USG tętnic kończyn dolnych – jak przebiega, w jakim celu jest wykonywane i co można nim wykryć?

Badanie ultrasonograficzne USG tętnic kończyn dolnych jest zwykle pierwszą metodą diagnostyczną stosowaną w wykrywaniu schorzeń dotykających tych naczyń. Dzięki niemu lekarze są w stanie ocenić ich wygląd i funkcjonowanie, a także przepływ krwi w obszarze kończyn dolnych. Jest nieinwazyjnym i bezpiecznym badaniem, które pozwala na wczesne wykrywanie oraz obserwację blaszek miażdżycowych, zakrzepów i innych patologicznych zmian. W tym artykule odpowiemy na wiele nurtujących pytań. Przybliżymy istotę tego badania, opowiemy, jak przebiega oraz dowiemy się, kiedy warto je wykonać.

Czym jest badanie ultrasonograficzne (USG)?

Badanie ultrasonograficzne (USG) to nieinwazyjna metoda obrazowania, wykorzystująca fale ultradźwiękowe do uwidaczniania struktur wewnątrz organizmu. Jest to powszechnie stosowana i bezpieczna technika, która umożliwia zobrazowanie narządów, określenie ich wielkości, głębokości położenia, obserwację w przekroju oraz oglądanie w ruchu. Badanie przeprowadzane jest przy użyciu urządzenia zwanego ultrasonografem.

Badanie USG Doppler to metoda, która pozwala na analizę przepływu krwi w naczyniach krwionośnych. Wykorzystuje fale ultradźwiękowe do pomiaru i oceny przepływu krwi, korzystając z odbicia owych fal od poruszających się krwinek czerwonych. Dzięki temu możemy uzyskać informacje na temat jego jakości w badanych naczyniach.

Czy badanie USG tętnic kończyn dolnych jest bezpieczne?

Tak, badanie USG tętnic kończyn dolnych jest bezpieczne i nie wiąże się z żadnym ryzykiem dla pacjenta. Można je wielokrotnie powtarzać. W przeciwieństwie do badań rentgenowskich czy tomografii komputerowej, USG nie wykorzystuje promieniowania jonizującego. Zamiast tego – fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości, które są bezpieczne dla ludzkiego organizmu. Do tej pory nie zidentyfikowano żadnych poważnych efektów ubocznych związanych z badaniem USG. Pacjenci mogą wrócić do normalnych czynności natychmiast po zakończeniu badania. Co ważne, badania ultrasonograficzne są bezpieczne dla kobiet w ciąży.

Czy badanie Dopplera tętnic kończyn dolnych jest bolesne?

Nie, badanie USG tętnic kończyn dolnych nie jest bolesne. Jest komfortowym, bezbolesnym i dobrze tolerowanym badaniem. Pacjent może odczuwać jedynie lekki nacisk, gdy sonda ultradźwiękowa jest przesuwana po skórze. USG tętnic kończyn dolnych nie wymaga żadnych stosowania żadnych igieł, nacięć ani wprowadzenia narzędzi do ciała. Głowica jest po prostu umieszczana na skórze, na którą wcześniej nałożono specjalny żel, który zapewnia lepszy kontakt sondy ze skórą, co poprawia jakość obrazu. Żel może być chłodny, ale szybko dostosowuje się do temperatury ciała.

Na czym polega badanie Dopplera tętnic kończyn dolnych? Jakie naczynia ocenia?

Badanie, w zależności od wskazań, można rozpocząć już od oceny aorty brzusznej oraz miejsca odejścia tętnic biodrowych wspólnych. Następnie oceniane są możliwe do zbadania odcinki tętnic biodrowych wewnętrznych oraz zewnętrznych. Każda kończyna jest badana po kolei, zaczynając od tętnicy udowej wspólnej. Następnie ocenia się tętnicę udową powierzchowną, tętnicę głęboką uda oraz tętnicę podkolanową. Potem lekarz analizuje tętnicę piszczelową przednią, tętnicę strzałkową oraz tętnicę piszczelową tylną. W miarę możliwości i warunków anatomicznych badanie można poszerzyć o zbadanie tętnicy grzbietowej stopy.

