Kłykciny kończyste - definicja, objawy, leczenie

Niektóre z chorób przenoszonych drogą płciową są popularne wśród nastolatków i osób młodych. Młodzież wchodząc w świat kontaktów seksualnych często nie mają świadomości ryzyka niektórych czynów i do jakich konsekwencji mogą one prowadzić. Inaczej nazywając choroby weneryczne wciąż są dla wielu społeczeństw tematem tabu, co może czynić ludzi nieświadomym na wiele z problemów. Do jednych takich schorzeń należą kłykciny kończyste, dotykające w ponad 50% właśnie osoby do 25. roku życia. Co jest przyczyną powstania kłykcin i jak się je leczy? Odpowiedzi na pytania są umieszczone poniżej.

Spis treści:

Czym są kłykciny kończyste?

Kłykciny kończyste są chorobą zakaźną, za których powstanie odpowiedzialny jest wirus brodawczaka ludzkiego, w skrócie HPV. Należy on do wirusów z rodziny papillomawirusów. Do dziś naukowcy opisali już ponad 100 typów tego wirusa, z czego udowodniono, że około 35 z nich powoduje choroby narządów płciowych. Niektóre z nich odpowiadają za powstawanie kłykcin kończystych, inne za brodawki na skórze, a jeszcze kolejne prowadzą do nowotworów złośliwych.

Typy wirusa HPV dzielą się zasadniczo na dwie grupy. Część z nich należy do grupy niskiego ryzyka zakażenia z udziałem wirusów onkogennych, czyli prowadzących na drodze mutacji do nowotworu. Natomiast druga część należy do grupy wysokiego ryzyka wirusów onkogennych, które nierzadko przejawiają się niebezpiecznymi i inwazyjnymi dla zdrowia i życia pacjenta nowotworem złośliwym. Najczęściej dotyka on prącie, szyjkę macicy, jamę ustną lub gardło.

Wirus HPV kłykcin kończystych jest najczęściej występującym zakażeniem dróg płciowych przejawiające się łagodnymi nowotworami z brodawkami narządów płciowych. Za chorobę odpowiedzialne są przede wszystkim dwa typy HPV, wyróżnia się typ 6 i typ 11. Natomiast zmiany dotyczą zarówno cewki moczowej, prącia, szyjki macicy, jak i odbytu i odbytnicy.

Jak dochodzi do zakażenia i jakie są przyczyny powstania kłykcin kończystych?

Kłykcinami kończystymi można się zarazić najczęściej przy kontaktach seksualnych, gdyż wirus HPV odpowiadający za tą chorobę przenoszony jest głównie drogą płciową. Jednakże nie jest to jedyna droga przeniesienia go. Udowodniono naukowo, że zarazić się można również w okresie okołoporodowym poprzez przeniesienie zakażenia z kurzajek, które występują na dłoniach u dzieci. Dodatkowo należy zwrócić szczególną uwagę na młodzież, która dopiero otwiera się na świat kontaktów seksualnych i przeżywa nowe doświadczenia. Czasami dochodzi u młodych osób do uprawiania czynności regularnie z nowymi osobami, co może w dużej mierze sprzyjać szybkiemu przenoszeniu wirusa z jednej osoby na kolejne.

Według naukowców jest kilka konkretnych kwestii przez, które ryzyko zakażenia jest dość duże. Jest to między innymi:

palenie papierosów,
duża liczba partnerów seksualnych,
dość długi czas stosowania antykoncepcji doustnej, np. tabletki,
nowy partner lub partnerzy,
niedobory odporności,
u kobiet po przeszczepach nerek,
częściej i z gorszym przebiegiem u kobiet w ciąży aktywnych seksualnie,
mikrourazy skóry bądź błon śluzowych narządów płciowych, co powoduje szybsze wtargnięcie wirusa do organizmu kolejnej ofiary.

Mnóstwo pacjentów jest pewnych, że skoro objawy całkowicie zostały zlikwidowane to już nie zarażają. Niestety często tak nie jest, więc każdą kolejną aktywność seksualną oraz kwestię zarażania należy uzgodnić z lekarzem, wykonując odpowiednie badania. Koniecznym jest dodać, że średni czas inkubacji wirusa, czyli czas wylęgania to około 2-3 miesiące. Należy to wziąć pod uwagę, gdyż jest duże ryzyko zakażania innych osób.

