Niesztowica – przyczyny, objawy i leczenie

Niesztowica to ropne zapalenie skóry z tworzącym się̨ owrzodzeniem, wywoływane przez bakterie, takie jak paciorkowce i gronkowce. Choroba ta najczęściej dotyka osoby z obniżoną odpornością, starsze, niedożywione oraz bezdomnych. W naszym artykule znajdziesz wszystkie niezbędne informacje, które pomogą Ci lepiej zrozumieć, czym się charakteryzuje to schorzenie oraz jak odpowiednio reagować, gdy pojawią się jego objawy.

Niesztowica – co to za choroba?

Niesztowica (ecthyma) to bakteryjne zapalenie skóry charakteryzujące się występowaniem pęcherzowo-ropnych zmian, które prowadzą do martwicy skóry właściwej i powstawania owrzodzeń pokrytych grubymi, żółtawoszarymi strupami. Niesztowicy mogą towarzyszyć objawy ogólnoustrojowe oraz powiększenie węzłów chłonnych.

Infekcja najczęściej występuje na kończynach dolnych i pośladkach. Może pojawić się po urazach, u osób niedożywionych lub w przypadku złych nawyków higienicznych, na przykład u bezdomnych czy alkoholików.

Niektóre źródła opisują niesztowicę jako wrzodziejącą odmianę liszajca, w której zmiany skórne przechodzą od powierzchni naskórka do głębszych warstw skóry.

Co jest powodem niesztowicy? Etiologia choroby

Niesztowica jest zakażeniem bakteryjnym, które najczęściej wywołują paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A (Streptococcus pyogenes) oraz gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus). Te drobnoustroje często występują razem, co może potęgować ciężkość infekcji.

Rzadszą, ale poważniejszą postacią niesztowicy jest odmiana zgorzelinowa, wywoływana przez pałeczkę ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa). W tej cięższej formie infekcja może być trudniejsza do leczenia.

Jak można zarazić się niesztowicą?

Niesztowica u ludzi jest wynikiem infekcji bakteryjnej. To zakaźna choroba skóry, którą można nabyć poprzez kontakt z osobą chorą lub skażonymi przedmiotami. Istnieje kilka dróg, przez które bakterie odpowiedzialne za niesztowicę mogą przedostać się na skórę i wywołać infekcję:

• Bezpośredni kontakt z zakażoną skórą– dotknięcie owrzodzeń lub skóry chorej osoby może spowodować przeniesienie bakterii na zdrową skórę, prowadząc do zakażenia. Bakterie mogą znajdować się również w płynie zawartym w pęcherzykach lub krostkach na skórze osoby chorej. Jeśli te pęcherzyki pękną i płyn dostanie się na skórę zdrowej osoby, może to prowadzić do zakażenia. Wspólne spanie, bliski kontakt fizyczny, w tym kontakty seksualne, także zwiększają ryzyko przeniesienia choroby.
• Droga kropelkowa – bakterie rozprzestrzeniają się wówczas poprzez mikroskopijne krople wydobywające się z dróg oddechowych osoby zakażonej. Ma to miejsce głównie w przypadku paciorkowców, a znacznie rzadziej gronkowców.
• Używanie skażonych przedmiotów osobistych i kontakt z zakażonymi powierzchniami– korzystanie z rzeczy, takich jak ręczniki, pościel, ubrania lub narzędzia do pielęgnacji ciała, które były wcześniej używane przez osobę z niesztowicą, może prowadzić do zakażenia.
• Uszkodzenia skóry– skóra z ranami, otarciami czy zadrapaniami jest bardziej podatna na infekcję. Jeżeli wówczas odpowiedzialny za niesztowicę gronkowiec lub paciorkowiec znajdzie się na skórze, może łatwiej dojść do rozwoju choroby.

Do zakażenia niesztowicą dochodzi przeważnie poprzez wnikanie baterii przez mikrouszkodzenia w skórze.

Kto choruje na niesztowicę?

Niesztowica jest chorobą bakteryjną, która może dotknąć osoby w każdym wieku, ale jest szczególnie powszechna w grupach osób o obniżonej odporności oraz w środowiskach z ograniczonym dostępem do podstawowej higieny.

Do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na niesztowicę należą:

• Osoby z obniżoną odpornością – niesztowica częściej występuje u osób z osłabionym układem odpornościowym. Dotyczy to między innymi pacjentów onkologicznych, osób przyjmujących leki immunosupresyjne, glikokortykosteroidy czy niedożywionych. Wysokie ryzyko występuje także u osób cierpiących na przewlekłe choroby, które wpływają na odporność organizmu.
• Osoby z chorobami przebiegającymi z zajęciem skóry – choroby takie jak świerzb, ospa wietrzna, atopowe zapalenie skóry (AZS) czy choroby przebiegające ze świądem powodują mikrourazy skóry. Uszkodzenia skóry ułatwiają wnikanie bakterii, prowadząc do rozwoju niesztowicy.
• Pacjenci po zabiegach chirurgicznych, z ranami otwartymi bądź ranami oparzeniowymi
• Bezdomni i osoby o niskim statusie społecznym – brak dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej oraz trudne warunki sanitarno-higieniczne sprawiają, że osoby bezdomne i te o niskim statusie społecznym są bardziej narażone na zakażenia. Zaniedbania higieniczne i niedożywienie w tych grupach dodatkowo zwiększają ryzyko zachorowania.
• Osoby starsze i samotne – w podeszłym wieku, szczególnie w sytuacji życia w izolacji, zmniejsza się zdolność do samodzielnej opieki, co może przyczyniać się do zwiększonego ryzyka infekcji.
• Osoby niedożywione
• Turyści wracający z obszarów tropikalnych

Jakie są objawy niesztowicy?

