Rak żołądka

Rak żołądka zaliczany jest do jednych z najczęstszych nowotworów złośliwych występujących u człowieka. W skali roku w Polsce rozpoznawanych jest ponad 5 tysięcy nowych zachorowań. Problem ten dwa razy częściej dotyczy mężczyzn. Jest to bardzo niebezpieczna choroba, która zbyt późno wykryta, niesie ze sobą bardzo poważne konsekwencje zdrowotne.

Nowotwór ten może przebiegać pod kilkoma postaciami. Podział został dokonany na podstawie miejsca występowania raka, jego budowy komórkowej, czy stopnia zaawansowania.

Na rozwój choroby mają również wpływ czynniki, na które mamy realny wpływ. Poprzez modyfikacje stylu życia możemy zmniejszyć ryzyko zachorowania. Mowa tutaj głównie o redukcji masy ciała, w sytuacji gdy mamy nadwagę i otyłość, zaprzestanie palenia tytoniu, czy zmiana diety, w której zamiast produktów bogato tłuszczowych znajdzie się przewaga warzyw i owoców.

Nie bez znaczenia jest też tutaj infekcja bakterią Helicobacter Pylori. Doprowadza ona do przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej żołądka. W konsekwencji może objawić się to chorobą wrzodową, albo rozwojem raka żołądka. Warto jest więc skonsultować się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej oraz gastrologiem, co do możliwości zweryfikowania obecności bakterii i pozbycia się jej za pomocą odpowiedniego leczenia.

Jak objawia się rak żołądka?

Niestety typowe objawy choroby zaczynają być zauważalne w jej zaawansowanej postaci, kiedy możliwości leczenia są już bardzo mocno ograniczone. Początkowe objawy są bardzo mało charakterystyczne i rzadko kiedy na tym etapie wzbudzają nasz niepokój. Należą do nich dyskomfort w nadbrzuszu, częste odbijanie, czy wzdęcia. To co powinno nas zaniepokoić to utrata masy ciała, zwłaszcza niezamierzona, brak łaknienia, czy szybkie uczucie sytości oraz pobolewania nadbrzusza. Jeżeli guz zlokalizuje się w miejscu połączenia przełyku z żołądkiem, to mogą wystąpić wymioty, czy ból podczas spożywania posiłków, tak zwana odynofagia. Dosyć charakterystycznym objawem raka żołądka jest tak zwany węzeł Virchowa. Jest to przerzut nowotworu do lewego nadobojczykowego węzła chłonnego, który jest powiększony.

Jakie są sposoby zdiagnozowania choroby?

W przypadku podejrzenia choroby nowotworowej żołądka, najwłaściwszym postępowaniem jest wykonanie badania gastroskopii. Pozwala ona dokładnie przyjrzeć się zmianie, która występuje na ścianie żołądka. W trakcie badania pobiera się fragment podejrzanej zmiany. Następnie wysyła się ją do lekarza patomorfologa, który w badaniu mikroskopowym ustala z jakim problemem mamy do czynienia.

Jakie są opcje leczenia?

Bardzo dużo zależy od tego w jakim stadium zaawansowania znajduje się choroba, jednak na każdym etapie podstawowym leczeniem są metody operacyjne. We wczesnych stadiach zaawansowania może to być endoskopowe usunięcie zmiany. Na tym etapie okres pięcioletniego przeżycia po usunięciu zmiany wynosi ponad 90%. W bardziej zaawansowanych stadiach stosuje się częściowe lub całkowite usunięcie żołądka, oraz pobliskich węzłów chłonnych. Czasem stosuje się wspomagającą radio i chemioterapię, jednak nie jest to podstawowa metoda postępowania. W najbardziej zaawansowanych przypadkach stosuje się leczenie paliatywne.

Rak żołądka – wczesne objawy

Objawy wczesnego stadium raka żołądka są niespecyficzne i mogą przypominać dolegliwości związane z niestrawnością lub innymi schorzeniami układu pokarmowego. Wśród najczęstszych symptomów wymienia się uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu, wzdęcia, odbijanie, nudności czy uczucie wczesnej sytości po posiłku. Wczesne stadia choroby mogą przebiegać również bezobjawowo.

