Przykurcz Dupuytrena

Wyjaśniając słowo przykurcz, mamy na myśli skrócenie długości mięśnia, często występujące z powodu zbyt długiego przebywania w jednej pozycji. Dodatkową przyczyną może być osłabienie mięśni antagonistycznych. Przykład takiej sytuacji może wystąpić wtedy, gdy np. triceps jest silniejszy niż biceps i w tym wypadku występuje przykurcz, w obrębie wyżej wspomnianego mięśnia trójgłowego ramienia. Oczywiście nie dotyka to tylko mięśni, ale również sąsiadujących struktur takich jak stawy, ścięgna czy powięź mięśniowa. Przykurcz może prowadzić do zmian zwyrodnieniowych w obrębie tkanki. Jednym z rodzajów jest przykurcz Dupuytrena.

Co to jest przykurcz Dupuytrena?

Choroba Dupuytrena ma swoje podłoże w genetyce. Polega na zgrubieniu i nadbudowaniu tkanki podskórnej, inaczej zwanej powięzią, przez co powstają guzki. Zmiany takie jak guzy, zgrubienia, zaciągnięcia skóry czy pasma pogrubiałej tkanki pojawiają się na dłoni i rozciągają się aż na palce, czego następstwem jest ból. Zmiany te powodują przykurczanie się dłoni i palców do wewnątrz. Pojawienie się zgrubień Dupuytrena w innych miejscach, takich jak podeszwowa część stopy, bądź na męskich narządach rozrodczych, świadczy o agresywniejszym przebiegu choroby, ale nie jest jej głównym objawem. Choroba dotyka najczęściej mężczyzn po 40 roku życia. Atakuje obie dłonie naraz. Najczęściej jednak zdarza się to w różnym stopniu intensywności. Przebieg jest powolny, stopniowy i niestety trudny do przewidzenia. Objawy choroby lub jej początkowy przebieg najczęściej zaczynają się od palca małego. Najciężej chorują osoby młode z bardziej uogólnioną postacią choroby.

Jakie są jego przyczyny?

Nie stwierdzono jeszcze dokładnej przyczyny powstawania tej choroby, jednak zakłada się, że ma to związek z genetyką i dziedziczeniem. Zakłada się również, że choroba Dupuytrena występuje po doznaniu urazu w obrębie dłoni lub jest skutkiem rany otwartej. Istnieje również możliwość, iż choroba ma związek z nadmierną ekspozycją nadgarstka na przeciążenia oraz wysiłkiem fizycznym.

Występują również inne czynniki, które zwiększają szansę na zachorowanie. spośród nich wymienia się np. wiek (im wyższy, tym częściej występuje) i nadmierne spożywanie alkoholu. Choroby współistniejące, takie jak cukrzyca czy napady drgawkowe, również zwiększają podatność. Jeśli chodzi o pochodzenie etniczne to występuje częściej u osób pochodzących z Skandynawii (Norwegów, Szwedów, Finów) lub Europy Północnej (Szkotów, Anglików, Duńczyków, Irlandczyków czy Francuzów).

Jakie są objawy?

Charakterystycznymi objawami dla tej choroby są między innymi powstawanie guzków na wewnętrznej stroni dłoni, które w późniejszym etapie łączą się w pasma tkankowe. Następuje mimowolne zgięcie palców w stronę dłoniową, co utrudnia chwytanie przedmiotów oraz podstawowe czynności życia codziennego. Im mocniej palce są przykurczone, tym ciężej je wyprostować.

Jak rozpoznać przykurcz Dupuytrena?

Podczas wizyty u lekarza pacjent jest proszony o położenia dłoni na stole wewnętrzną stroną do dołu. jest konieczne, aby położyć dłoń na płasko. Jeżeli pacjent nie będzie w stanie tego wykonać to specjalista przeprowadzi serię specjalistycznych testów. Lekarz zbada czucie w palcach, oceni czy zakres ruchomości jest w normie oraz sprawdzi umiejscowienie guzków i pasm tkankowych, aby potwierdzić, czy to na pewno przykurcz Dupuytrena.

Do kogo się zgłosić i jak leczyć przykurcz Dupuytrena?

