Koronarografia

Na oddziałach kardiologicznych jest wielu pacjentów z zaburzeniami układu sercowo-naczyniowego o różnym podłożu. Jednakże często określenie przyczyny i postawienie szybkiej diagnozy jest dość trudne do zrobienia, bez wykorzystania badań inwazyjnych. Jednym z nich jest inwazyjne badanie koronarografii. Jak się do niego przygotować? Co może ono wykazać i czy jest to bolesny zabieg? Na te oraz inne pytania można znaleźć odpowiedzi w poniższym artykule.

Co to jest koronarografia i po co się ją robi?

Koronarografia jest rodzajem badania angiograficznego. Jest to specjalna technika obrazowa, która w głównej mierze pozwala określić wnętrze oraz stan serca i naczyń krwionośnych, czyli tętnic i żył, a także innych narządów. Natomiast sama koronarografia pozwala na ocenę, w którym miejscu doszło do zwężenia tętnicy wieńcowej przy podaniu kontrastu, czyli środka, który uwidacznia naczynia przez promieniowanie rentgenowskie. Dzięki oceny stanu prawej oraz lewej tętnicy wieńcowej, a także ich odgałęzień określa się czy następuje prawidłowy przepływ krwi w tętnicach oraz czy doszło do zwężenia naczynia. Dodatkowo można ocenić stopień zaawansowania miażdżycy, skuteczność dotychczasowego leczenia oraz sprawdzić kondycję lewej komory.

Czym są tętnice wieńcowe?

Tętnice wieńcowe są jednymi z elementów krążenia wieńcowego. Odpowiada ono za przepływ krwi bogatej w substancje odżywcze i tlen, do komórek mięśniowych serca oraz odebranie im krwi pełnej ubocznych produktów metabolizmu i dwutlenku węgla. Cała wymiana krwi w komórkach serca jest możliwa dzięki naczyniom wieńcowym, czyli tym, które oplatają serce i jedyną ch funkcją jest wymiana substancji dla komórek mięśnia sercowego, jak właśnie tętnice wieńcowe.

Wskazania do wykonania zabiegu koronarografii.

Wszelkie zaburzenia pracy serca czy układu krwionośnego nie raz mają różne podłoże. Zdarza się także, że za jakiekolwiek komplikacje w funkcjonowaniu organizmu odpowiada neurologia czy układ hormonalny, jednakże te zmiany bada się u odpowiednich specjalistów. Natomiast zabieg koronarografii zwykle zaleca kardiolog bądź kardiochirurg, gdy wystąpią problemy ze strony układu sercowo-naczyniowego. Do wskazań zalicza się:

• Nieprawidłowy wynik próby wysiłkowej lub obciążeniowej,
• Ocena funkcjonowania mięśnia sercowego,
• Wady zastawkowe,
• Świeży zawał serca,
• Nagłe zatrzymanie krążenia o niewyjaśnionej przyczynie,
• Dławica piersiowa o charakterze stabilnym,
• Kardiomiopatia przerostowa występująca z dławicą piersiową,
• Wykluczenie zmian w naczyniach wieńcowych,
• Bóle wieńcowe, często po zawale serca,
• Nawroty bólów wieńcowych po krótkim czasie remisji,
• Choroba wieńcowa o charakterze stabilnym,
• Zaburzenia rytmu serca, które pojawiają się podczas wystąpienia bólu wieńcowego co jest szczególnie groźne,
• Niewydolność serca o możliwej przyczynie niedokrwiennej,
• Rozwarstwienie aorty,
• Tętniak aorty wstępującej.

Dodatkowo zabieg stosuje się dla zdiagnozowania wad rozwojowych tętnic wieńcowych oraz przed wykonaniem u pacjenta rewaskularyzacji. Rewaskularyzacja jest zabiegiem, który polega na prawidłowym poszerzeniu, a przy tym udrożnieniu naczynia krwionośnego, które było istotnie zwężone, co wpływało negatywnie na pracę całego układu.