W przypadku wczesnych zmian o charakterze owrzodzenia może pojawić się ból w górnej części brzucha, a niekiedy również krwawienie z przewodu pokarmowego, które objawia się smolistymi stolcami lub wymiotami z domieszką krwi. Objawy te należą jednak do rzadkości w początkowym stadium choroby.

Do początkowych objawów raka żołądka należą więc:

• Uczucie dyskomfortu bądź pieczenia w żołądku
• Nudności i wymioty
• Niestrawność 
• Bóle w nadbrzuszu, czyli w górnej części brzucha
• Wzdęcia 
• Odbijanie
• Uczucie wczesnej sytości po posiłku
• Senność, ogólne osłabienie organizmu
• Niezamierzony spadek masy ciała 
• Rzadziej smoliste stolce lub wymioty z domieszką krwi

Dlaczego te wczesne objawy bywają tak często bagatelizowane?

Dolegliwości, takie jak pieczenie w żołądku, nudności czy utrata apetytu, są na tyle powszechne wśród osób z problemami trawiennymi, że często nie wzbudzają podejrzeń. Niestety, lekceważenie tych symptomów może prowadzić do opóźnienia diagnozy i wykrycia choroby w bardziej zaawansowanym stadium, co znacząco zmniejsza szanse na skuteczne leczenie.

Sygnały alarmowe, które powinny skłonić Cię do natychmiastowej wizyty u lekarza

Niektóre objawy, choć rzadko występują na początku choroby, są szczególnie niepokojące i wymagają pilnej konsultacji z lekarzem. Należą do nich smoliste stolce, znaczna, niezamierzona utrata masy ciała oraz trudności w połykaniu. Nawet niespecyficzne dolegliwości utrzymujące się przez dłuższy czas, takie jak nawracający dyskomfort w nadbrzuszu, powinny skłonić cię do udania się do lekarza, który może zadecydować o wykonaniu odpowiednich badań diagnostycznych, na przykład takich jak gastroskopia.

Wczesne objawy raka żołądka często są niecharakterystyczne, ale ich ignorowanie może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Warto zwracać uwagę na wszelkie długotrwałe lub nawracające problemy trawienne, aby jak najszybciej wdrożyć odpowiednią diagnostykę i leczenie.

Rak żołądka – objawy skórne 

Rak żołądka może powodować różnorodne zmiany skórne, które nie zawsze są bezpośrednim skutkiem nowotworu, lecz często związane z tak zwanymi zespołami paraneoplastycznymi (paranowoworowymi). Zespoły paraneoplastyczne (paranowotworowe) to objawy lub zaburzenia, które pojawiają się w wyniku nowotworu, ale nie są bezpośrednio związane z guzem. Powstają, gdy organizm reaguje na nowotwór, wydzielając substancje, które wpływają na inne części ciała. Mogą dotyczyć różnych narządów, takich jak skóra, układ nerwowy czy układ krwionośny. Objawy skórne bywają pierwszym sygnałem choroby lub występują równolegle z jej rozwojem, stanowiąc istotny element diagnostyczny.

Do zespołów paranowotworowych mogących pojawić się w przebiegu raka żołądka należą:

Rogowacenie ciemne złośliwe (Acanthosis nigricans maligna)
Zmiany skórne przybierają formę ciemnych, aksamitnych plam, najczęściej zlokalizowanych w fałdach skóry (szyja, pachy, pachwiny, zgięcia łokci, okolice pod kolanami). U niektórych pacjentów mogą występować na dłoniach i stópach. Zespół ten jest związany głównie z gruczolakorakiem żołądka.

Objaw Lesera-Trelata
Nagłe pojawienie się licznych, dużych brodawek łojotokowych na skórze, którym często może towarzyszyć świąd. Występowanie tego objawu jest często związane z nowotworami jamy brzusznej, w tym żołądka.

Rakowiak (Carcinoid syndrome)
Objawia się napadowym zaczerwienieniem skóry twarzy, szyi i dekoltu, a także biegunką, dusznością i utratą masy ciała. 