Epidemiologia w przypadku kłykcin kończystych

Ciężko jest stwierdzić, u konkretnie ilu osób zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego występuje, ze względu na to, że nie każdy chory ma świadomość choroby. Zdarza się, że kłykciny przebiegają całkowicie bezobjawowo. Dodatkowo ze względu na dużą częstość występowania wirusa u młodych osób, nie zgłaszają się oni do lekarza z względów wstydliwych.

Według przeprowadzonych badań i statystyk w USA szacuje się, że rocznie wśród Amerykanów około 500 000 do 1 000 000 nowych przypadków z zakażeniem HPV. Dodatkowo wykazano, że u około 50% kobiet aktywnych seksualnie występuje od jednego do kilkunastu typów wirusa podczas zakażenia. Natomiast około 55% wszystkich zdiagnozowanych zachorowań na kłykciny kończyste stwierdza się u osób młodych do 25. roku życia.

Zachorowania na wirusa brodawczaka ludzkiego występują coraz częściej, a w Ameryce nazywane są już epidemią. Sama częstość zakażeń, gdyby próbować rozróżnić między kobietami, a mężczyznami jest znacznie zbliżona do siebie i nie widać znaczących różnic.

Rodzaje kłykcin kończystych narządów płciowych

Kłykciny kończyste, jak wiele chorób dzieli się na różne rodzaje. Są one uzależnione od wielu czynników czy różnych okresów samej jednostki chorobowej. Wśród zakażeń HPV wyróżnia się trzy poszczególne sytuacje kliniczne.

Pierwsza z nich to przypadek, gdy u nowej osoby dochodzi do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego. Pomimo trwania okresu wylęgania trwającego do około 3 miesięcy nie występują żadne dolegliwości, które mogłyby świadczyć o obecności HPV. Taką sytuację kliniczną nazywa się zakażeniem latentnym. Nie ma żadnych objawów, jednakże chory może być dożywotnie nosicielem wirusa, o ile się tego nie zdiagnozuje i nie zacznie leczyć.

Druga z sytuacji klinicznych, to moment gdy u nowej osoby dochodzi do zakażenia się wirusem powodującym kłykciny kończyste z jedną różnicą. Tutaj przypadek wygląda totalnie przeciwnie niż przy zakażeniu latentnym. Dochodzi do aktywnego zakażenia i tuż po okresie wylęgania powstają pierwsze objawy kliniczne. Najczęściej są to łagodne zmiany o charakterze nowotworowym. Charakteryzują się powstawaniem brodawek w okolicach narządów płciowych, a także kłykcin kończystych.

Trzeci z przypadków różnych sytuacji klinicznych jest najcięższy dla zdrowia pacjenta. Najczęściej występuje on jako kolejny etap po jednym z poprzednich, lecz może pojawić się już na początku zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego. Następuje integracja genomu typów HPV o charakterze onkogennym z genomem osoby zakażonej. Taki rozwój sytuacji prowadzi do powstania nowotworu łagodnego lub w zależności od konkretnego typu wirusa HPV może nawet dojść do nowotworu złośliwego.

Jakie są objawy zakażeniem kłykcinami kończystymi?

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego dającego chorobę zwaną kłykcinami kończystymi może przebiegać w różny sposób. U niektórych chorych dolegliwości świadczące o zakażeniu HPV wogóle nie występują. Jednakże nie u wszystkich tak jest. Średni okres wylęgania się wirusa, czyli od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów może sięgać nawet do 3 miesięcy. Oznacza to, że w tym okresie faktycznie raczej żadne dolegliwości nie występują i często nawet nie jest się świadomym zakażenia. Kwestia jest tego, jaka sytuacja nastąpi po okresie inkubacji.

W przypadku pojawienia się objawów początkowo powstają małe grudki, które następnie wyglądem przypominają brodawki anogenitalne. Mogą one osiągać spore rozmiary i fachowo nazywa się guzami Buschke-Loewensteina. Ich charakterystyka jest różna w zależności, w którym miejscu się pojawiają. Można zauważyć zależność, że te pojawiające się skórze wilgotnej pozbawionej włosów są miękkie i nie zrogowaciałe. Natomiast brodawki powstające na skórze suchej i owłosionej są dość twarde i rogowacieją. Dodatkowo często występują stany zapalne narządów płciowych i okolicy okołoodbytniczej. Prowadzi to do swędzenia, pęknięć skóry i krwawień, które uprzykrzają codziennie funkcjonowanie.

