dojść, że może wspomóc walkę z objawami to na dodatek znacznie opóźnić rozwój choroby oraz poprawić komfort życia pacjenta. Ćwiczenia polegają na poprawie siły, rozciągliwości i zachowywaniu równowagi. Ważne są również ćwiczenia ogólnousprawniające jak pływanie, wodny aerobik czy energiczne spacery jak nordic walking. W uporaniu się z bólem oraz poprawą układu narządu ruchu i nerwowego mogą pomóc zabiegi fizykoterapeutyczne, masaże czy muzykoterapia. W przypadku zaburzeń mowy warto skorzystać z terapii mowy na przykład u logopedy. W ostatnim czasie zbadano, że świetnie sprawdza się medytacja mindfulness, która poprawia funkcje mózgu oraz motoryczne, a także znacznie sprzyja w poprawie jakości życia.

Jak się odżywiać w przypadku zdiagnozowanego Parkinsona?

U pacjentów często pojawiają się zaparcia, odwodnienia, czy szybka utrata masy ciała. Najważniejsze, aby dieta chorych na parkinsona była zbilansowana, pełnowartościowa oraz bogata w błonnik, który pomoże uporać się z zaparciami. Należy pamiętać o stałych porach każdego posiłku, których najlepiej, aby było 4-5 dziennie, bez podjadania pomiędzy nimi. Oraz, aby unikać obfitych i tłustych posiłków, które mogą przyczynić się do sporych niestrawności. Bardzo ważne jest, aby pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu każdego dnia. Zaleca się niezmiennie dla każdego człowieka wypijać około 2 litrów wody dziennie, aczkolwiek może to być urozmaicone sokami z warzyw czy świeżo wyciśniętych owoców zwłaszcza u pacjentów z tym schorzeniem.

Czy parkinsonizm to potoczne nazwanie choroby Parkinsona czy inna choroba?

Są bardzo podobne, lecz warto zaznaczyć, że jednak to nie to samo.

Parkinsonizm (inaczej objawowy zespół Parkinsona) daje objawy podobne co w chorobie Parkinsona oraz następuje degradacja tych samych części mózgu, lecz mimo różnić powstaje w wyniku znanych czynników szkodliwych przeciwnie do choroby Parkinsona.

Parkinsonizm może powstać po zatruciu czadem, przebytym kleszczowym bądź śpiączkowym zapaleniu mózgu, po urazach czaszki czy porażeniu prądem elektrycznym.
Najważniejszą różnicą w tych dwóch schorzeniach jest przede wszystkim dla lekarzy informacja, iż na parkinsonizm nie działa leczenie lewodopą, która natomiast w chorobie Parkinsona jest lekiem numer 1.