Należy zgłosić się do lekarza rodzinnego i on zadecyduje do jakiego specjalisty dalej pokierować. Będzie to wynikało i będzie zależne od stopnia zaawansowania choroby. Niestety choroby nie da się w pełni wyleczyć, można jedynie zahamować proces rozwoju lub “cofnąć czas”.  W przypadku skierowania do fizjoterapeuty zastosuje on masaż rozluźniający. Zaleci również ćwiczenia mięśni antagonistycznych w celu zniwelowania przykurczy oraz elektroterapię by zniwelować ból i wyprostować palce. Ortopeda zastosuje zastrzyk do miejscowo zawierający kolagenaze, który rozpuści pasma powodujące przykurcz Dupuytrena. Chirurg przeprowadzi zabieg o nazwie fasciotomia. Polega on na wsunięciu pod skórę skalpela i przecięciu powięzi blokującej zginanie palców.

Maść na przykurcz Dupuytrena 

W niektórych przypadkach w terapii przykurczu Dupuytrena zaleca się stosowanie maści, które mogą pomóc w łagodzeniu dolegliwości bólowych i wspomagać regenerację tkanek. Choć ich działanie jest ograniczone w porównaniu z metodami chirurgicznymi, maści te mogą odgrywać rolę we wspomaganiu leczenia zachowawczego, zwłaszcza na wczesnym etapie choroby.

Maści przeciwbólowe

W przypadku występowania dolegliwości bólowych związanych z przykurczem, pomocne mogą się okazać preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne, zawierające takie składniki jak ibuprofen, diklofenak czy ketoprofen. Działają one miejscowo, co przynosi ulgę pacjentom. Żele te należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza lub producenta, unikając nadmiernej aplikacji, zwłaszcza na uszkodzoną skórę. Warto jednak pamiętać, że maści przeciwbólowe nie wpływają bezpośrednio na procesy prowadzące do przykurczu, takie jak zgrubienie i skracanie tkanki łącznej. Są one jedynie środkiem wspomagającym, łagodzącym ból i stan zapalny, ale nie rozwiążą samego problemu przykurczu.

Maści regeneracyjne

W terapii wspomagającej można również wykorzystać preparaty zawierające substancje regenerujące tkanki i poprawiające elastyczność skóry. W skład takich maści często wchodzą heparyna, alantoina oraz wyciągi z cebuli. Ich działanie opiera się na poprawie mikrokrążenia i zmniejszeniu obrzęku. Maści, zarówno regeneracyjne, jak i przeciwbólowe, należy aplikować miejscowo na zmienione obszary dłoni, najlepiej zgodnie z zaleceniami lekarza. 

Należy pamiętać, że stosowanie maści nie zastąpi rehabilitacji czy leczenia operacyjnego, zwłaszcza w bardziej zaawansowanych stadiach przykurczu Dupuytrena. Preparaty te są jedynie elementem wspomagającym, który może łagodzić objawy i wspierać właściwy proces leczenia. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości dotyczących stosowania maści, zawsze warto skonsultować się ze specjalistą.

Przykurcz Dupuytrena – zastrzyki

Zastrzyki stanowią jedną z metod leczenia przykurczu Dupuytrena, szczególnie w początkowych stadiach choroby lub u pacjentów, którzy chcą uniknąć operacji. Wśród dostępnych opcji wyróżnia się iniekcje z kolagenazy oraz glikokortykosteroidów, które różnią się mechanizmem działania i zakresem zastosowania.

Zastrzyki z kolagenazy

Kolagenaza, enzym pozyskiwany z bakterii Clostridium histolyticum, rozkłada kolagen tworzący zgrubienia w dłoni. Po wstrzyknięciu bezpośrednio w zmienioną chorobowo tkankę, enzym osłabia łącznotkankowe pasma odpowiedzialne za przykurcz. Następnie, zwykle po 24–72 godzinach, lekarz manualnie prostuje palce, co prowadzi do rozerwania osłabionych struktur.

Metoda ta charakteryzuje się minimalną inwazyjnością, pacjent może uniknąć blizn oraz okresu długiej rekonwalescencji. W celu utrwalenia efektów, często zaleca się noszenie szyny prostującej na noc przez kilka miesięcy. Skuteczność tej metody wynosi około 75%, a ryzyko nawrotów może sięgać 35%. Możliwe powikłania obejmują obrzęk, uszkodzenie ścięgien czy troczków lub zespoły bólowe.