Oprócz powyższych symptomów zakażenia kłykcinami kończystymi występują również inne. Jest to:

pieczenie;
upławy;
krwawienie międzymiesiączkowe, krwawienia po stosunku;
krwawienia i/lub wydzielina z cewki moczowej;
krwawienie z odbytu;
trudności w oddawaniu moczu przejawiające się niepełnym opróżnianiem pęcherza moczowego;
podrażnienie i ból okolic intymnych, zwłaszcza odbytu, odczuwalny nawet w całej miednicy;
zmiany okołoodbytnicze, choć one występują częściej u mężczyzn homoseksualnych niż u innych osób.

Zdarzają się przypadki wśród chorych na kłykciny kończyste, że zmiany chorobowe pojawiają się w jamie macicy, na spojówkach, w jamie nosowej oraz krtani. Dodatkowo koniecznym jest dodać, że u kobiet będących nosicielkami HIV zakażenie HPV stosunkowo częściej i szybciej prowadzi do powstania nowotworu szyjki macicy.

Jak zdiagnozować kłykciny kończyste narządów płciowych?

W sytuacji, gdy pojawią się niektóre z powyższych objawów, a zwłaszcza większość z nich należy udać się niezwłocznie do lekarza rodzinnego. Podobnie wygląda sytuacja, gdy po kontakcie seksualnym z nowym partnerem uświadamia on, że jest chory na którąś z chorób przenoszonych drogą płciową i następuje podejrzenie zakażenia się taką chorobą.

Lekarz POZ po wstępnym wywiadzie pokieruje pacjenta, wystawiając mu skierowanie do specjalisty. Diagnostyką oraz leczeniem chorób przenoszonych drogą płciową zajmuje się kilka medyków. Jest to przede wszystkim dermatolog, gdzie każdy z tych specjalistów powinien być również wenerologiem. Dodatkowo można się udać do ginekologa, seksuologa czy androloga.

Na wizycie u konkretnego specjalisty zostanie przeprowadzony znacznie dokładniejszy wywiad niż w przypadku lekarza pierwszego kontaktu. Dodatkowo zaleci wykonać całą serię badań. Jest to szczególnie ważne, aby móc postawić prawidłową diagnozę, a następnie objąć leczeniem pacjenta. Zalecane jest również wykonanie badań przeciwko zakażeniu u partnera lub partnerów seksualnych chorej osoby. Nieraz koniecznym dla sukcesu leczenia pacjenta jest objęcie leczeniem również partnerów seksualnych.

Do rozpoznania kłykcin kończystych oprócz wywiadu na początku wykonuje się badanie wizualne okolicy anogenitalnej i całego obszaru wokół tej okolicy. Najlepiej przeprowadzić je przy bardzo dobrym oświetleniu, aby móc ocenić występowanie brodawek. Nieraz dodatkowo wykorzystywane jest szkło powiększające lub kolposkop. Jest to urządzenie optyczne, dzięki któremu można ocenić wygląd sromu, pochwy, a także powierzchni dolnej części kanału szyjki macicy. W niektórych przypadkach, gdy problem również tego dotyczy lekarz musi ocenić i zbadać jamę ustną. Następnym badaniem na wizycie w gabinecie specjalisty jest wykonanie oceny cytologicznej przy użyciu wziernika ginekologicznego. Ocenia to czy występują zmiany śródbłonkowe w okolicy szyjki macicy.

W niektórych przypadkach, gdzie objawy dotykają nie tylko narządów płciowych zalecanym jest wykonanie dodatkowych trzech badań. Pierwszym z nim jest rektoskopia. Jest to badanie endoskopowe jelita grubego. W kłykcinach kończystych nie chodzi o całe jelito, ale interesujący w chorobie jego koniec. Za pomocą endoskopu, ocenia się błonę śluzową odbytu i odbytnicy oraz czy występują tu jakieś zmiany lub krwawienia. Rektoskopia nie należy do przyjemnej diagnostyki, jednakże trwa maksymalnie do 5 minut.

Drugim badaniem jest cystoskopia. Polega ono na wprowadzeniu przez cewkę moczową, aż do pęcherza moczowego specjalnego przyrządu zwanego cystoskopem. Dzięki temu badaniu ocenia się wizualnie wygląd błony śluzowej wewnątrz pęcherza moczowego. Taki zabieg wydaje się być bolesnym, jednakże pacjenci nie mają się czego obawiać. Cystoskopie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, dzięki czemu chory nic nie czuje. Natomiast samo badanie trwa maksymalnie do kilkunastu minut.