Choroba rozpoczyna się od pojawienia się krost otoczonych rumieniem. Zmiany te bywają bolesne i może sączyć się z nich płyn.

Z czasem pojawiają się owrzodzenia. Zmiany skórne przenikają do głębszych warstw skóry i uszkadzają skórę właściwą. Owrzodzenia pokrywają się grubymi, żółtawoszarymi strupami.

Zmiany najczęściej lokalizują się na kończynach dolnych, szczególnie na podudziach, oraz na pośladkach. Rzadziej występują na tułowiu i jeszcze rzadziej na kończynach górnych. Mogą rozprzestrzeniać się na inne obszary skóry, jeśli doszło do kontaktu z zakażonym obszarem.

Oprócz zmian skórnych, niesztowica może wywoływać ogólnoustrojowe objawy. Pacjenci mogą doświadczać gorączki oraz zapalenia błon śluzowych. Może dochodzić do rozwoju zapalenia naczyń chłonnych i powiększenia węzłów chłonnych w okolicach dotkniętych infekcją, co jest wynikiem reakcji organizmu na zakażenie.

Proces gojenia trwa od 1 do 2 miesięcy. Zmiany skórne często pozostawiają trwałe blizny oraz przebarwienia. W niektórych przypadkach może dojść do rozwoju powikłań, takich jak zapalenie tkanki podskórnej czy kłębuszkowe zapalenie nerek.

Niesztowica – diagnostyka

Rozpoznanie niesztowicy zazwyczaj ustala się na podstawie wywiadu oraz typowego obrazu klinicznego. Lekarz dermatolog przeprowadza szczegółowy wywiad medyczny, ocenia charakterystyczne zmiany skórne oraz zbiera informacje na temat ewentualnych objawów towarzyszących.

W razie potrzeby lekarz może zlecić dodatkowe badania w celu dalszego potwierdzenia diagnozy. Pobierana jest wówczas próbka płynów lub wydzieliny z owrzodzeń skórnych. Próbki są poddawane badaniom mikroskopowym, w tym barwieniu metodą Grama. Po badaniach mikroskopowych próbki są hodowane, aby określić obecność konkretnych bakterii. W przypadku niesztowicy szczególną uwagę zwraca się na gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) oraz paciorkowca ropotwórczego (Streptococcus pyogenes), które są najczęstszymi patogenami odpowiedzialnymi za tę chorobę.

Kluczowe dla diagnostyki jest odróżnienie niesztowicy od innych chorób skórnych, takich jak czyrak, który różni się większą bolesnością, szybszym przebiegiem i brakiem tworzenia owrzodzeń, czy piodermia zgorzelinowa, która charakteryzuje szybkim i głębokim rozpadem tkanek oraz rozprzestrzenianiem się zmian na obszary sąsiadujące. Niesztowicę należy różnicować również z takimi schorzeniami, jak kiła wtórna i trzeciorzędowa, wąglik, leukocytoklastyczne zapalenie naczyń skóry, rumień stwardniały czy skórna postać błonicy.

Jak wygląda leczenie niesztowicy?

Leczenie niesztowicy wymaga zintegrowanego podejścia, obejmującego zarówno antybiotykoterapię, jak i miejscowe aplikowanie środków antyseptycznych oraz szczególną dbałość o higienę.

Podstawowym elementem terapii niesztowicy jest antybiotykoterapia o szerokim spektrum, zarówno doustna jak i miejscowa, która ma na celu zwalczenie infekcji bakteryjnej. Leczenie najczęściej opiera się na stosowaniu penicylin opornych na penicylinazę lub cefalosporyn, które są skuteczne przeciwko patogenom wywołującym chorobę. U osób bezdomnych lub przy cięższych przypadkach, szczególnie gdy zmiany są rozległe lub oporne na leczenie, antybiotyki mogą być podawane drogą pozajelitową.

Miejscowe leczenie niesztowicy obejmuje stosowanie okładów ze środkami odkażającymi, które pomagają w redukcji infekcji i przyspieszają proces gojenia. Najczęściej używane są preparaty takie jak jodyna powidonowa i chlorheksydyna. Środki te aplikowane są na zmiany skórne, aby zapobiec rozprzestrzenieniu się infekcji oraz chronić rany przed wtórnym zakażeniem. Dbanie o środowisko wokół ran sprzyja gojeniu oraz uniemożliwia zakażenie innymi patogenami.