Zapalenie skórno-mięśniowe (Dermatomyositis)
Zapalenie skórno-mięśniowe może współistnieć z gruczolakorakiem żołądka. Objawy skórne obejmują charakterystyczny rumień heliotropowy, czyli fioletowo-czerwone zaczerwienienie wokół oczu, grudki Gottrona (zmiany na dłoniach, kolanach i łokciach) czy „ręce mechanika” – szorstką, pogrubiałą złuszczającą się skórę na opuszkach palców i wnętrzu dłoni. W obrębie owłosionej skóry głowy może występować rozlane łysienie. Na karku i barkach może pojawić się rumień, co nazywa się „objawem szala”. Z kolei rumień na bocznej powierzchni ud i bioder określa się jako „objaw kabury”. Zespoły skórne powiązane z nowotworami, takie jak właśnie zapalenie skórno-mięśniowe, mogą wskazywać na zaawansowaną chorobę i zwykle wiążą się z gorszym rokowaniem. 

Rumień obrączkowaty pełzający (Erythema gyratum repens)
Zmiany skórne mają postać serpentynowych, złuszczających się na obwodzie wzorów, które przypominają słoje drzewa. Często towarzyszy zaawansowanym nowotworom przewodu pokarmowego, w tym rakowi żołądka.

Tripe palms (Acquired pachydermatoglyphia)
Skóra dłoni, czasem stóp, staje się pogrubiała, żółtawa i pomarszczona. Pogłębiają się bruzdy dłoniowe i linie papilarne. Często występuje razem z rogowaceniem ciemnym i może być związana z rakiem żołądka.

Erytrodermia (erythrodermia)

Erytrodermia może występować w przypadku raka żołądka. Charakteryzuje się rozległym zaczerwienieniem i łuszczeniem skóry, obejmującym całe ciało. Skóra staje się sucha, napięta i może pojawić się swędzenie. Choć nie jest specyficzna wyłącznie dla raka żołądka, jej obecność może sugerować zaawansowane stadium nowotworu i wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem.

Pityriasis rotunda, pityriasis circinata 

To rzadka choroba skórna, która może pojawić się u pacjentów z rakiem żołądka. Charakteryzuje się występowaniem okrągłych plam, które mogą się łuszczyć. Zmiany te są zwykle zlokalizowane na tułowiu. 

Pemfigoid bliznowaciejący (cicatrical pemphigoid, mucous membrane pemphigoid, MMP) 

Pemfigoid bliznowaciejący może wystąpić w przebiegu gruczolakoraka żołądka jako objaw skórny. Charakteryzuje się tworzeniem dobrze napiętych pęcherzy na skórze, które ustępując, mogą prowadzić do pozostawienia trwałych blizn. 

Zmiany związane z przerzutami

Niektóre zmiany skórne mogą mieć charakter przerzutów. Przykładem jest guzek siostry Mary Joseph, czyli guzowate zmiany w okolicy pępka, będące sygnałem zaawansowanego stadium raka żołądka. 

Zaawansowany rak żołądka może wpływać na funkcjonowanie wątroby, powodując w niej przerzuty i prowadzić do żółtaczki, objawiającej się zażółceniem skóry i białek oczu, a także do swędzenia skóry. 

Objawy skórne mogą ustępować w wyniku terapii przeciwnowotworowej lub powracać w przypadku nawrotu choroby.

Znajomość tych zmian skórnych jest kluczowa, ponieważ mogą być pierwszym sygnałem rozwijającego się nowotworu żołądka i skłonić do dalszej diagnostyki. Każdą nietypową zmianę skórną warto skonsultować z dermatologiem, szczególnie jeśli towarzyszą jej inne niepokojące objawy.

Czy rak żołądka boli? 

Ból w nadbrzuszu to jeden z częstszych objawów raka żołądka, choć jego obecność i nasilenie zależą od stadium choroby. W początkowej fazie nowotworu, zwłaszcza gdy występuje w formie owrzodzenia, ból może być umiarkowany i pojawiać się okresowo, często po spożyciu posiłku. W zaawansowanych stadiach rak żołądka może powodować stały, uporczywy ból w górnej części brzucha, mogący wskazywać na naciekanie sąsiednich tkanek.

