Choroba Gravesa-Basedowa

Choroby tarczycy są jednymi z najczęstszych prowadzących do powstania zmian nowotworowych i guzów tego gruczołu. Zazwyczaj mamy do czynienia z nadczynnością tarczycy, która objawia się charakterystycznymi objawami, a ze względu na estrogen częściej dotyka kobiet. Na nadczynność gruczołu może wpływać wiele czynników oraz sporo chorób o różnym podłożu, które bezpośrednio mogą do tego prowadzić. Jedną z takich chorób jest choroba Gravesa-Basedowa.

Z tego artykułu można dowiedzieć się:

1. Czym jest choroba Gravesa-Basedowa?
2. Co powoduje rozwój schorzenia i kogo najczęściej dotyka?
3. Jakie objawy świadczące o chorobie powinny zaniepokoić?
4. Jak wygląda rozpoznanie Basedowa?
5. Wyrok do końca życia czy da się wyleczyć?
6. Jak przeprowadzane jest leczenie oraz terapia?
7. Profilaktyka w tej chorobie.

Czym jest ta choroba i co powoduje jej rozwój?

Choroba Gravesa-Basedowa, w skrócie choroba Basedowa należy do grupy schorzeń autoimmunologicznych, która ma cechy nadczynności tarczycy. Nie jest to bezpośrednio ona, lecz choroba ta w 60% przypadków prowadzi do nadczynności. Podłożem choroby jest autoantygen, którym jest receptor TSH (inaczej TSHR), którego wydzielanie powodują przeciwciała anty-TSHR.

Receptor ten powoduje w organizmie nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy (trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) czy kalcytoniny), co prowadzi do jej wzrostu oraz zwiększenia unaczynienia, to natomiast daje objawy charakterystyczne dla nadczynności tarczycy.

Niestety do tej pory poza stwierdzeniem, że jest to choroba autoimmunologiczna, naukowcy wciąż nie znają dokładnych przyczyn powstawania choroby. Aczkolwiek statystyki mówią same za siebie, choroba Basedowa występuje prawie 10 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Prawdopodobnie ze względu na duże stężenie estrogenów w organizmie kobiety, które mogą wpływać na rozwój schorzenia, ujawniając się zwłaszcza po porodzie. Zaobserwowano, że wpływ mają czynniki genetyczne jak, predyspozycja do większej aktywności HLA-DR3 oraz genu CTLA-4.

Dodatkowo warto zaznaczyć, iż palenie tytoniu czy częste, silne sytuacje stresowe mogą zwiększyć ryzyko rozwoju choroby. W schorzeniu tym mogą towarzyszyć inne choroby autoimmunologiczne jak bielactwo, RZS, cukrzyca typu I oraz niedoczynność kory nadnerczy (pierwotna i wtórna).

Objawy mogące świadczyć o chorobie Basedowa

Choroba Basedowa przejawia się z okresami zaostrzeń oraz remisji, do których dąży się w leczeniu choroby. W schorzeniu tym gruczoł tarczowy ulega powiększeniu, stąd objawy są charakterystyczne dla nadczynności tarczycy. Do głównych dolegliwości należy:

• Osłabienie, szybka męczliwość oraz zmniejszenie się siły mięśniowej.
• Wzmożona potliwość przede wszystkim przez nietolerancję ciepła.
• Duży spadek masy ciała, mimo często dobrego apetytu.
• Częstoskurcz serca (tachykardia) oraz wzrost ciśnienia krwi, szmery, uczucie kołatania serca.
• Gładka i aksamitna skóra, dodatkowo często zaróżowiona i ciepła.
• Szybko przetłuszczające się włosy.
• Niepokój, bezsenność, pobudzenie, brak koncentracji, drażliwość.
• Częste wypróżnienia bądź biegunki.
• Nieregularne miesiączki lub ich całkowity brak, ginekomastia, zaburzenia libido oraz wzwodu u mężczyzn.
• Powiększenie obwodu szyi ze względu na powstanie woli, stąd może być kłopot z uciążliwą chrypką bądź dusznościami.
• Obrzęk przedgoleniowy → często jako objawy zapalenia skóry.
• Akropachia tarczycowa → obrzęk, występujący z pogrubionymi palcami u rąk. Bardzo rzadki objaw, lecz charakterystyczny właśnie dla tej choroby.
• Orbitopatia tarczycowa, inaczej wytrzeszcz oczu jest typową dolegliwością w chorobie Basedowa. Jest to zapalenie tkanki miękkiej oczodołu co może doprowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku. Tutaj może pojawić się ból oczu, swędzenie, pieczenie, łzawienie, zaczerwienienie spojówek, ograniczenie ruchomości gałek ocznych czy nawet podwójne widzenie i światłowstręt. Wyróżnia się cztery etapy orbitopatii, od postaci łagodnej do najcięższej, w której może dojść do utraty wzroku.

Objawów jest naprawdę sporo i są specyficzne przede wszystkim dla nadczynności tarczycy. Zwykle nie sposób ich pomylić z inną chorobą bądź zbagatelizować, dlatego niesamowicie ważne jest, aby po zauważeniu u siebie kilku z nich skonsultować się niezwłocznie z lekarzem.

Jak zdiagnozować chorobę Basedowa?

W sytuacji, gdy pojawi się choć kilka z wyżej wymienionych objawów, które wzbudzą podejrzenia, należy umówić się na wizytę u lekarza rodzinnego. Przeprowadzi on szczegółowy wywiad i wstępnie zbada, aby sprawdzić na jakie kolejne badania skierować pacjenta.

