Sen jest bardzo ważną częścią dnia. Gdy dochodzi do zaburzeń snu, nazywamy to bezsennością. Mówi się o niej wtedy, gdy jakość snu jest gorsza, bo nie przynosi odpoczynku i nie regeneruje. Płytki sen, budzenie się w nocy, albo zbyt wcześnie rano, a to wszystko skutkuje zmęczeniem kolejnego dnia. Ta przypadłość potrafi być ogromnym ciężarem i cierpieniem. Odbija się na zdrowiu fizycznym i psychicznym. Problemy ze snem można skutecznie leczyć. Jest to bardzo powszechna dolegliwość, z którą można wybrać się do lekarza.
Spis treści:
1. Co to jest bezsenność?
Bezsenność rozumiana jest jako trudność z zasypianiem, przebudzanie się i niemożność ponownego zaśnięcia. Osoby, których dotyczy ten problem, śpią mniej lub mają bardzo słaby sen, pomimo odpowiednich do tego warunków. Budzą się zbyt wcześnie rano i nie potrafią już zasnąć. To wpływa na późniejsze zmęczenie i odbija się na zdrowiu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że bezsenność jest dolegliwością najczęściej diagnozowaną zaraz po bólu. Na całym świecie jest coraz więcej osób zmagających się z problemami dotyczącymi jakości snu. Najczęściej są to kobiety po okresie menopauzy i osoby w podeszłym wieku.
Zaburzenia te mogą być objawem współistniejących chorób. U niektórych osób wywołane są problemem, takim jak stres, ból lub inny stan chorobowy. Wtedy leczenie problemu może poprawić jakość snu. Zawsze na początku sprawdza się, czy jest jakiś czynnik, który mógł wywołać istniejący problem ze spaniem. Dopiero gdy leczenie nie przynosi pożądanych skutków, opracowuje się odpowiedni plan leczenia samej bezsenności.
2. Jakie są objawy bezsenności?
Do najczęstszych objawów należą:
- trudności z zasypianiem i samym snem,
- kilka nocy słabego snu i jedna lepszego,
- senność w ciągu dnia,
- zmęczenie za dnia,
- kłopoty z koncentracją i zapominanie,
- drażliwość,
- zmniejszona motywacja do działania,
- poczucie braku energii,
- popełnianie błędów częściej niż zazwyczaj,
- zamartwianie się kwestiami snu.
Problemy ze snem wpływają na codzienne funkcjonowanie, na relacje z innymi ludźmi. Zakłócają wydajność w pracy, pogarszają pamięć i zdolność do skutecznego rozwiązywania problemów. Wiele osób cierpiących na zaburzenia snu zmaga się również z depresją lub stanami lękowymi. Zamartwianie się w środku nocy kolejnym dniem, utrudnia ponowny sen. Takie myśli potrafią zainicjować cykl. Wzrost niepokoju, że kolejnego dnia przez niewyspanie będzie się gorzej funkcjonować – nakręca ten cykl.
3. Dlaczego się pojawia? – przyczyny bezsenności
Zaburzenie snu może mieć wiele przyczyn. Ze względu na to, czy są to zaburzenia krótkotrwałe, czy przewlekłe.
Wyróżnia się 3 rodzaje bezsenności:
- Przygodna
- Krótkotrwałą
- Przewlekłą
Przygodne i krótkotrwałe problemy ze snem mogą się zdarzyć każdemu bez względu na wiek i zazwyczaj się przejściowe. Problem pojawia się, gdy zaburzenia snu mają charakter przewlekły. Gdy trudności ze snem występuje co najmniej trzy razy w ciągu tygodnia i trwają miesiąc lub dłużej, warto skonsultować się z lekarzem.
Krótkotrwałe i przygodne problemy ze snem, to takie, które występują krócej niż trzy miesiące i zazwyczaj ściśle wiążą się ze stresem. Na trudności związane ze snem mogą mieć wpływ:
- zmiany w otoczeniu (sypialni), takie jak temperatura, inne światło czy pojawiający się hałas.
- stres związany z utratą pracy,
- rozwód lub strata bliskiej osoby,
- przebyta niedawno choroba, operacja i związany z nią ból,
- używanie albo odstawienie różnego rodzaju substancji pobudzających, takich jak kofeina, alkohol, czy niektóre leki lub narkotyki.
Pomocą w pozbyciu się problemów ze snem jest usunięcie czynnika ich wywołującego. Albo rozwiązanie trudności, które wywołują zły sen.
Inne krótkotrwałe zaburzenia snu związane być mogą z:
- Jet lag – zmiana rytmu snu po podróży w różnych strefach czasowych. Zazwyczaj potrzeba kilku dni, by dostosować swój rytm snu do nowej strefy czasowej.
- Praca na zmiany – zmiana nocna i zmiana dzienna. Taki tryb może zaburzyć jakość snu. Bycie śpiącym w pracy przy jednoczesnym problemie z zasypianiem po południu. Pomocą może być spanie o tej samej porze zawsze każdego dnia.