Etapy badania Dopplera tętnic kończyn dolnych

Badanie rozpoczyna się od oceny naczyń w tzw. prezentacji B w przekroju poprzecznym oraz podłużnym. Oceniana jest lokalizacja, średnica oraz drożność naczynia. Lekarz sprawdza jego przebieg i wygląd. Badanie w prezentacji B umożliwia także identyfikację patologicznych zmian, takich jak blaszki miażdżycowe czy zwapnienia w ścianie naczyń.

Następnie naczynia ocenia się w badaniu dopplerowskim znakowanym kolorem oraz z użyciem dopplera spektralnego. Dzięki nim lekarz określa kierunek i charakter przepływu krwi. Sprawdza, jaka jest prędkość przepływu oraz czy naczynie jest drożne. Ten etap umożliwia zidentyfikowanie zaburzeń przepływu, na przykład tych związanych ze zwężeniami.

Jakie elementy ocenia badanie USG tętnic kończyn dolnych?

Dzięki badaniu USG tętnic kończyn dolnych można ocenić takie elementy jak:

• Średnicę naczyń
• Stopień zwężenia naczynia oraz jego drożność
• Obecność i charakter zmian miażdżycowych
• Stopień zaawansowania różnorakich zmian chorobowych
• Parametry hemodynamiczne, takie jak kierunek, prędkość i charakter przepływu krwi

Kiedy warto wykonać badanie Dopplera tętnic kończyn dolnych?

Decyzję o wykonaniu badania USG tętnic kończyn dolnych podejmuje lekarz na podstawie wywiadu, obecności czynników ryzyka i objawów oraz wyników innych badań. Do przykładowych wskazań należą:

Występowanie objawów mogących wynikać z niedokrwienia kończyn dolnych:

• Chromanie przestankowe. Ból nóg (zwłaszcza łydek) podczas chodzenia, który ustępuje po zatrzymaniu się i odpoczynku.
• Zaburzenia czucia, uczucie kłucia, mrowienia lub drętwienia
• Zmiany skórne na nogach, takie jak owrzodzenia, rany, które się nie goją, lub zmiany koloru skóry.
• Uczucie ciężkości nóg
• Oziębienie kończyn
• Osłabione lub nieobecne tętno na tętnicach kończyn dolnych

Podejrzenie miażdżycy tętnic kończyn dolnych:

• Zwłaszcza u osób z obecnymi czynnikami ryzyka miażdżycy, takimi jak palenie papierosów, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, wysoki poziom cholesterolu czy otyłość.

Kontrolowanie stanu tętnic u pacjentów z rozpoznaną już wcześniej chorobą:

• Regularne kontrole w celu oceny postępu choroby oraz skuteczności leczenia.

• Kontrola zwężeń, niedrożności, tętniaków, przetok tętniczo-żylnych oraz malformacji naczyniowych
• Ocena postępu zmian miażdżycowych
• Po urazach kończyn dolnych

Po zabiegach naczyniowych:

• Po operacjach rekonstrukcyjnych na tętnicach kończyn dolnych w celu monitorowania stanu naczyń krwionośnych.

• Ocena efektów leczenia zabiegowego po udrożnieniu, angioplastyce czy implantacji stentu
• Ocena powikłań jatrogennych po zabiegach wewnątrznaczyniowych – krwiaków, tętniaków rzekomych, jatrogennych przetok tętniczo-żylnych, rozwarstwienia ściany naczynia czy zakrzepicy

Ocena przepływu krwi przed zabiegami chirurgicznymi:

• Przed planowanymi operacjami na kończynach dolnych lub zabiegami naczyniowymi

Jakie choroby można wykryć badaniem USG tętnic kończyn dolnych?