Ból w raku żołądka zwykle nie promieniuje i może być trudny do jednoznacznego zlokalizowania. W około 70% przypadków występuje jako stały dyskomfort w nadbrzuszu. Mimo że ból nie jest zawsze intensywny, jego obecność, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu inne objawy, takie jak smoliste stolce czy spadek masy ciała, powinna być sygnałem do pilnej konsultacji lekarskiej.

Do innych objawów mogących towarzyszyć bólowi należą m.in. nudności, wymioty, uczucie pełności nawet po spożyciu niewielkiej ilości jedzenia, utrata masy ciała oraz brak apetytu. W niektórych przypadkach pacjenci odczuwają również trudności w przełykaniu (dysfagię) lub ból podczas przełykania (odynofagię).

Rak żołądka – ostatnie stadium

Stopień IV raka żołądka oznacza, że nowotwór daje przerzuty do odległych tkanek i narządów. 

Ostatnie stadium raka żołądka charakteryzuje się zaawansowanymi objawami, które wskazują na rozległość choroby i często uniemożliwiają jej radykalne leczenie. W tym etapie nowotwór rozprzestrzenia się na sąsiednie tkanki oraz różne narządy, powodując rozmaite dolegliwości.

Główne objawy zaawansowanego raka żołądka to:

• Wyczuwalny guz przez powłoki brzuszne.
• Wodobrzusze – nagromadzenie płynu w jamie otrzewnej, powodujące powiększenie brzucha.
• Wczesne uczucie sytości w trakcie posiłku powstałe z powodu przeszkody w opróżnianiu żołądka
• Znaczna utrata masy ciała, niedożywienie i postępujące wyniszczenie
• Krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, mogące objawiać się smolistymi (czarnymi) stolcami, krwawymi wymiotami oraz anemią z niedoboru żelaza.
• Niedrożność przewodu pokarmowego, mogąca objawiać się bólem brzucha, wzdęciami, nudnościami, wymiotami, brakiem apetytu czy zatrzymaniem gazów i stolca.
• Powiększenie wątroby (hepatomegalia) związane z przerzutami.
• Powiększony węzeł chłonny w lewym dole nadobojczykowym (tak zwany węzeł chłonny Virchowa).
• Żółtaczka, będąca efektem przerzutów do wątroby lub nacieku na drogi żółciowe.
• Wysięk do jamy opłucnej, prowadzący do trudności w oddychaniu.
• Próg Blumera – naciek nowotworowy, guzowata masa wyczuwalna badaniem per rectum.

W niektórych przypadkach, gdy rak żołądka daje przerzuty do centralnego układu nerwowego, mogą wystąpić objawy neurologiczne. W zaawansowanym stadium choroby może również pojawić się guz Krukenberga, będący przerzutem nowotworu do jajnika.

Leczenie w ostatnim stadium

W zaawansowanym stadium raka żołądka możliwości leczenia są ograniczone i mają na celu przede wszystkim łagodzenie objawów oraz poprawę jakości życia pacjenta. W przypadku guzów nieresekcyjnych stosuje się:

• Chemioterapię paliatywną, często z dodatkiem trastuzumabu w guzach wykazujących nadekspresję HER2 lub immunoterapii w przypadku ekspresji PD-L1 (niwolumab, pembrolizumab).
• Chirurgię paliatywną, np. zespolenie zdrowej części żołądka z jelitem cienkim, aby umożliwić pasaż pokarmu.
• Metody endoskopowe – stenty lub ablacja plazmą argonową w przypadku zwężeń lub krwawień.
• Wsparcie żywieniowe i psychologiczne

Rokowanie w ostatnim stadium

Rokowanie w ostatnim stadium raka żołądka jest niestety niepomyślne. Pięcioletnie przeżycie dotyczy mniej niż 5% pacjentów. Choroba często wykrywana jest zbyt późno, co podkreśla konieczność wczesnej diagnostyki – w szczególności gastroskopii – u pacjentów z niepokojącymi objawami, takimi jak dyspepsja (czyli zespół objawów ze strony układu pokarmowego, które obejmują ból w górnej części brzucha, uczucie pełności i wczesnej sytości po posiłku, wzdęcia, pieczenie w żołądku, nudności czy odbijanie), niezamierzona utrata masy ciała czy bóle nadbrzusza.

Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić rokowania, dlatego tak ważna jest świadomość objawów i szybkie zgłaszanie się do lekarza w razie ich wystąpienia.

Czy rak żołądka wyjdzie na badaniu USG? 

Badanie ultrasonograficznej jamy brzusznej bywa przydatne w diagnostyce raka żołądka, ale nie zawsze pozwala na wykrycie choroby. Choć badanie to pomaga w ocenie ewentualnych przerzutów lub nacieków na inne narządy, pełni przede wszystkim rolę uzupełniającą, a nie kluczową w rozpoznaniu nowotworu.

USG jamy brzusznej jest nieinwazyjne i bezbolesne, co czyni je cennym narzędziem w ocenie większych guzów, przerzutów do wątroby, powiększonych węzłów chłonnych czy ucisku na drogi żółciowe przez naciekający nowotwór. Widoczność guza w USG zależy od jego wielkości, lokalizacji oraz stopnia zaawansowania zmian. Warto pamiętać, że zmiany nowotworowe o niewielkich rozmiarach lub trudne do zobrazowania mogą pozostać w tym badaniu niewykryte, dlatego samo badanie ultrasonograficzne nie wystarcza do wykluczenia raka żołądka.

Podczas badania USG nie jesteśmy w stanie określić pochodzenia guza ani stwierdzić, czy jest on nowotworem złośliwym. Aby ustalić jego rodzaj oraz złośliwość, niezbędne jest przeprowadzenie badania histopatologicznego, które wymaga pobrania próbek tkankowych – najczęściej podczas gastroskopii. Gastroskopia jest podstawową metodą diagnostyczną w przypadku podejrzenia raka żołądka, ponieważ pozwala na dokładne obejrzenie wnętrza żołądka oraz pobranie wycinków do dalszej analizy, umożliwiającej jednoznaczne potwierdzenie nowotworu i określenie jego charakteru.

Po wykryciu ogniska chorobowego podczas gastroskopii, lekarz może zdecydować o przeprowadzeniu badania łączącego gastroskopię z ultrasonografią, znanego jako endosonografia (EUS). Polega ono na wprowadzeniu sondy USG przez gardło do żołądka, co umożliwia dokładną wizualizację warstw ściany żołądka oraz okolicznych węzłów chłonnych i innych struktur. To badanie pozwala ocenić, jak nowotwór rozprzestrzenił się w ścianie żołądka i czy zajmuje sąsiednie tkanki oraz węzły chłonne. Dodatkowo, umożliwia pobranie próbek do biopsji podejrzanych zmian, co jest kluczowe w dalszej diagnostyce.

W bardziej zaawansowanych przypadkach, pomocne mogą być również tomografia komputerowa (TK) oraz rezonans magnetyczny (MRI), które pozwalają na precyzyjne określenie rozległości choroby oraz wykrycie ewentualnych przerzutów.

Podsumowując, USG jamy brzusznej może wspierać proces diagnostyczny raka żołądka, ale nie jest badaniem wystarczającym do postawienia diagnozy. Prawidłowy wynik badania ultrasonograficznego nie musi świadczyć o braku choroby. Najważniejszą rolę w rozpoznaniu odgrywa gastroskopia z badaniem histopatologicznym, a w razie potrzeby stosuje się również bardziej zaawansowane techniki obrazowe, takie jak endosonografia (EUS), tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

Rak żołądka – jakie są rokowania?

Rokowania w przypadku raka żołądka w dużej mierze zależą od stadium zaawansowania choroby w momencie postawienia diagnozy. Wczesne wykrycie nowotworu, kiedy zmiany ograniczają się do błony śluzowej lub podśluzowej, daje bardzo dobre perspektywy – aż 80–90% pacjentów poddanych operacji może przeżyć co najmniej 5 lat. Niestety, w praktyce większość przypadków diagnozuje się w bardziej zaawansowanych stadiach, co znacznie pogarsza rokowania.