Zastrzyki glikokortykosteroidowe

Kortykosteroidy, takie jak metyloprednizolon, triamcynolon czy betametazon, są stosowane w celu zmniejszenia stanu zapalnego i spowolnienia postępu choroby. Zastrzyki podaje się bezpośrednio do zmian, zwykle w serii kilku iniekcji rozłożonych w czasie. Metoda ta jest szczególnie skuteczna w redukcji bólu i objawów zapalnych we wczesnych stadiach choroby, jednak jej efektywność w hamowaniu przykurczu jest ograniczona. Dodatkowo, stosowanie sterydów wiąże się z ryzykiem powikłań, takich jak zanik tkanki tłuszczowej czy zmiany pigmentacji skóry.

Decyzja o zastosowaniu zastrzyków zależy od stopnia zaawansowania przykurczu i ogólnego stanu pacjenta. Chociaż iniekcje mogą być skuteczne, nie zawsze są odpowiednie dla każdego przypadku. Dla pacjentów z zaawansowaną postacią choroby lub ze znacznym ograniczeniem funkcji dłoni preferowane mogą być inne metody, takie jak leczenie operacyjne.

Przykurcz Dupuytrena – operacja 

Operacja to istotna metoda leczenia przykurczu Dupuytrena zwłaszcza w tych przypadkach, kiedy inne sposoby, takie jak zastrzyki czy metody nieinwazyjne (np. fizjoterapia czy fala uderzeniowa), okażą się nieskuteczne. Celem zabiegu jest usunięcie zmienionych chorobowo tkanek, które ograniczają ruchomość palców, co pozwala pacjentowi odzyskać sprawność ręki.

Przygotowanie do operacji

Przed zabiegiem konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych, między innymi takich jak morfologia krwi, poziom elektrolitów, kreatynina, układ krzepnięcia czy testy na obecność antygenów wirusowych (HBV, HCV). Na kilka dni przed zabiegiem może być konieczne odstawienie niektórych leków po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Pacjent powinien unikać również palenia papierosów i alkoholu, co wpływa na zmniejszenie ryzyka powikłań i może poprawić proces gojenia ran. 

Przebieg zabiegu

Zabieg wykonuje się na czczo, a w dniu operacji zaleca się wygodny strój i zaplanowanie pomocy na czas rekonwalescencji. Operacja najczęściej odbywa się w znieczuleniu przewodowym, dzięki czemu pacjent nie odczuwa bólu w operowanej ręce. Na początku chirurg zakłada opaskę uciskową, tzw. opaskę Esmarcha, aby ograniczyć krwawienie. Następnie wykonuje precyzyjne, zwykle zygzakowate nacięcie wzdłuż fałdów dłoni i palców, co pozwala na usunięcie zgrubiałych pasm tkanki włóknistej. Na koniec rany są zamykane szwami, a na dłoń nakładany jest bandaż, temblak, a czasem także szyna gipsowa. 

Czas trwania operacji waha się od 20 minut do 2 godzin, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Po około 10–14 dniach pacjent zgłasza się na zdjęcie szwów, a lekarz ocenia efekty leczenia. 

Rodzaje operacji:

1. Fasciotomia – mniej inwazyjna metoda, polegająca na przecięciu pasm włóknistych pod skórą w celu poprawy ruchomości palców. Zabieg jest szybki, ale ma większe ryzyko nawrotu przykurczu.
2. Fasciektomia częściowa – najczęściej stosowana procedura, podczas której chirurg usuwa tylko zmienione chorobowo tkanki. Zapewnia dobrą korekcję przykurczu.
3. Dermofasciektomia – zaawansowana operacja obejmująca usunięcie nie tylko tkanki włóknistej, ale także skóry, którą zastępuje się przeszczepem skórnym. Stosowana w przypadku nawrotów lub dużego uszkodzenia skóry.

Rekonwalescencja po zabiegu

Po operacji dłoń należy przez kilka dni unieruchomić na temblaku powyżej linii serca, aby zapobiec obrzękom i złagodzić ból. Bezpośrednio po zabiegu pacjent może odczuwać ból i drętwienie, które można łagodzić środkami przeciwbólowymi. Nie wolno moczyć rany, dlatego zaleca się szybkie prysznice zamiast kąpieli w wannie.