Badanie USG tętnic kończyn dolnych pozwala na wykrycie różnych chorób i patologii związanych z układem naczyniowym, takich jak:

• Miażdżyca tętnic kończyn dolnych
• Tętniaki tętnic kończyn dolnych
• Niedrożność lub zwężenia tętnic
• Zakrzepy, zatory
• Malformacje tętniczo-żylne
• Niedokrwienie kończyn dolnych
• Uszkodzenia mechaniczne tętnic, na przykład po urazach lub operacjach

Czy istnieją przeciwwskazania do wykonania badania Dopplera tętnic kończyn dolnych?

Nie ma istotnych przeciwwskazań do wykonania badania USG tętnic kończyn dolnych. Jedynymi ewentualnymi niedogodnościami mogą być świeże rany lub oparzenia na badanym obszarze. Wówczas lekarz zdecyduje, czy przeprowadzenie badania będzie możliwe, czy lepiej będzie przełożyć je na inny termin.

Jak często należy wykonywać badanie USG tętnic kończyn dolnych?

Niestety, nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, bowiem częstotliwość wykonywania badania USG tętnic kończyn dolnych zależy od indywidualnej sytuacji zdrowotnej każdego pacjenta oraz zaleceń lekarza prowadzącego. Warto jednak wiedzieć, że badania ultrasonograficzne są bezpieczne i mogą być powtarzane dowolną ilość razy.

Jak należy się przygotować do badania Dopplera tętnic kończyn dolnych?

Aby właściwie przygotować się do badania USG tętnic kończyn dolnych, załóż wygodne i luźne ubrania, które umożliwią Ci łatwe odsłonięcie badanego obszaru. Jeśli miałeś wcześniej wykonywane badania naczyń krwionośnych kończyn dolnych, warto zabrać ze sobą ich wyniki na wizytę.

Około 6 godzin przed wizytą nie należy palić papierosów, ani spożywać żadnych posiłków i płynów. Dodatkowo, dzień przed i w dniu badania dobrze jest unikać wzdymających potraw. Takie przygotowanie ułatwi lekarzowi dokładniejszą ocenę aorty oraz tętnic

biodrowych, bowiem zmniejszy zakłócenia obrazu spowodowane gazami jelitowymi.

Jak przebiega badanie USG tętnic kończyn dolnych?

Badanie tętnic kończyn dolnych zazwyczaj przeprowadzane jest w pozycji leżącej, z badaną kończyną nieznacznie skręconą na zewnątrz. Ocenę tętnicy podkolanowej można przeprowadzić w pozycji leżącej na brzuchu lub na plecach, ale z kończyną lekko ugiętą w kolanie i zrotowaną do boku.

Na skórę pacjenta nakładany jest żel ultrasonograficzny, który poprawia przewodzenie fal ultradźwiękowych i zapewnia lepszy kontakt między głowicą aparatu a skórą. Lekarz przesuwa po skórze wzdłuż badanych naczyń głowicę USG emitującą fale. Fale te są odbijane od struktur naczyniowych, a komputer przetwarza te odbicia na obraz w czasie rzeczywistym.

Badanie można rozpocząć od oceny aorty i tętnic biodrowych. Następnie oceniane są tętnice udowe, tętnice podkolanowe, tętnice goleni oraz, w miarę możliwości, tętnica grzbietowa stopy.

Badanie jest bezbolesne i bezpieczne dla pacjenta. Po jego zakończeniu można natychmiast wrócić do codziennych aktywności.

Ile trwa badanie Dopplera tętnic kończyn dolnych?

Całe badanie trwa zazwyczaj od 15 do 45 minut, w zależności od zakresu badania, może trwać również nieco dłużej bądź krócej.

Od kogo wziąć skierowanie na badanie USG tętnic kończyn dolnych?

Skierowanie na bezpłatne badanie USG tętnic kończyn dolnych może zostać wypisane przez lekarza rodzinnego lub lekarza innej specjalności. Często wystawiane jest przez kardiologów, angiologów, chirurgów naczyniowych czy internistów.