Przeciwwskazania do zabiegu koronarografii

Mimo, że sam zabieg jest bezpieczną metodą wykorzystywaną w diagnozie chorób serca i naczyń, to zdarzają się przypadki pacjentów, u których wykonanie tego jest bezwzględnie zabronione. W głównej mierze mowa tutaj o:

• Świeżym udarze mózgu,
• Zaburzeniach krzepnięcia krwi,
• Zapaleniu wsierdzia,
• Ciąży lub występowaniu takiej możliwości,
• Infekcjach objawiających się wysoką gorączką,
• Skazie krwotocznej,
• Nadciśnieniu na wysokim stopniu,
• Niewydolności nerek w stopniu zaawansowanym,
• Obrzękach płuc,
• Krwawieniu z przewodu pokarmowego,
• Anemii w ciężkim stadium,
• Zaburzeniach elektrolitowych,
• Ciężkiej chorobie pacjenta, która w krótkim czasie doprowadzi do zgonu,
• Zaburzeniach psychicznych pacjenta,
• Braku kontaktu z pacjentem,
• Braku zgody pacjenta na wykonywanie zabiegu,
• Uczuleniu na środki kontrastowe za pomocą, których przeprowadza się badanie.

Jak przygotować się do badania koronarografii?

Koronarografię wykonuje się w szpitalu i mimo, że samo badanie trwa tylko 30 minut to należy wziąć pod uwagę, że jest możliwość pozostania w szpitalu na kolejną noc. Dzieje się tak z tego względu, iż pacjent po przeprowadzonym zabiegu musi być pod obserwacją personelu medycznego w przypadku, gdyby doszło do silnych powikłań tuż po badaniu. Dodatkowo lekarz zawsze woli mieć pewność, że wszystko dobrze z pacjentem, którego wypuszcza do domu. Dlatego warto jadąc na badanie zabrać ze sobą małą podręczną torbę z najpotrzebniejszymi rzeczami i środkami do higieny osobistej.

Najważniejszą kwestią w przygotowaniu się do zabiegu są dwie rzeczy.
Pierwszą jest bycie na czczo lub nie spożywanie pokarmów przynajmniej i to największe minimum – 6 godzin przed planowaną godziną wykonania badania. W przypadku zażywania leków na stałe zaleca się je przyjąć, jednakże, o ilości dawki oraz samej czynności decyduje lekarz prowadzący badanie. Drugą zaś kwestią jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Zaleca się, aby pacjent przed koronarografią wypił co najmniej 1 litr wody mineralnej. Kładzie się na to nacisk, gdyż im bardziej nawodniony pacjent przed zabiegiem, tym szybciej po nim organizm pozbędzie się kontrastu z moczem.

Chwilę przed badaniem medycy założą wenflon oraz zdarza się, że należy wygolić miejsce nakłucia, co również robi się chwilę przed zabiegiem. Dodatkowo pacjent musi zdjąć biżuterię oraz wszystkie metalowe elementy, które posiada, jak np. protezy zębowe.

Chwilę przed badaniem zostanie przeprowadzony krótki wywiad, w celu zapytania się o samopoczucie pacjenta. Ważnym jest, aby powiedzieć lekarzowi, jeśli występuje bądź podejrzewa się alergię na lateks, środki cieniujące, jod czy antybiotyki. Lekarz może zadecydować, aby przed zabiegiem koronarografii wykonać dodatkowo EKG lub ECHO serca.

Na czym polega badanie koronarografii?

Zabieg koronarografii zalicza się do inwazyjnych z tego względu, że dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek organizmu. Jest ono inwazyjne z racji tego, że należy naciąć skórę w odpowiednim miejscu, aby wprowadzić wąski cewnik, czyli plastikową rurkę bezpośrednio do naczynia.

Są dwa sposoby wykonania badania. Pierwszym cewnik wprowadza się w nogę – w pachwinę, dokładnie w tętnicę udową. Natomiast innym sposobem wprowadza się cewnik do naczynia w obrębie ramienia, a dokładnie w tętnicę promieniową, czyli w dolnej części przedramienia, tuż przy nadgarstku. Nie jest to czynność bolesna, gdyż stosuje się znieczulenie miejscowe dokładnie w tym obszarze, gdzie ma zostać wykonane nakłucie naczynia. Znieczulenie podaje się, aby pacjent ze względu na ból się nie poruszył, gdyż mogłoby dojść w takiej sytuacji do przerwania ciągłości naczynia.