W przypadku głębokich owrzodzeń lub rozległych zmian skórnych, leczenie może wymagać interwencji chirurgicznej. Zabiegi te obejmują oczyszczenie zmian oraz usunięcie martwych komórek i tkanek. Nie jest to jednak rekomendowane postępowanie, bowiem istnieje ryzyko poszerzenia obszaru zakażenia.

W przypadku obecności głębokich zmian na podudziach zaleca się również stosowanie pończoch uciskowych dla poprawy procesu gojenia. Pomagają one w redukcji obrzęków oraz wspierają regenerację tkanek.

Podczas leczenia niesztowicy istotne jest także wzmacnianie odporności organizmu oraz dbanie o odpowiednią higienę osobistą. Osoby niedożywione mogą wymagać dodatkowej suplementacji żywieniowej, aby wspomóc regenerację skóry i poprawić ogólny stan zdrowia.

Po przebytej chorobie, niestety, bardzo często pozostają blizny.

Jak długo trwa leczenie niesztowicy?

Proces leczenia niesztowicy może trwać kilka tygodni, a w cięższych przypadkach jeszcze dłużej.

Niesztowica – jak zapobiegać?

Aby zapobiegać niesztowicy, należy zmniejszać ryzyko zakażenia przez bakterie takie jak paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A (Streptococcus pyogenes) czy gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), a w przypadku odmiany zgorzelinowej pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa).

Unikanie kontaktu z osobami zakażonymi

Jednym z najważniejszych kroków w zapobieganiu niesztowicy jest unikanie bezpośredniego kontaktu z osobami, u których zdiagnozowano infekcje. W szczególności dotyczy to środowisk o wysokim ryzyku zakażeń, takich jak szpitale i inne placówki opiekuńcze, gdzie patogeny mogą łatwo się rozprzestrzeniać. W takich miejscach zaleca się stosowanie środków ochrony osobistej, takich jak rękawiczki i maseczki oraz przestrzeganie rygorystycznych zasad dezynfekcji.

Wzmacnianie odporności

Równie ważne jest dbanie o ogólną kondycję zdrowotną organizmu. Odpowiednia dieta bogata w witaminy i minerały, regularna aktywność fizyczna oraz odpowiednia ilość snu przyczyniają się do zwiększenia odporności i zmniejszenia podatności na infekcje. Silny system odpornościowy może skuteczniej zwalczać patogeny i zapobiegać ich rozprzestrzenianiu.

Higiena osobista

Dbanie o higienę osobistą ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu niesztowicy. Niezwykle istotne jest regularne mycie rąk, zwłaszcza po kontakcie z potencjalnie zakażonymi powierzchniami lub przed jedzeniem.

Profilaktyka w środowisku medycznym

W środowiskach o podwyższonym ryzyku zakażeń, takich jak szpitale, kluczowe jest wdrażanie szczegółowych procedur dezynfekcji i higieny. Personel medyczny powinien regularnie dezynfekować ręce i stosować odpowiednie środki ochrony osobistej, aby zredukować ryzyko przenoszenia patogenów.

Krótkie podsumowanie:

1. Niesztowica to zakaźna choroba skórna wywołana przez bakterie, takie jak paciorkowce i gronkowce, która prowadzi do owrzodzeń, głównie na kończynach dolnych oraz na pośladkach.
2. Kluczowym objawem niesztowicy są spore, sączące się pęcherze na rumieniowym podłożu, które przekształcają się w owrzodzenia pokryte ciemnymi strupami. Zmianom skórnym mogą towarzyszyć objawy ogólne, takie jak gorączka czy powiększenie węzłów chłonnych.
3. Do rozpoznania często wystarczający jest wywiad oraz typowy obraz kliniczny.
4. Leczenie niesztowicy polega na stosowaniu antybiotyków, zarówno doustnych, jak i miejscowych, oraz środków antyseptycznych, takich jak jodyna powidonowa i chlorheksydyna. W niektórych przypadkach może być konieczne leczenie zabiegowe oraz wspomagająco stosowanie pończoch uciskowych.
5. Profilaktyka niesztowicy koncentruje się na unikaniu kontaktu z osobami zakażonymi, wzmacnianiu odporności organizmu przez zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną, oraz przestrzeganiu zasad higieny osobistej, również w środowiskach medycznych.

Bibliografia:

• Współczesna dermatologia tom 1. Red. Rudnicka, Lidia; Olszewska, Małgorzata; Rakowska, Adriana; Sar-Pomian, Marta . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022, 374 s. ISBN 978-83-01-22653-4
• Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową. Red. Nowicki, Roman J.; Majewski, Sławomir . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019, 351 s. ISBN 978-83-200-5928-1
• Jabłońska, Stefania; Majewski, Sławomir. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013, 528 s. ISBN 978-83-200-4707-3
• Latkowski, Bożydar; Lukas, Witold; Godycki-Ćwirko, Maciej. Medycyna Rodzinna. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017, 1170 s. ISBN 978-83-200-5334-0
• Lidia Ruszkowska, Choroby bakteryjne skóry – obraz kliniczny i leczenie. Lek w Polsce 08/2015.