Badanie USG tętnic kończyn dolnych można również wykonać prywatnie, bez potrzeby skierowania od lekarza. W takim przypadku wystarczy umówić się na wizytę w placówce medycznej oferującej takie badania i pokryć jego koszty.

Koszt badania USG tętnic kończyn dolnych może różnić się w zależności od lokalizacji i placówki medycznej. Przeważnie cena takiego badania waha się od 150 do 350 złotych.

Jakie są zalety badania ultrasonograficznego tętnic kończyn dolnych?

Badanie ultrasonograficzne tętnic kończyn dolnych posiada szereg zalet, które czynią je powszechnie stosowaną metodą diagnostyczną:

• Jest bezpieczne dla pacjenta. Dotychczas nie stwierdzono, aby badania ultrasonograficzne miały szkodliwe następstwa dla organizmu człowieka.
• Nie wykorzystuje promieniowania jonizującego, co przekłada się na jego bezpieczeństwo.
• Jest nieinwazyjne i bezbolesne.
• Wynik badania jest natychmiastowy. Lekarz może bezpośrednio zwizualizować naczynia i w czasie rzeczywistym sprawdzić w nich przepływy krwi.
• Badanie jest stosunkowo szybkie.

Jakie są ograniczenia badania ultrasonograficznego tętnic kończyn dolnych?

Pomimo licznych zalet, badanie USG ma kilka ograniczeń:

• Badanie jest ograniczone w ocenie mniejszych oraz głębiej położonych tętnic.
• Jako technika zależna od umiejętności, interpretacja wyników i wykonanie USG Dopplera tętnic kończyn dolnych może zależeć od doświadczenia przeprowadzającego badanie lekarza.
• Jego przydatność w kwalifikacji do leczenia inwazyjnego jest ograniczona ze względu na trudności w dokładnej ocenie stopnia zwężenia.

Oczywiście, pomimo tych ograniczeń, USG tętnic kończyn dolnych nadal pozostaje niezwykle cennym narzędziem diagnostycznym w zakresie oceny stanu tętnic i wykrywania w nich wszelakich zmian.

Krótkie podsumowanie

1. Badanie USG tętnic kończyn dolnych jest nieinwazyjne i całkowicie bezbolesne, co czyni je komfortowym dla pacjentów.
2. Badanie ultrasonograficzne wykorzystuje fale dźwiękowe do tworzenia obrazów tętnic, co pozwala na ocenę ich struktury i funkcji, a także na identyfikację miejsc przepływu krwi o innej prędkości.
3. Umożliwia wykrycie wielu schorzeń, takich jak miażdżyca, tętniaki, zakrzepica oraz inne zaburzenia przepływu krwi w tętnicach kończyn dolnych.
4. Badanie USG tętnic kończyn dolnych jest bezpieczne i nie wiąże się z żadnym ryzykiem dla pacjenta, w związku z czym można je wielokrotnie powtarzać.
5. Nie ma istotnych przeciwwskazań do wykonania badania USG tętnic kończyn dolnych.

Bibliografia

• Interna Szczeklika 2020. Prow. Piotr Gajewski, Wyd. 11, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020, ISBN 978-83-7430-628-7
• Diagnostyka obrazowa rtg tk usg i mr. Red. Pruszyński, Bogdan; Cieszanowski, Andrzej . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014, 774 s. ISBN 978-83-2004-772-1
• Gabriel, M. et al. Zalecenia dotyczące wykonywania badań USG dupleks dopler tętnic kończyn Polskiego Towarzystwa Chirurgii Naczyniowej. Pol. 72, (2014).
• Zierler, R. E. & Zierler, B. K. Duplex sonography of lower extremity arteries. Ultrasound CT MRI 18, 39–56 (1997).
• Grzegorz Małek, Michał Elwertowski, Andrzej Nowicki. Standardy badań ultrasonograficznych Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego – aktualizacja. Badanie aorty i tętnic kończyn dolnych. Journal of Ultrasonography. 14: 192–202 (2014).