Powrót do pełnej sprawności dłoni wymaga rehabilitacji, która trwa zwykle od 4 do 6 tygodni. Ćwiczenia polegają między innymi na rozciąganiu, masowaniu oraz ćwiczeniu dłoni. Zaniedbanie tego etapu może prowadzić do sztywności dłoni lub szybkiego nawrotu choroby.

Chirurgiczne leczenie przykurczu Dupuytrena daje dobre rezultaty – aż 70% pacjentów odzyskuje pełny zakres ruchów. Długofalowe wyniki zależą od indywidualnej predyspozycji pacjenta – u części osób może wystąpić nawrót choroby, zwykle po kilku latach. Mimo tego, operacja pozostaje jedną z najskuteczniejszych metod leczenia tego schorzenia, szczególnie gdy zostanie połączona z odpowiednią rehabilitacją.

Jakie ćwiczenia na przykurcz Dupuytrena?

Ćwiczenia rehabilitacyjne odgrywają kluczową rolę w leczeniu i rekonwalescencji po operacji przykurczu Dupuytrena. Regularna aktywność ruchowa pomaga przywrócić pełną funkcjonalność dłoni, zwiększyć zakres ruchu oraz zapobiegać nawrotom choroby. Program ćwiczeń powinien być dostosowany indywidualnie do stanu pacjenta i etapu leczenia.

Rehabilitacja rozpoczyna się już kilka dni po zabiegu i obejmuje różnorodne metody, takie jak terapia manualna, masaże oraz ćwiczenia o różnym stopniu intensywności. Na wczesnym etapie kluczowe jest zmniejszenie obrzęków, co można osiągnąć za pomocą drenażu limfatycznego, chłodnych okładów i delikatnych mobilizacji blizn. Te działania poprawiają krążenie i wspomagają proces gojenia. W niektórych przypadkach zalecane jest stosowanie szyn lub ortez, szczególnie w nocy. Stabilizują one dłoń w odpowiedniej pozycji, zapobiegając nawrotom przykurczu. Tego typu sprzęt ortopedyczny jest używany przez kilka tygodni lub miesięcy, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta.

Masaże mogą przyspieszyć regenerację, poprawić zakres ruchu oraz redukować napięcia. Do domowych technik należy także energiczne „strzepywanie” palców, tak, jakby strzepywało się z nich wodę, co poprawia krążenie i rozluźnia mięśnie.

Kluczem do sukcesu w rehabilitacji jest systematyczność. Pacjenci powinni regularnie odwiedzać fizjoterapeutę, rehabilitanta, który będzie monitorował postępy, wprowadzał modyfikacje w programie ćwiczeń i zapewniał wskazówki dotyczące dalszej terapii.

Współpraca pacjenta z zespołem terapeutycznym oraz zaangażowanie w codzienne ćwiczenia pozwalają na osiągnięcie najlepszych efektów leczenia, przywracając dłoni pełną funkcjonalność i zapobiegając nawrotom choroby.

Typy ćwiczeń rehabilitacyjnych

Ćwiczenia na przykurcz Dupuytrena mogą pomóc w utrzymaniu ruchomości dłoni, poprawie elastyczności tkanek oraz wzmocnieniu mięśni, co wspiera proces leczenia i rehabilitację. 

1. Ćwiczenia rozciągające
   Rozciąganie pomaga zwiększyć elastyczność tkanek i zapobiega powstawaniu nowych przykurczów. Kluczowe są tu proste ruchy, takie jak powolne zginanie i prostowanie palców; delikatne rozciąganie każdego palca, utrzymywane przez 15–30 sekund czy dociskanie dłoni do płaskiej powierzchni w celu jej rozciągnięcia.
2. Ćwiczenia wzmacniające
   Po ustąpieniu obrzęków i wzmocnieniu tkanek, stopniowo wprowadza się ćwiczenia poprawiające siłę chwytu. Przykładowe aktywności to ściskanie miękkiej piłeczki, podnoszenie i układanie drobnych przedmiotów, co rozwija precyzję ruchów czy ćwiczenia z gumą oporową.
3. Ćwiczenia na koordynację
   Precyzja ruchów dłoni i palców jest niezbędna w codziennym funkcjonowaniu. Do jej poprawy wykorzystuje się zadania wymagające precyzyjnych czynności, takie jak pisanie na klawiaturze, nawlekanie koralików czy obracanie drobnych przedmiotów w dłoniach.