W średniozaawansowanym raku żołądka odsetek 5-letnich przeżyć spada do 15-20%, a w najcięższych przypadkach zaawansowanego raka żołądka, z przerzutami odległymi, wynosi jedynie 5%. Nawet przy skutecznym leczeniu przewidywana długość życia może być krótsza w przypadku znacznej rozległości guza, złego ogólnego stanu zdrowia pacjenta, obecności chorób współistniejących oraz niższej wydolności organizmu.

Czynniki wpływające na rokowanie

Kluczową rolę w leczeniu i prognozach odgrywa możliwość przeprowadzenia operacji chirurgicznej. Wczesne usunięcie guza to najlepsza szansa na wydłużenie życia. W bardziej zaawansowanych przypadkach stosuje się leczenie systemowe, takie jak chemioterapia, radioterapia lub wdraża się leczenie paliatywne, które ma na celu poprawę jakości, wydłużenie życia oraz złagodzenie objawów.

Kluczowe znaczenie w procesie leczenia ma także kondycja psychiczna pacjenta. Chociaż rokowania w przypadku zaawansowanego raka żołądka nie są najlepsze, postęp w medycynie pozwala na coraz lepsze kontrolowanie choroby. Niektóre przypadki pokazują, że pacjenci ze złym rokowaniem mogą żyć dłużej dzięki indywidualnie dobranej terapii.

Rak żołądka – jak długo się żyje? 

Długość życia osób z rakiem żołądka zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby w momencie jej rozpoznania. W przypadku wczesnego stadium, kiedy nowotwór jest ograniczony do błony śluzowej lub podśluzowej i nie występują przerzuty, rokowania są bardzo dobre. Aż 90% pacjentów poddanych leczeniu chirurgicznemu lub endoskopowemu przeżywa co najmniej 5 lat, a znaczna część z nich może być uznana za wyleczonych. Istotnym elementem w walce z rakiem żołądka jest wczesna diagnostyka, która znacznie zwiększa szanse na skuteczne leczenie i dłuższe życie. Regularne badania i uważność na wczesne objawy mogą znacząco wpłynąć na przebieg choroby, a tym samym na długość życia.

Wraz z postępem choroby i większym zaawansowaniem nowotworu szanse na długotrwałe przeżycie maleją. W przypadku średniozaawansowanego raka żołądka 5-letnie przeżycie dotyczy około 15–20% pacjentów, a w zaawansowanych stadiach, gdzie nowotwór rozprzestrzenia się do innych narządów, szanse na 5-letnie przeżycie są jeszcze mniejsze i wynoszą około 5%. 

Kluczowymi czynnikami wpływającymi na rokowanie są rozległość guza, głębokość nacieku, liczba zajętych węzłów chłonnych oraz obecność przerzutów odległych.

Bibliografia:

• W gabinecie lekarza specjalisty. Onkologia. Rak żołądka. Red. Polkowski, Wojciech . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020, 92 s. ISBN 978-83-200-6235-9
• Najczęstsze choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego. Red. Palka, Małgorzata; Margas, Grzegorz; Jarosz, Mirosław . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2010, 180 s. ISBN 978-83-200-6050-8
• Młynarczyk-Bonikowska, B., Muszyński, J. & Majewski, S. Dermatologic symptoms associated with gastrointestinal neoplasia. pd 1, 31–39 (2017).
• Maj, J. & Jankowska-Konsur, A. Zmiany skórne w przebiegu nowotworów narządów wewnętrznych. Family Medicine (2012).
• Interna Szczeklika 2020. Red. Prow. Piotr Gajewski, Wyd. 11, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020, ISBN 978-83-7430-628-7
• Rozmus, N. & Stasiak, K. ZESPOŁY PARANEOPLASTYCZNE W DERMATOLOGII.

W celu uzyskania większej ilości informacji polecamy stronę Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii lub zasięgnięcie porady u naszych specjalistów.