Zazwyczaj w tym przypadku konieczne będzie sprawdzenie hormonów tarczycy (T3 i T4), poziomu TSH oraz przeciwciała anty-TSHR. Gdy wyniki wyjdą pozytywnie w kierunku choroby Gravesa-Basedowa lekarz rodzinny wypisze skierowanie do endokrynologa. W gabinecie specjalisty zostanie wykonane dodatkowo USG tarczycy w celu sprawdzenia czy występują guzki, miąższ hipoechogeniczny i czy gruczoł jest powiększony, co jest charakterystyczne dla tego schorzenia.

W niektórych przypadkach konieczne będzie rozszerzenie diagnostyki o badania obrazowe jak: tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny oczodołów lub konsultację okulistyczną.

Jak wygląda leczenie choroby Gravesa-Basedowa?

Leczenie schorzenia jest długotrwałe i wymaga ogromnej cierpliwości i chęci do terapii. Jednakże w większości przypadków jest zbawienna, ze względu na całkowite wyleczenie i doprowadzenie do remisji choroby. Najważniejszym celem terapii jest uzyskanie stanu eutyreozy, czyli momentu w którym wyklucza się nadczynność czy niedoczynność tarczycy, a pracuje prawidłowo, jak należy. Wyróżnia się 5 rodzajów terapii stosowanej w leczeniu choroby Basedowa:

1. Leczenie farmakologiczne.
   Leki pomagają uzyskać eutyreozę, poprzez zastosowanie tych z grupy leczenia nadczynności tarczycy, czyli tyreostatyki. W tej grupie znajduje się tiamazol, sól jodowana czy propylotiouracyl, dodatkowo czasami stosowana jest tyroksyna przy uzyskaniu niedoczynności gruczołu. Terapia farmakologiczna trwa zazwyczaj około 18 miesięcy i jest to najbardziej optymalny czas, aby uzyskać remisję choroby, lecz niestety nie zapobiega nawrotom.
2. Leczenie jodem radioaktywnym.
   Stosowane jest znacznie rzadziej niż farmakoterapia i zwykle stosowany jest wtedy, gdy właśnie ona sama nie daje rady. W większości przypadków chorych wystarcza zastosowanie tylko jednej dawki jodu radioaktywnego l’131 w celu zniszczenia gruczołu, co jest radykalną lecz czasami konieczną decyzją.
3. Leczenie fizjoterapeutyczne.
   Nie jest to leczenie podstawowe, a uzupełniające inne formy terapii jako dodatkowy czynnik przyspieszający leczenie tarczycy. Stosowane są przede wszystkim chłodne kąpiele od 28 do 33 stopni Celsjusza codziennie przez 10-20 minut.
4. Leczenie orbitopatii tarczycowej.
   W leczeniu tego objawu stosuje się zarówno farmakoterapię jak, i zabiegi chirurgiczne. W terapii orbitopatii stosuje się leki przeciwzapalne na sam początek, następnie natomiast te z grupy glikokortykosteroidów czy terapię pulsową z wykorzystaniem metyloprednizolonu. Dodatkowo stosowane jest napromienianie oczodołów, jako terapia uzupełniająca w leczeniu orbitopatii. Operacja jest niezbędna przede wszystkim w ciężkiej postaci tego objawu, gdy zdolność widzenia jest zagrożona na przykład przez uszkodzenie nerwu wzrokowego. Często wymaga kilku zabiegów ze względu na swoją wieloetapowość.
5. Leczenie operacyjne.
   W momencie, gdy inne metody nie przynoszą pożądanych rezultatów potrzebna jest operacja. Podczas zabiegu następuje wycięcie całkowite bądź częściowe gruczołu tarczycowego. W przypadku, gdy nie stwierdzono zmian rakotwórczych nie zaleca się wykonywać całkowitego wycięcia, a wystarczające może się okazać tylko te częściowe. Ta metoda zwykle prowadzi do niedoczynności tarczycy przez co wymaga stosowania hormonu tyroksyny przez pacjenta.

Niezwykle ważne jest szybkie rozpoznanie i leczenie choroby u kobiet w ciąży lub tych, które starają się o potomstwo. U tych drugich mogą wystąpić duże kłopoty z zajściem w ciążę, ze względu na nieregularne miesiączki czy zaburzone owulacje bądź powodować bezpłodność.
Natomiast u przyszłych mam zwiększone jest ryzyko wystąpienia przełomu tarczycowego, które jest zagrożeniem życia zarówno dla matki jak, i płodu. Dodatkowo mogą wystąpić poronienia, przedwczesny poród czy stan przedrzucawkowy, przejawiający się białkiem w moczu lub nadciśnieniem.

Wprowadzenie leczenia w chorobie Basedowa jest niezbędne i nie tyle wskazane, co nakazane. Nieleczona choroba może doprowadzić do wielu niebezpiecznych powikłań schorzenia jak: udar mózgu, zawał serca czy przełom tarczycowy, który nieleczony może prowadzić nawet do śmierci.

Dodatkowo nawet w momencie uzyskania remisji, należy pamiętać, że nawroty zdarzają się bardzo często. Z tego względu wszyscy pacjenci, z zwłaszcza kobiety w ciąży powinni być pod stałą kontrolą lekarza endokrynologa.

Profilaktyka u chorych na Basedowa

Należy pamiętać o prowadzeniu zdrowego stylu życia z częstą aktywnością fizyczną oraz regularnymi posiłkami (4-5 każdego dnia) o jak najbardziej stałych porach. Warto będzie ograniczyć spożywanie jodu, który można znaleźć przede wszystkim w soli jodowanej czy algach morskich.

Wysiłek fizyczny oraz przyjmowanie suplementów diety powinno być zawsze konsultowane z lekarzem prowadzącym przypadek. Dodatkowo zalecane jest, aby unikać czynników powodujących wystąpienie silnych reakcji stresowych organizmu.