Oto kilka przykładów ćwiczeń, które warto wykonywać regularnie, najlepiej pod okiem fizjoterapeuty lub po konsultacji z lekarzem. Zanim przejdziesz do ich wykonywania, zapoznaj się z poniższymi wskazówkami:

• Ćwiczenia należy wykonywać regularnie, najlepiej codziennie, ale z umiarem, aby uniknąć przeciążenia tkanek.
• Ważne jest, aby nie wykonywać ruchów na siłę – należy unikać bólu i dyskomfortu.
• Rozgrzanie dłoni przed ćwiczeniami (np. w ciepłej wodzie, gdy rany są już zagojone) może poprawić elastyczność tkanek.
• Jeżeli przykurcz jest zaawansowany, ćwiczenia powinny być prowadzone pod nadzorem fizjoterapeuty.

1. Rozciąganie palców

Na zwiększenie elastyczności tkanek i zapobieganie dalszemu przykurczowi.
Wykonanie:

• Połóż dłoń płasko na stole lub innej twardej powierzchni.
• Delikatnie rozciągaj palce, naciskając na nie drugą dłonią, aby próbować je wyprostować.
• Utrzymaj pozycję przez 10–15 sekund i powtórz 5–10 razy.

2. Zwijanie ręcznika

Na wzmocnienie mięśni dłoni i poprawę chwytu.
Wykonanie:

• Weź mały ręcznik lub kawałek miękkiego materiału.
• Połóż ręcznik na stole, a następnie zwijaj go w dłoni, ściskając palce.
• Wykonaj 8–10 powtórzeń dla każdej dłoni.

3. Rozciąganie gumki recepturki

Na wzmocnienie mięśni palców.
Wykonanie:

• Załóż gumkę recepturkę na palce chorej dłoni.
• Delikatnie rozsuwaj palce na zewnątrz, rozciągając gumkę.
• Powtórz ćwiczenie 10–15 razy, wykonując je powoli i kontrolując ruch.

4. Chwytanie piłeczki

Na poprawę siły chwytu i elastyczności dłoni.
Wykonanie:

• Użyj miękkiej piłki do ściskania, np. piłeczki antystresowej.
• Ściśnij piłkę całą dłonią, utrzymując nacisk przez 5–10 sekund.
• Powtórz ćwiczenie 10–15 razy.

5. Ćwiczenie „pająk” na ścianie

Na zwiększenie zakresu ruchu palców.
Wykonanie:

• Połóż dłoń na ścianie w pozycji płaskiej.
• Powoli „wspinaj się” niczym pająk palcami w górę, prostując je maksymalnie.
• Następnie wracaj do pierwotnej pozycji.
• Wykonaj 5–10 powtórzeń.

6. Rozciąganie z piłką tenisową

Na relaksację i wzmocnienie dłoni.
Wykonanie:

• Umieść piłkę tenisową na stole.
• Oprzyj dłoń na piłce i powoli dociskaj ją, jednocześnie przesuwając w różnych kierunkach.
• Wykonuj ruch przez 2–3 minuty.

7. Praca nad prostowaniem palców 

Na ułatwienie wyprostu palców.
Wykonanie:

• Użyj zdrowej dłoni lub pomocnika, aby delikatnie wyprostować zgięte palce.
• Przytrzymaj palce w pozycji wyprostowanej przez 10 sekund.
• Powtórz ćwiczenie 5–10 razy, ale nie przekraczaj progu bólu.

Bibliografia:

• Walthall J, Anand P, Rehman UH. Dupuytren Contracture. 2023 Feb 26. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 30252330.
• Feldman, G., Rozen, N. & Rubin, G. Dupuytren’s Contracture: Current Treatment Methods. Isr Med Assoc J 19, 648–650 (2017).
• Ortopedia i traumatologia. Tom 1-2. Red. Gaździk, Tadeusz Sz. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2010, 707 s. ISBN 978-83-200-6085-0
• Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. Red. Kruczyński, Jacek . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2023, 1033 s. ISBN 978-83-01-23260-3, doi: https://doi.org/10.53271/2023.074

W celu uzyskania większej ilości informacji polecamy stronę Polskiego Towarzystwa Chirurgii Ręki lub zasięgnięcie porady u naszych specjalistów.