Rektoskopię oraz cystoskopię wykonuje się przede wszystkim u pacjentów zniekształceniach strumieniu moczu czy krwawieniach z cewki i/lub odbytu. Zaleca się ją również wykonać u osób, u których były usuwane brodawki okołoodbytnicze, a także wśród osób biernych przy stosunkach analnych. Dodatkowo trzecim badaniem wykorzystywanym w diagnozie kłykcin kończystych jest biopsja, czyli pobranie wycinka z miejsc zmienionych chorobowo. Wykonuje się ją w przypadkach, gdy mimo stosowanego leczenia choroba nie odpuszcza czy występują nawroty wirusa brodawczaka ludzkiego. Biopsja zalecana jest również w sytuacji, gdy u danego pacjenta powstałe brodawki są owrzodzone, barwne i ściśle związane z okolicznymi tkankami.

Badania mają na celu postawienie odpowiedniej diagnozy oraz rozróżnienie od innych zakażeń takich jak: kiła wtórna, czyli drugorzędowa, mięczak zakaźny, włókniak starczy, brodawki łojotokowe, zmiany złośliwe czy neoplazja śródnabłonkowa. Jest to niezwykle ważne, gdyż w zależności od konkretnej jednostki chorobowej leczenie nieco się różni.

Jak leczyć kłykciny kończyste?

Leczenie kłykcin kończystych uzależnione jest od kilku czynników. Przede wszystkim jest dokładne określenie konkretnej lokalizacji zmian, ich rozległości oraz przebiegu klinicznego choroby. W ostatnim istotnym jest czy przebieg zakażenia wirusem występuje z objawami czy nie. Dodatkowo istotnymi elementami branymi pod uwagę w tworzeniu terapii jest wielkość i morfologia brodawek, oczekiwania, preferencje i wygoda pacjentek. Ważnym dla lekarzy mogą się okazać też koszty leczenia, działania uboczne oraz samo jego doświadczenie.

Celem całej terapii jest zlikwidowanie widocznych zmian oraz poprawa samopoczucia psychicznego i fizycznego chorej osoby. Działania terapuetyczne rozróżnia się na dwie klasyfikacje. Pierwsza obejmuje wykonywanie czynności samodzielnie przez pacjentkę, które można stosować w domu. Natomiast drugą przeprowadza się w gabinecie lekarskim, gdzie terapię prowadzi sam lekarz. Proces doprowadzenia do zdrowia zakażonego kłykcinami kończystymi trwa około 6 tygodni, lecz w razie konieczności jest ono wydłużone nawet do 12 tygodni.

W najnowszych badaniach wytypowano dwie metody walki z wirusem brodawczaka ludzkiego. Jest to leczenie miejscowe oraz zabiegi chirurgiczne. Pierwsze należy do tych, gdzie pacjentka może sama je prowadzić. Obejmuje zastosowania różnego rodzaju kremów i maści. Do najczęściej stosowanych, które mają świetne działanie usuwające kłykciny kończyste jest imikwimod, podofilotoksyna czy sinekatechina.

Leczenie chirurgiczne, inaczej zwanym ablacyjnym wdraża się, gdy leczenie miejscowe jest nieskuteczne bądź pacjentka jest w ciąży. W przypadku ciąży zabronionym jest stosowania jakiegokolwiek działania miejscowego, gdyż mogłoby zaszkodzić to rozwijającemu się w łonie matki dziecku. Jest kilka metod używanych w takich sytuacjach. Do najczęstszych zalicza się krioterapię czy zastosowanie terapii kwasem trójchlorooctowym. Z zabiegów typowo chirurgicznych zastosowanie ma wycięcie zmian oraz elektrokoagulacja, lecz istnieje przy nich wysokie ryzyko nawrotu choroby. Natomiast po wygojeniu się ran zaleca się używać miejscowego działania kremy czy maści, zalecanych w leczeniu miejscowym.

W przypadkach, gdy powyższe metody są nieskuteczne lub występuje oporność na farmaceutyki można stosować laseroterapię lub wstrzyknięcia interferonu.

U kobiet zakażonych kłykcinami kończystymi będących przed 34. tygodniem ciąży do leczenia podchodzi się z szczególną ostrożnością. Jest to bowiem czas, gdzie u płodu kształtują się istotne elementy dla jego rozwoju i nie powinno się w nie ingerować. Natomiast po 34. tygodniu ciąży cała terapia opiera się na wyleczeniu dróg rodnych kobiety zanim wejdzie w okres okołoporodowy. Działania te są istotne, aby zaniechać powstania brodawczakowatości młodzieńczej krtani u noworodków. W przypadku, gdy kłykciny kończyste są takich rozmiarów, że blokują drogi rodne przyszłej mamy wykonuje się cięcie cesarskie.