Na początku kładzie się pacjenta na stole hemodynamicznym i zostają przyklejone elektrody kontrolujące stan serca w obrębie klatki piersiowej, a następnie podaje się znieczulenie. Zanim zostanie wprowadzony cewnik, ważnym elementem jest założenie koszulki naczyniowej, czyli tak zwanej „kaniulki”. Służy ona do tego, aby właśnie przez nią wprowadzić bezpiecznie cewnik do aorty, a następnie doprowadzić go do ujścia tętnic wieńcowych. W tym celu najpierw za pomocą igły angiograficznej nakłuwa się tętnicę, a następnie wkłada specjalny rodzaj drutu diagnostycznego, zwanego prowadnikiem. W momencie wprowadzenia drutu do tętnicy wyciąga się igłę angiograficzna, a po prowadniku wkłada się koszulkę naczyniową. Na tym etapie wprowadza się cewniki, a następnie za pomocą strzykawki kontrast, który często pacjenci odczuwają jako napływające i rozchodzące się po całym ciele ciepło, które trwa nie dłużej niż 30 sekund. Bez podania środka kontrastowego badanie nie miałoby sensu, gdyż dzięki niemu zostaje ukazany czysty obraz radiologiczny naczyń wieńcowych, który się nagrywa. Po obejrzeniu tętnic wieńcowych należy usunąć koszulkę naczyniową z naczynia. Ostatnim krokiem jest zabezpieczenie powstałej rany w miejscu wkłucia, do czego stosuje się bandaż z wałkiem uciskowym.

Całość badania trwa około 30 minut, a na wyniki czeka się zwykle kilka godzin, gdyż nagrany podczas badania film musi zostać oceniony i opisany przez lekarza. Zdarza się, że wynik koronarografii jest dostępny dopiero następnego dnia.

Co robić po zakończeniu zabiegu koronarografii?

W momencie, gdy zabieg dobiegnie końca, a pacjent zostanie przewieziony na salę obserwacyjną, ważnym jest, aby stosować się do zaleceń lekarza oraz pielęgniarek. Przede wszystkim przez około 3 godziny od zabiegu zaleca się leżenie na plecach nieruchomo, a po tym czasie wciąż polecane jest pozostanie w pozycji leżącej, jednakże z możliwością zmiany ułożenia ciała. W pozycji leżącej przez kilka godzin najistotniejszym jest, aby nie zginać kończyny, w której został przeprowadzony zabieg. Jest to ważne, gdyż takie procedury mają na celu zapobiec powstawaniu krwiaków w okolicy nacięcia. Około 5-7 godzin po zabiegu można już wstać z łóżka, lecz nie zaleca się wykonywać gwałtownych ruchów kończyną, która była poddana badaniu. Od razu po zakończeniu badania można jeść i pić. Spożywanie płynów, w tym głównie wody mineralnej po tym zabiegu jest wskazane, gdyż pomoże to w szybszym wypłukaniu środka kontrastowego z organizmu.

Powikłania po wykonaniu badania koronarografii.

Koronarografia jest badaniem przezskórnym, czyli należy do tych z grupy inwazyjnych. Wszystkie zabiegi, które przeprowadza się z naruszeniem ciągłości tkanek mogą prowadzić do powikłań. Jednakże nie występują one często, a wręcz sporadycznie, lecz należy wziąć pod uwagę, że mogą się pojawić. Do powikłań po koronarografii wymienia się:

• Reakcje anafilaktyczne (ciężkie odpowiedzi organizmu, które mogą zakończyć się nawet zgonem) na podanie kontrastu,
• Krwiak,
• Zawał serca,
• Wystąpienie zaburzeń rytmu serca,
• Zakrzepica,
• Tętniak rzekomy,
• Ostra infekcja,
• Zator powietrzny,
• Udar mózgu,
• Przetoka tętniczo-żylna,
• Silne krwawienie w miejscu założenia cewnika,
• Uszkodzenie nerek przez podanie kontrastu – nefropatia kontrastowa.

Dodatkowo może wystąpić niegroźna reakcja organizmu na zastosowanie kontrastu, która zdarza się dość często wśród pacjentów. Głównie są to bóle głowy, wysypka skórna, kaszel, swędzenie, rumień, duszności czy nawet nudności z odruchem wymiotnym. Jednakże nie należy się tym martwić, gdyż do kilku godzin po zabiegu wszystkie nieprzyjemne objawy zanikają.