Bezsenność przewlekła, czyli długotrwała – trwa dłużej niż 3 miesiące i powtarza się ponad 3 razy w ciągu tygodnia. Tak długie kłopoty ze snem zwiększają ryzyko wystąpienia poważnych problemów ze zdrowiem. Dlatego kontakt z lekarzem w celu omówienia leczenia jest niezwykle ważny.
Przewlekłe zaburzenia snu występują razem z:
- Problemami natury psychicznej jak depresja, zespół stresu pourazowego i zaburzenia lękowe.
- Choroby jak wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca, zaburzenia oddychania, choroby wywołujące ból, ograniczenia ruchu i związany z tym stres.
- Choroby o podłożu neurologicznym jak Alzheimer i Parkinson.
- Zaburzenia, jak zespół niespokojnych nóg, bezdech senny.
- Różnego rodzaju leki, alkohol, kofeina, zażywanie narkotyków.
- Nieprawidłowe, nieregularne nawyki snu.
Przewlekły typ zaburzeń snu potrafi też pojawić się samoistnie i nie mieć związku z żadną chorobą. W każdym przypadku wymaga konsultacji z lekarzem. Kto leczy tego typu dolegliwości? Zazwyczaj lekarz pierwszego kontaktu jest początkowym wyborem i może skierować pacjenta dalej – do psychiatry. Nie warto się męczyć, lepiej jest się wyspać i podjąć leczenie.
4. Jak leczyć bezsenność?
Sposób leczenia zaburzeń snu może zależeć od problemu, jaki mógł je wywołać. Dlatego najskuteczniejszą terapią jest, gdy leczy się przyczynę i problem zaburzeń spania jednocześnie.
Jednym ze skutecznych sposobów leczenia jest psychoterapia. Terapeuta przez kilka tygodni pracuje z pacjentem, by wychwycić przyczynę pojawiających się problemów. Pomaga mu poradzić sobie z lękami, stresem, negatywnym myśleniem. Stara się pomóc takiej osobie wyrobić zdrowe nawyki związane ze snem. Koryguje te, które mogłyby być szkodliwe dla prawidłowego snu. Prowadzi się dziennik snu, aby lepiej zrozumieć nawyki, jakie przeważają u osoby z zaburzeniami snu. Pacjent tworzy na tej podstawie wraz ze specjalistą odpowiedni dla siebie harmonogram snu i musi go przestrzegać. Oznacza to konkretny czas, kiedy ma iść spać czy kiedy wstawać. To pomaga poprawić jakość snu. Wykonywanie ćwiczeń relaksacyjnych również jest jednym z elementów terapii.
Istnieje coś takiego jak higiena snu. Specjalista stara się ustalić z pacjentem, co jest ważne, by higiena była zachowana:
- regularny harmonogram snu,
- unikanie kofeiny po obiedzie,
- niepalenie papierosów wieczorem, szczególnie przed spaniem,
- unikanie alkoholu wieczorem,
- regularne wykonywanie ćwiczeń w ciągu dnia,
- utrzymywanie w sypialni ciemności i ciszy do spania,
- unikanie patrzenia na ekran telewizora, komputera, telefonu, tabletu przed pójściem spać, bo emitowane przez te urządzenia światło utrudnia zasypianie,
- unikanie sprawdzania godziny w nocy,
- spożycie lekkiego posiłku przed spaniem, by nie iść do łóżka głodnym,
- unikanie obfitych posiłków przed nocnym odpoczynkiem.
W sytuacji, gdy terapia poznawczo-behawioralna nie jest wystarczająca, włącza się kurację lekami od lekarza psychiatry. Dzieje się tak, gdy dolegliwości związane z bezsennością w dalszym ciągu wpływają na funkcjonowanie w ciągu dnia. Kontynuując psychoterapię, mając na uwadze wszystkie problemy zdrowotne, przyjmowanie innych leków, wiek pacjenta, dobiera się odpowiednie leki.
Mogą to być preparaty, które mają działanie uspokajająco-nasenne, działające na cały obszar mózgu lub tylko na ośrodki snu w mózgu. Inne leki działają hamująco na substancję chemiczną w mózgu, która pomaga nie zasnąć. Blokowanie jej działania ułatwia zasypianie. Albo leki zawierające hormon – melatoninę – który naturalnie jest wydzielany przez gruczoł w mózgu, pomaga zasypiać.
Nie powinno się lekceważyć problemów ze snem. Niedobór snu znacząco wpływa na jakość życia, na funkcjonowanie w ciągu dnia, na zdrowie. Oprócz zwykłego zmęczenia, trudności ze skupieniem, pojawiają się brak energii, rozdrażnienie. Wzrasta ryzyko pojawienia się depresji, zaburzeń hormonalnych, zaburzeń emocjonalnych, otyłości, cukrzycy, chorób układu krążenia. Dlatego znając konsekwencje, jakie mogą łączyć się z przewlekłą bezsennością, warto jest podjąć się leczenia, aby zachować zdrowie.