Nierzadko w leczeniu występują okresy bezobjawowe czy sytuacje, gdzie zmiany znikają samoistnie. Jednakże nie oznacza to, że już się jest wyleczonym, a powinno się je prowadzić dalej przez taki okres czasu, jaki zalecił lekarz prowadzący. Zdarzają się również sytuacje, gdzie trzeba powtórzyć leczenie, gdyż jedna sesja terapii często jest niewystarczająca do pełnego wyleczenia.

Czy kłykciny kończyste można wyleczyć?

Każdy rodzaj kłykcin kończystych można wyleczyć, jednak należy uzbroić się w cierpliwość. Zakażenie wirusem HPV prowadzącym do nowotworów również, lecz może wiązać się z koniecznym wycięciem zmian. Zarówno nowotwory, jak i nawroty choroby, które mimo stosowanego leczenia mają duży odsetek wśród pacjentów z tą chorobą znacznie wydłużają leczenie. Chorych należy o tym koniecznie poinformować, aby był świadomy tego faktu. Kluczem do powodzenia terapii jest przede wszystkim stosowanie się do wszystkich zaleceń lekarza prowadzącego, a także systematyczne wykonywanie badań kontrolnych i obserwacja organizmu.

Jakie są powikłania kłykcin kończystych?

Kłykciny kończyste podobnie, jak inne choroby przenoszone płciowo mogą dawać różne powikłania. Są one wynikiem różnych czynników. Może być to zarówno zbyt późno postawiona diagnoza, wdrożenie odpowiedniego leczenia, jak i niestosowanie się do zaleceń lekarzy, a także wynika z samego charakteru przebiegu choroby.

Do najczęściej rozpoznawanych powikłań wirusa HPV zalicza się:

zniekształcenia narządów płciowych oraz okolicy okołoodbytniczej;
problemy natury psychicznej, pojawiający się na skutek długiego czasu trwania choroby, co sprzyja znacznemu pogorszeniu samopoczucia, a nawet depresji;
wystąpienie jednocześnie innej choroby z rodzaju zakażeń płciowych, co ma miejsce u niektórych osób.

Dodatkowo w przypadku kobiet w ciąży, które zostały zakażone we wczesnym okresie ciąży może dojść do powikłań dotykających sam płód. Zazwyczaj dzieje się to stosunkowo rzadko, a zwłaszcza, gdy kobieta nie podda się kontroli lekarskiej. W tym czasie wirus HPV może przenikać przez łożysko oraz drogi rodne kobiety. Taki incydent może wiązać się z niedorozwojem płodu czy brodawczakowatości młodzieńczej u noworodków. Dość rzadko odnotowywane są poronienia, porody przedwczesne czy obumarcia płodu w wyniku zakażenia matki.

Profilaktyka przy zakażeniu kłykcinami kończystymi

W zarażeniu się kłykcinami kończystymi oprócz samego leczenia ważnym jest stosowanie działań profilaktycznych. Mają one na celu uniknąć zarażenia kolejnych osób, a także dać możliwość szybszego wyleczenia. Pacjentom z wirusem HPV zaleca się:

Regularnie stosować leki zalecone przez specjalistów.
Całkowicie odstawić palenie papierosów, jeśli takie uzależnienie występuje. Jest to istotne dla dobra terapii, gdyż papierosy znacznie opóźniają reakcję organizmu na stosowane leczenie.
W kontaktach seksualnych używać prezerwatyw, jednakże koniecznym jest zaznaczyć, że nie dają one 100 % bezpieczeństwa przed rozsiewaniem się wirusa.
Powstrzymywać się od kontaktów seksualnych w trakcie trwania choroby, jej nawrotów i symptomów, które zwiastują jej kolejne nadejście.
Powiadomić partnera o chorobie, gdyż u niego też warto zastosować leczenie.
W przypadku zakażeń u dzieci poniżej 13. roku życia należy przeprowadzić z nim psychologiczny wywiad pod kątem wykorzystywania seksualnego. Warto mieć na to czujność, gdyż choroba nie dotyka dzieci, ze względu na brak kontaktów seksualnych.

Bibliografia:

“Ginekologia. Diagnostyka różnicowa i terapia”, T. Fehm, W. Janni, E. Stickeler, C.B. Tempfer, wyd. Edra Urban & Partner, Wrocław 2021
“Ginekologia kliniczna tom 1”, E. J. Bieber, J. S. Sanfilippo, I. R. Horowitz, wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009
“Ginekologia. Algorytmy oparte na dowodach naukowych” J. Pundir, A. Coomarasamy, wyd. Medipage, Warszawa 2019